Czekają nas groźne zmiany w kontrolach! I to bez konsultacji
GĄSIOROWSKA: Przewodniczący Komitetu będzie mógł zarządzać nieprzewidziane i niezapowiedziane kontrole OPP. Jego decyzja w tym zakresie będzie zupełnie uznaniowa i nieograniczona dotychczasowymi przepisami rozporządzenia.
I o ile pierwsze z rozporządzeń ma charakter typowo wewnętrzny i wprowadzono w nim wyłącznie zmiany kompetencyjne, o tyle drugi projekt istotnie modyfikuje zasady przeprowadzania kontroli OPP, negatywnie wpływając na ich prawa i obowiązki.
Dlaczego więc zapomniano o jego skonsultowaniu?
Kontrole – uznaniowe i niezapowiedziane
Niekorzystne dla organizacji pożytku publicznego zmiany polegają na umożliwieniu przeprowadzania nieprzewidzianych i niezapowiedzianych kontroli.
Po pierwsze, usunięto zastrzeżenie, że doraźne kontrole są w szczególności przeprowadzane w zakresie rozpatrywania skarg i wniosków oraz badania sposobu realizacji zaleceń pokontrolnych (§ 2 ust. 2 rozporządzenia). Po drugie, obecnie siedmiodniowego terminu zawiadomienia o przedmiocie i terminie rozpoczęcia kontroli nie stosuje się jedynie w przypadku kontroli doraźnych, będących wynikiem skarg lub wniosków (§ 5 ust. 2 obecnego rozporządzenia). Natomiast § 7 ust. 2 projektu zakłada, że termin ten nie będzie stosowany wobec wszystkich kontroli nieprzewidzianych w planie.
W efekcie Przewodniczący KPP będzie więc mógł zarządzać nieprzewidziane i niezapowiedziane kontrole OPP. Jego decyzja w tym zakresie będzie ponadto zupełnie uznaniowa i nieograniczona dotychczasowymi przepisami rozporządzenia.
Organizacje zostaną zatem postawione w znacznie gorszej sytuacji niż na przykład przedsiębiorcy, którzy mogą być poddawani niezapowiedzianym kontrolom jedynie w ściśle określonych przypadkach (art. 48 ust. 11 pkt 1-12 ustawy Prawo przedsiębiorców).
W treści dokumentów Przewodniczący KPP nie przedstawił uzasadnienia zmian pozwalających na niezapowiedziane kontrole, wskazując jedynie, że „pozostawiono dotychczasową możliwość zarządzenia kontroli nieprzewidzianej w planie kontroli”. Uniemożliwiono tym samym ocenę celowości proponowanych zmian.
Konsultacje (nie)publiczne
Projektu rozporządzenia w sprawie przeprowadzania kontroli OPP nie tylko nie skierowano do zainteresowanych organizacji, ale również w dość nietypowy sposób udostępniono go do konsultacji w RPL. W zakładce „konsultacje publiczne” nie zamieszczono żadnego pisma kierującego projekt do konsultacji, opublikowano natomiast… pisma kierujące go do zaopiniowania przez Dyrektora NIW i Radę Działalności Pożytku Publicznego.
W związku z tym nie zamieszczono tam również żadnej informacji o terminie na zajęcie stanowiska w ramach konsultacji, pomimo że na Przewodniczącym KPP spoczywa taki obowiązek.
Nawet jeśli, pomimo braku powiadomienia o trwających konsultacjach, organizacja znajdzie projekt rozporządzenia w RPL, w jakim terminie może zgłosić do niego swoje uwagi?
Problem z ustaleniem terminu na zajęcie stanowiska pojawia się zresztą także przy pozostałych 6 projektach. Przy każdym z nich w zakładce „konsultacje publiczne” zamieszczono również pisma kierujące projekt do opiniowania. Termin na zajęcie stanowiska przez organizacje, do których skierowano projekt, wyznaczono na 21 dni od dnia otrzymania pisma (to jest od dnia 3 września 2018 roku), przez Dyrektora NIW na 7 dni od tej daty, a dla RDPP na 30 dni. Na dodatek projekt udostępniono w RPL dopiero 4 września. Osoba, do której nie skierowano projektu, a która chciałaby wziąć udział w konsultacjach, może mieć więc duży problem z ustaleniem terminu, w którym może to zrobić.
Uczestnictwa w konsultacjach nie ułatwia również sposób udostępnienia projektów, niewskazujący dokładnie różnic pomiędzy obowiązującymi a projektowanymi rozporządzeniami. Na złożenie uwag wyznaczono 21 dni, jednakże uwzględniając sposób przedstawienia projektów oraz ich liczbę, termin ten jest stosunkowo krótki. Dziwić może również wyznaczenie jedynie siedmiodniowego terminu na złożenie uwag do projektu przez Dyrektora NIW, skoro RDPP otrzymała na to 30 dni, a organizacje 21 dni. Wątpliwości w tym zakresie nie rozwiewa pismo Przewodniczącego KPP, ponieważ wbrew przepisom Regulaminu Pracy Rady Ministrów w żaden sposób nie uzasadnia się tam, dlaczego na zaopiniowanie projektu wyznaczono termin krótszy niż 14 dni.
Sens i tempo zmian
Jedną z przyczyn szybkiego tempa prac nad projektami jest konieczność wejścia rozporządzeń w życie najpóźniej z dniem 29 października 2018 roku, gdyż w tym dniu tracą moc rozporządzenia obowiązujące obecnie. Z tego samego powodu wszystkie rozporządzenia mają wejść w życie w dzień po ich ogłoszeniu. Z uzasadnienia projektów można dowiedzieć się, że wynika to również z faktu, iż „rozporządzenia w istotnej części powielają rozwiązania obowiązujące”, a także, że „nie narusza to zasad demokratycznego państwa prawnego”.
Oba stwierdzenia nie są jednak do końca z prawdą.
Po pierwsze, niektóre z projektów zawierają istotne modyfikacje. Warto zwrócić uwagę między innymi na zmianę, jaką wprowadzono w rozporządzeniu w sprawie Rady Działalności Pożytku Publicznego, to jest na usunięcie w § 17 rozporządzenia wymogu sporządzania protokołów z posiedzeń zespołów problemowych Rady. W uzasadnieniu projektu wskazano, że planowana zmiana tego przepisu podyktowana jest charakterem i trybem pracy zespołów. Uzasadnienie nie tłumaczy jednak, na czym charakter ten i tryb polegają. Pomija ono również fakt, że zespołom problemowym przekazywane jest rozpatrywanie większości kwestii fundamentalnych z punktu widzenia organizacji pozarządowych, którymi zajmuje się Rada, a także to, że głównym źródeł informacji o tematach podejmowanych przez zespoły są protokoły sporządzane z ich posiedzeń.
Po drugie, zmiana większości rozporządzeń polega na przyjęciu nowych wzorów ofert, umów oraz sprawozdań. Nawet więc jeżeli modyfikacje w obrębie poszczególnych wzorów byłyby nieznaczne, wprowadzenie nowych wzorów z jednodniowym vacatio legis będzie problematyczne zarówno dla organizacji uczestniczących w konkursach, jak i dla ogłaszających je organów administracji publicznej.
Wydaje się zatem, że obecnie najlepszym rozwiązaniem byłoby przyjęcie nowych rozporządzeń w brzmieniu odpowiadającym obowiązującym oraz ich zmiana w późniejszym czasie – po przeprowadzeniu rzetelnych konsultacji i z zachowaniem odpowiedniego vacatio legis.
Czego chciał ustawodawca?
Nie jest natomiast do końca jasne, czy od samego początku zamiarem prawodawcy było, aby rozporządzenia Przewodniczącego KPP powielały obecne rozwiązania. Przeciwny wniosek można wysnuć czytając art. 47 ustawy o Narodowym Instytucie Wolności, zgodnie z którym obowiązujące rozporządzenia zachowują moc do dnia wejścia w życie nowych, nie później jednak niż do dnia 28 października 2018 roku. Zgodnie bowiem z § 32 ust. 3 Zasad Techniki Prawodawczej, gdyby nie wprowadzać tego przepisu, stare rozporządzenia obowiązywałyby „do odwołania”, a organem uprawnionym do ich zmiany stałby się Przewodniczący KPP.
Pozwoliłoby to więc na uniknięcie przyspieszonych prac nad rozporządzeniami. Kierując się zasadą racjonalności ustawodawcy, należy zatem przypuszczać, że nowe rozporządzenia miały jednak wprowadzać istotne modyfikacje. Czy słusznie?
Czym żyje III sektor w Polsce? Jakie problemy mają polskie NGO? Jakie wyzwania przed nim stoją. Przeczytaj debaty, komentarze i opinie. Wypowiedz się! Odwiedź serwis opinie.ngo.pl
