Przeglądarka Internet Explorer, której używasz, uniemożliwia skorzystanie z większości funkcji portalu ngo.pl.
Aby mieć dostęp do wszystkich funkcji portalu ngo.pl, zmień przeglądarkę na inną (np. Chrome, Firefox, Safari, Opera, Edge).
Publicystyka
Czy brak dostępu do nowoczesnych urządzeń może powodować wykluczenie społeczne?
Jakub Ryszard Stempień
Czy jest jeszcze w naszym społeczeństwie ktoś, kto umawia się na spotkanie bez pomocy telefonu komórkowego czy maila? Z pewnością takich osób jest niewiele. Udogodnienia takie jak internet czy właśnie telefony komórkowe niepostrzeżenie wślizgnęły się do naszego życia i uzależniły od siebie nasze kontakty społeczne. Do lamusa odeszły piękne papeterie, na których wysyłaliśmy życzenie świąteczne do rodziny, spotkania z kolegami ze szkolnej ławki najczęściej odbywają się na portalu „nasza-klasa”, nawet dokonywanie zakupów, czy zdobywanie wiedzy zaczyna odbywać się w wirtualnym świecie.
Zatem jak w takim społeczeństwie odnaleźć się mogą osoby, które z
różnych powodów nie mogą korzystać z tych dobrodziejstw
technologii? Czy grozi im zjawisko wykluczenia społecznego, czy
może należałoby je nazwać wykluczeniem cyfrowym?
Firma ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku podejmuje w swej działalności szereg badań społecznych, analizując m.in. różne aspekty problemu wykluczenia społecznego. W swych dotychczasowych analizach firma skupiała się na efektywności wsparcia udzielanego przez instytucje pomocy społecznej swym klientom. Podejmując realizację projektu ICT for All skupiono się właśnie na zagadnieniu wykluczenia cyfrowego. Spróbujmy jednak na wstępie przybliżyć termin wykluczenia społecznego.
Kwestia wykluczenia społecznego jest problemem często poruszanym przez naukowców i polityków w naszym kraju. Zjawisko to jest przedstawiane jako groźne; co więcej, jego zakres wydaje się zwiększać. Czym jest zatem wykluczenie społeczne? W naukach społecznych funkcjonują liczne definicje tego zjawiska, można jednak zauważyć, że w zasadzie wszystkie one wskazują na zerwanie więzi jednostki ze społeczeństwem i na niepodejmowanie przez nią uczestnictwa w różnych istotnych wymiarach życia zbiorowego. Wymiarami tymi są:
Nie jest łatwo określić rozmiary wykluczenia społecznego w Polsce. Pewnym wskaźnikiem może tu być wyznaczany systematycznie przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych poziom minimum socjalnego, wskazującego na minimalnie godziwy poziom życia. Najnowsze dane dostępne na stronie internetowej IPiSS dotyczą niestety dopiero 2001 r. i mówią, że wówczas poniżej poziomu minimum socjalnego żyło 57,0% Polaków (!).
W dzisiejszych czasach, coraz bardziej istotnym aspektem funkcjonowania człowieka stają się nowe technologie. Posiadanie dostępu do nich i umiejętność korzystania z możliwości, jakie oferują stają się coraz bardziej niezbędne dla utrzymania normalnego poziomu funkcjonowania w społeczeństwie. We wszystkich trzech wskazanych wyżej wymiarach życia społecznego rola nowych technologii zwiększa się. Coraz więcej ludzi pracuje na odległość (tzw. tele-praca), wykonując swoje obowiązki w domu za pośrednictwem telefonu komórkowego i komputera podłączonego do Internetu. Coraz więcej ludzi decyduje się też na zakup dóbr poprzez Internet (w wirtualnych sklepach lub na aukcjach internetowych) – dotyczy to także bożonarodzeniowych prezentów. Kontakt z rodziną i przyjaciółmi również jest zapośredniczony przez nowe technologie: coraz częściej kontaktujemy się za pośrednictwem telefonów komórkowych (coraz rzadziej dzwonimy na telefony stacjonarne) i za pomocą Internetu (Gadu-Gadu, Skype, e-maile). Pisanie listów wysyłanych tradycyjną pocztą należy już do rzadkości. Również w sferze aktywności politycznej rośnie znaczenie dostępu obywateli do nowych technologii. Dzięki dostępowi do Internetu, każdy może przeczytać blog (wirtualny dziennik) wybranego polityka, skontaktować się ze swoim posłem lub senatorem, podpisać petycję itp.
Okazuje się zatem, że brak dostępu do nowych technologii może już dziś w bardzo istotny sposób ograniczać swobodne funkcjonowanie w społeczeństwie. Dostęp do komputera, Internetu i telefonu komórkowego stanie się może już wkrótce miarą „bycia w społeczeństwie” w ogóle. Tym którzy tego dostępu będą pozbawieni, coraz trudniej będzie załatwić codzienne sprawy, będą też oni pozbawieni nowych możliwości i uczestniczenia w tym, co społecznie ważne.
Projekt ICT for ALL realizowany jest przez międzynarodowe konsorcjum, którego koordynatorem jest ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku. Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej w ramach Szóstego Programu Ramowego. Celem projektu jest wypracowanie wskaźników do mierzenia poziomu wykluczenia cyfrowego w czterech społecznych grupach szczególnego ryzyka.
Do grup tych należą: imigranci, osoby długotrwale bezrobotne, osoby niepełnosprawne i seniorzy (pow. 65 roku życia).
Jak przedstawia się ich dostęp do nowych technologii? Wstępne badania ankietowe przeprowadzone jesienią 2007 r. na próbie 200 respondentów (50 ankietowanych w każdej wyróżnionej grupie) pozwalają na udzielenie próbnej odpowiedzi na to pytanie. Okazuje się, że większość posiada dostęp do telefonu komórkowego i telewizora. Ponad połowa przebadanych bezrobotnych i imigrantów posiada też dostęp do DVD. Znacznie gorzej przedstawia się sytuacja w przypadku komputerów. Do komputera stacjonarnego ma dostęp 74% długotrwale bezrobotnych, 54% imigrantów oraz tylko 26% niepełnosprawnych i osób starszych. Żaden respondent nie posiada dostępu do komputera kieszonkowego (palmtop, PDA), a tylko nieliczni – do komputera przenośnego (laptop). Sporadycznie ankietowani przyznawali się do posiadania dostępu do auta wyposażonego w system nawigacji GPS. Na podkreślenie zasługuje fakt, że akces do Internetu w domu posiada ponad połowa przebadanych bezrobotnych (57%) i tylko nieliczni seniorzy oraz niepełnosprawni (18%), a także co piętnasty imigrant (7%).
Podsumowując, należy stwierdzić, że do grup szczególnego ryzyka należą przede wszystkim osoby starsze i osoby niepełnosprawne. Tylko nieliczni spośród nich posiadają dostęp do innych nowych technologii poza telewizorem, telefonem komórkowym i DVD. Nieco lepiej przestawia się sytuacja w przypadku osób bezrobotnych i – w wybranych aspektach – w przypadku imigrantów. Należy też zaznaczyć, że badanie zostało przeprowadzone w Warszawie. Przedstawiciele wyróżnionych grup społecznych żyjący na obszarach wiejskich oraz w biedniejszych częściach kraju, mają więc niewątpliwie znacznie słabszy dostęp do nowych technologii. Oznacza to, że seniorzy, osoby niepełnosprawne, imigranci i osoby długotrwale bezrobotne (narażone same w sobie na ryzyko ekskluzji społecznej), są szczególnie podatni na wykluczenie cyfrowe. Już wkrótce będzie to oznaczać, że będą oni wyłączeni nie tylko z pełnego, a i z normalnego uczestnictwa w życiu społecznym. Przeciwstawmy się temu.
Jeśli chcieliby Państwo podzielić się z nami swoją opinią na poruszane w niniejszym tekście tematy zapraszamy do kontaktu mailowego: Izabela Kowalska-Żakieta i.kowalska@asm-poland.com.pl, tel. (024) 355 77 35.
Firma ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku podejmuje w swej działalności szereg badań społecznych, analizując m.in. różne aspekty problemu wykluczenia społecznego. W swych dotychczasowych analizach firma skupiała się na efektywności wsparcia udzielanego przez instytucje pomocy społecznej swym klientom. Podejmując realizację projektu ICT for All skupiono się właśnie na zagadnieniu wykluczenia cyfrowego. Spróbujmy jednak na wstępie przybliżyć termin wykluczenia społecznego.
Kwestia wykluczenia społecznego jest problemem często poruszanym przez naukowców i polityków w naszym kraju. Zjawisko to jest przedstawiane jako groźne; co więcej, jego zakres wydaje się zwiększać. Czym jest zatem wykluczenie społeczne? W naukach społecznych funkcjonują liczne definicje tego zjawiska, można jednak zauważyć, że w zasadzie wszystkie one wskazują na zerwanie więzi jednostki ze społeczeństwem i na niepodejmowanie przez nią uczestnictwa w różnych istotnych wymiarach życia zbiorowego. Wymiarami tymi są:
- sfera ekonomii (wykluczenie oznacza brak aktywności na rynku pracy i w procesie konsumpcji dóbr),
- sfera społeczno-kulturalna (wykluczenie oznacza załamanie relacji rodzinnych, sąsiedzkich, przyjacielskich i koleżeńskich, a także brak udziału w instytucjach oświatowych i kulturalnych),
- sfera polityczna (wykluczenie oznacza brak partycypacji politycznej).
Nie jest łatwo określić rozmiary wykluczenia społecznego w Polsce. Pewnym wskaźnikiem może tu być wyznaczany systematycznie przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych poziom minimum socjalnego, wskazującego na minimalnie godziwy poziom życia. Najnowsze dane dostępne na stronie internetowej IPiSS dotyczą niestety dopiero 2001 r. i mówią, że wówczas poniżej poziomu minimum socjalnego żyło 57,0% Polaków (!).
W dzisiejszych czasach, coraz bardziej istotnym aspektem funkcjonowania człowieka stają się nowe technologie. Posiadanie dostępu do nich i umiejętność korzystania z możliwości, jakie oferują stają się coraz bardziej niezbędne dla utrzymania normalnego poziomu funkcjonowania w społeczeństwie. We wszystkich trzech wskazanych wyżej wymiarach życia społecznego rola nowych technologii zwiększa się. Coraz więcej ludzi pracuje na odległość (tzw. tele-praca), wykonując swoje obowiązki w domu za pośrednictwem telefonu komórkowego i komputera podłączonego do Internetu. Coraz więcej ludzi decyduje się też na zakup dóbr poprzez Internet (w wirtualnych sklepach lub na aukcjach internetowych) – dotyczy to także bożonarodzeniowych prezentów. Kontakt z rodziną i przyjaciółmi również jest zapośredniczony przez nowe technologie: coraz częściej kontaktujemy się za pośrednictwem telefonów komórkowych (coraz rzadziej dzwonimy na telefony stacjonarne) i za pomocą Internetu (Gadu-Gadu, Skype, e-maile). Pisanie listów wysyłanych tradycyjną pocztą należy już do rzadkości. Również w sferze aktywności politycznej rośnie znaczenie dostępu obywateli do nowych technologii. Dzięki dostępowi do Internetu, każdy może przeczytać blog (wirtualny dziennik) wybranego polityka, skontaktować się ze swoim posłem lub senatorem, podpisać petycję itp.
Okazuje się zatem, że brak dostępu do nowych technologii może już dziś w bardzo istotny sposób ograniczać swobodne funkcjonowanie w społeczeństwie. Dostęp do komputera, Internetu i telefonu komórkowego stanie się może już wkrótce miarą „bycia w społeczeństwie” w ogóle. Tym którzy tego dostępu będą pozbawieni, coraz trudniej będzie załatwić codzienne sprawy, będą też oni pozbawieni nowych możliwości i uczestniczenia w tym, co społecznie ważne.
Projekt ICT for ALL realizowany jest przez międzynarodowe konsorcjum, którego koordynatorem jest ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku. Projekt jest finansowany ze środków Komisji Europejskiej w ramach Szóstego Programu Ramowego. Celem projektu jest wypracowanie wskaźników do mierzenia poziomu wykluczenia cyfrowego w czterech społecznych grupach szczególnego ryzyka.
Do grup tych należą: imigranci, osoby długotrwale bezrobotne, osoby niepełnosprawne i seniorzy (pow. 65 roku życia).
Jak przedstawia się ich dostęp do nowych technologii? Wstępne badania ankietowe przeprowadzone jesienią 2007 r. na próbie 200 respondentów (50 ankietowanych w każdej wyróżnionej grupie) pozwalają na udzielenie próbnej odpowiedzi na to pytanie. Okazuje się, że większość posiada dostęp do telefonu komórkowego i telewizora. Ponad połowa przebadanych bezrobotnych i imigrantów posiada też dostęp do DVD. Znacznie gorzej przedstawia się sytuacja w przypadku komputerów. Do komputera stacjonarnego ma dostęp 74% długotrwale bezrobotnych, 54% imigrantów oraz tylko 26% niepełnosprawnych i osób starszych. Żaden respondent nie posiada dostępu do komputera kieszonkowego (palmtop, PDA), a tylko nieliczni – do komputera przenośnego (laptop). Sporadycznie ankietowani przyznawali się do posiadania dostępu do auta wyposażonego w system nawigacji GPS. Na podkreślenie zasługuje fakt, że akces do Internetu w domu posiada ponad połowa przebadanych bezrobotnych (57%) i tylko nieliczni seniorzy oraz niepełnosprawni (18%), a także co piętnasty imigrant (7%).
Podsumowując, należy stwierdzić, że do grup szczególnego ryzyka należą przede wszystkim osoby starsze i osoby niepełnosprawne. Tylko nieliczni spośród nich posiadają dostęp do innych nowych technologii poza telewizorem, telefonem komórkowym i DVD. Nieco lepiej przestawia się sytuacja w przypadku osób bezrobotnych i – w wybranych aspektach – w przypadku imigrantów. Należy też zaznaczyć, że badanie zostało przeprowadzone w Warszawie. Przedstawiciele wyróżnionych grup społecznych żyjący na obszarach wiejskich oraz w biedniejszych częściach kraju, mają więc niewątpliwie znacznie słabszy dostęp do nowych technologii. Oznacza to, że seniorzy, osoby niepełnosprawne, imigranci i osoby długotrwale bezrobotne (narażone same w sobie na ryzyko ekskluzji społecznej), są szczególnie podatni na wykluczenie cyfrowe. Już wkrótce będzie to oznaczać, że będą oni wyłączeni nie tylko z pełnego, a i z normalnego uczestnictwa w życiu społecznym. Przeciwstawmy się temu.
Jeśli chcieliby Państwo podzielić się z nami swoją opinią na poruszane w niniejszym tekście tematy zapraszamy do kontaktu mailowego: Izabela Kowalska-Żakieta i.kowalska@asm-poland.com.pl, tel. (024) 355 77 35.
Ten tekst został nadesłany do portalu. Redakcja ngo.pl nie jest jego autorem.
Teksty opublikowane na portalu prezentują wyłącznie poglądy ich Autorów i Autorek i nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Podobnie opinie, komentarze wyrażane w publikowanych artykułach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.
