Publicystyka - ngo.pl

Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi są niezwykle ważnymi podmiotami polskiego sektora kultury nie tylko ze względu na skalę przepływów i rozmiary majątku jakim dysponują. Reprezentują twórców i właścicieli praw autorskich pobierając w ich imieniu inkaso, czyli opłaty z tytułu eksploatacji praw autorskich. OZZ pobierają także opłaty reprograficzne, doliczane do ceny urządzeń i nośników umożliwiających kopiowanie, jako rekompensatę za wykorzystywanie, w tym kopiowanie utworów w ramach dozwolonego użytku.

Wierzymy, że opublikowane w raporcie wnioski staną się głosem otwierającym publiczną debatę na temat mechaniki funkcjonowania OZZ. Wyjaśnienie niejednoznacznie przedstawionych w sprawozdaniach kwestii leży w interesie OZZ, których wizerunek ma wpływ na funkcjonowanie ponad 55 tys. twórców i podmiotów reprezentowanych na co dzień przez te organizacje. Mamy nadzieję, że debata przyczyni się do zmiany tych mechanizmów na bardziej przejrzyste dla wszystkich stron – komentuje Anna Mazgal, dyrektorka Centrum Cyfrowego, współautorka raportu.

Z uzyskanych na potrzeby raportu Centrum Cyfrowego danych finansowych wynika, że w 2013 r. polskie OZZ odnotowały przychody w wysokości 287,9 mln zł – dla porównania, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego dysponuje zaledwie 1/3 tej kwoty na upowszechnianie i promocję kultury polskiej za granicą. Według kalkulacji Związku Producentów Audio-Video wartość sprzedaży muzyki na nośnikach fizycznych w 2014 r. wyniosła 279 mln zł, podczas gdy kanały cyfrowe przyniosły wpływy na poziomie 69 mln zł - w sumie 348 mln zł. Organizacje zarządzania zbiorowego obsługujące branżę muzyczną – ZaiKS, STOART, SAWP i ZPAV – podają w swych sprawozdaniach, że w 2013 r. przekazały właścicielom praw autorskich 480,3 mln zł. Jest to 38% więcej, niż branża muzyczna zarobiła dzięki sprzedaży bezpośredniej.

Powstanie raportu dotyczącego działalności OZZ i sposobu zarządzania przez nie finansami jest niezwykle ważne dla artystów. Rzuca światło na niejasne mechanizmy i zasady finansowania kosztów tych stowarzyszeń – komentuje raport Kamil „Jakuza” Jaczyński dyrektor wykonawczy w wytwórni Wielkie Joł.

Z raportu wynika m.in. że nie znamy dokładnie pochodzenia ok. 1,6 miliarda zł aktywów, jakimi dysponują OZZ. Wnioskując ze struktury raportowanych przychodów, są one efektem kumulowanego przez lata nierozdysponowanego inkasa, odłożonych kosztów jego pobrania oraz odsetek od tych środków. Łącznie zasoby te utworzyły gigantyczne, jak na warunki polskiego sektora kultury, rezerwy finansowe.

Analiza funkcjonowania organizacji zarządu zbiorowego pokazuje, że posiadają one ograniczoną motywację do podnoszenia efektywności przepływów, tj. przekazywania pobranego inkasa twórcom. Mechanika działania tych organizacji opiera się na konflikcie interesów pomiędzy korzyściami z kumulowania kapitału a statutowym zobowiązaniem do koncentracji na skuteczniejszej repartycji. Obserwowane różnice między rezerwami finansowymi, a środkami rzeczywiście podlegającymi repartycji dają przesłanki co do tego, że tak zdefiniowany konflikt jest realny.

Pełną wersję raportu pt. „Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i ich finanse” można pobrać pod tym linkiem.

Informacje o autorach raportu:

Anna Mazgal, dyrektorka zarządzająca Centrum Cyfrowego Projekt: Polska, członkini Grupy Młodych Doradców ds. Agendy Cyfrowej przy Wiceprzewodniczącej Komisji Europejskiej Neelie Kroes

Jan Strycharz, ekonomista, dyrektor programowy Warsztatu Innowacji Społecznych, związany z Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego i Katedrą Gospodarki i Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.

Łukasz Maźnica, Wiceprezes Zarządu Fundacji Warsztat Innowacji Społecznych, autor Bloga Obywatelskiego Rozwoju

Centrum Cyfrowe Projekt: Polska pracuje na rzecz zmiany społecznej i zwiększenia zaangażowania obywatelskiego wykorzystując potencjał narzędzi cyfrowych oraz modeli współpracy opartych na dzieleniu się zasobami i wiedzą. Centrum Cyfrowe realizuje projekty na rzecz zwiększania transparentności funkcjonowania instytucji publicznych i wprowadzania modeli otwartości w działaniach trzeciego sektora i w instytucjach kultury. Upowszechniając licencji Creative Commons dąży do tworzenia standardów otwartości opartych na kulturze dzielenia się zasobami, wiedzą i twórczością.