Cudzoziemiec w tarapatach. Nie bójmy się reagować

Wystarczy być życzliwym i otwartym na to, że ktoś może potrzebować od nas pomocy - w rozmowie z Karoliną Mazurczak ze Stowarzyszenia Interwencji Prawnej podpowiadamy, jak możemy pomóc, gdy widzimy, że cudzoziemieć, być może uchodźca, ma jakiś kłopot.

Reklama

Karolina Mazurczak: – Na pokładzie samolotu, niezależnie od tego do jakich on linii należy, właściwie niewiele możemy zrobić. Możemy bacznie obserwować niepokojącą nas sytuację, zapisywać jej szczegóły, a także informacje kiedy, gdzie, na pokładzie jakich linii miało miejsce zdarzenie. Najlepiej też zapytać inną osobę, która siedzi w tym samolocie, czy ona również widzi tę sytuację i czy mogłaby zostawić nam jakiś kontakt do siebie.

Po co?

K.M.: – Jak już wspomniałam, w trakcie tego zdarzenia niewiele możemy zrobić, poza dokładnym dokumentowaniem zdarzenia, jednak po wylądowaniu warto zawiadomić Komendanta Straży Granicznej poprzez wystosowanie skargi i postarać się o postępowanie dyscyplinarne wobec takich funkcjonariuszy. Możemy to zrobić samodzielnie lub z pomocą organizacji, która na przykład – chociaż niekoniecznie – zajmuje się pomocą cudzoziemcom. W piśmie powinniśmy dokładnie opisać zaistniałą sytuację, miejsce i czas zdarzenia, dane funkcjonariuszy – jeśli je znamy. Kontakty do współpasażerów jako świadków zdarzenia są ważne – ich obserwacje będą stanowiły dowód w sprawie.

Takie zgłoszenie może realnie pomóc, aby podobna sytuacja nie zdarzyła się w przyszłości. Jeżeli funkcjonariusz otrzyma upomnienie, naganę, spotka się z komendantem Straży Granicznej, czy zostanie wobec niego wszczęte postępowanie dyscyplinarne, będzie to wyraźne ostrzeżenie, że nie może zachowywać się w tak nieprofesjonalny czy nieetyczny sposób. Jeśli odpowiedź na skargę będzie dla nas niesatysfakcjonująca, możemy ją ponowić. W takim wypadku informacja o skardze zostanie obligatoryjnie przekazana do Rzecznika Praw Obywatelskich i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.

A w samym samolocie nic nie możemy zrobić?

K.M.: – Można oczywiście zwrócić uwagę funkcjonariuszom. Chociażby po to, aby wiedzieli, że to, w jaki sposób traktują cudzoziemca nie podoba się współpasażerom, by czuli, że są obserwowani. To może zadziałać. Jeżeli poinformujemy funkcjonariuszy, że ich zachowanie nam przeszkadza, być może to wystarczy, by się uspokoili. Warto też poprosić o pomoc obsługę, której zadaniem jest czuwać nad tym, aby w samolocie każdy pasażer miał zapewniony komfort i bezpieczeństwo. Możemy otwarcie powiedzieć, że źle się czujemy z tym, że dana osoba jest w zły sposób traktowana przez strażników. I poprosić o zwrócenie na to uwagi. Jeśli mimo naszych próśb obsługa samolotu nie chce pomóc w rozwiązaniu sytuacji, możemy zanotować imię i nazwisko tych osób i po wylądowaniu zgłosić zaistniały problem do kierownictwa danych linii lotniczych.

A co zrobić, jeśli ci strażnicy są funkcjonariuszami jakiegoś innego państwa?

K.M.: – Wtedy dobrze byłoby ustalić z jakiego kraju pochodzą i skontaktować się z organizacjami pozarządowymi, które tam działają, by pomogły w napisaniu pisma do właściwych jednostek Straży Granicznej w danym państwie. Jeżeli nie mamy takich kontaktów możemy poprosić o pomoc organizacje polskie, z ich pomocą skontaktować się z organizacjami za granicą i wystosować skargę.

Załoga samolotu zawsze ma obowiązek interweniować bez względu na kraj pochodzenia funkcjonariuszy, deportowanego i linie?

K.M.: – Załoga zawsze ma za zadanie czuwać nad komfortem i bezpieczeństwem wszystkich pasażerów. W przypadku deportacji cudzoziemiec, który został źle potraktowany, często sam obawia się zatroszczyć o siebie i nie chce zgłaszać problemu obsłudze, bo wie, że jest słabszą stroną w całej sytuacji. Jeśli załoga sama nie zauważyła takiego zdarzenia, czy je zignorowała, pojawia się przestrzeń dla osób, które nie są bezpośrednimi uczestnikami zdarzeń, ale widzą je i się na nie nie godzą.

Jeżeli więc to, że ktoś obok nas jest źle traktowany, sprawia nam dyskomfort, to jak najbardziej załoga powinna to uszanować i zapobiec, a przynajmniej zwrócić uwagę. Czasem samo zwrócenie uwagi przez załogę czy przez nas może pomóc. Trudniej jest być bezkarnym, jeśli ktoś reaguje na takie zachowanie i wyraża swój sprzeciw. Niestety nierzadko obawiamy się nawet tak prostego kroku wykonać, boimy się zareagować, bo wydaje nam się, że powinny tu działać jakieś procedury.

Czy do was zgłaszają się osoby, będące uczestnikami lub świadkami podobnych sytuacji, gdy cudzoziemiec jest źle traktowany np. przez funkcjonariuszy różnych służb?

K.M.: – W Stowarzyszeniu Interwencji Prawnej udzielamy pomocy cudzoziemcom, także tym osobom, które zgłaszają nam złe traktowanie ze strony funkcjonariuszy. W wielu sprawach zdiagnozowaliśmy, że doszło do dyskryminacji cudzoziemca. Jeszcze kilka lat temu mało kto zgłaszał się do nas mówiąc, że został zdyskryminowany, co wcale nie oznaczało, że takie przypadki się nie zdarzały, jednak brakowało świadomości i wiedzy wśród cudzoziemców na temat tego zjawiska.

Kiedy zaczęliśmy kłaść większy nacisk na wyjaśnienie cudzoziemcom, czym jest dyskryminacja, zauważyliśmy, że chętniej mówią o takich problemach. Mają już świadomość, że to, co ich spotkało nosi znamiona dyskryminacji. Najczęściej chodzi o kwestie pracy. Sami czują, że zostali potraktowani gorzej w stosunku do innej osoby pracującej w danej firmie, na przykład w porównaniu z Polakami.

Oczywiście tych zgłoszeń jest i tak mało w stosunku do tego, co się naprawdę dzieje. Wiele takich historii prawdopodobnie nigdy nie zostanie ujawnionych. Coraz więcej cudzoziemców, zwłaszcza ze Wschodu, przyjeżdża i podejmuje pracę w Polsce, godząc się na wszystkie warunki, niezależnie od tego, jakie są i jak się z czasem pogarszają. I godząc się na to, że są one gorsze niż te, które zapewnia się innym pracującym tam osobom z Polski. Zdają sobie też sprawę, że pracodawca ma nad nimi przewagę, więc obawiają się cokolwiek z tym zrobić.

Jeżeli nawet pokrzywdzeni zdecydują się zgłosić problem, to często później nie chcą występować przeciwko pracodawcy, ponieważ boją się, że stracą pracę, albo że zostaną deportowani z Polski z zakazem wjazdu na kolejne lata. Dla nich tak ważne jest, aby mieć jakąkolwiek pracę i móc wysyłać pieniądze do rodziny, która została w kraju, że nie będą tego zgłaszać. Dlatego bardzo istotna jest rola świadka.

Kto nim może być?

K.M.: – W tym konkretnym przypadku każdy, kto pracuje w firmie, w której są zatrudnione osoby pochodzące z innego kraju. I każdy, kto obserwuje, że taka osoba, powiedzmy z Ukrainy, zostaje na nadgodziny i nie otrzymuje za to dodatkowych pieniędzy, mimo że inni pracownicy je otrzymują. Albo, że nie pozwala się tej osobie wyjeżdżać na święta do domu, mimo że Polacy tam pracujący mają wolne w okresie Bożego Narodzenia. Albo zarabia mniej w porównaniu do osób z Polski. Albo jest źle traktowana, na przykład molestowana przez kogoś z pracowników, niekoniecznie szefa. Jeśli obserwujemy tego typu zdarzenia, to możemy domniemywać, że mamy do czynienia z zachowaniem dyskryminującym, czyli z nierównym traktowaniem ze względu na to, że dana osoba jest cudzoziemcem czy cudzoziemką.

Co wtedy robić?

M.M.: – Wtedy warto na początek porozmawiać z taką osobą i dowiedzieć się, czy faktycznie to, co widzimy, ona także odczuwa. Może też uświadomić jej, że czujemy dyskomfort związany z tym, że jest ona gorzej traktowana. Można też porozmawiać z osobą, która dopuszcza się takich zachowań, żeby ustalić czy zdaje sobie sprawę, z tego co robi.

Jeżeli taka rozmowa nic nie zmieni, warto odesłać takiego cudzoziemca do organizacji, która zajmuje się pomocą cudzoziemcom. W Warszawie to może być nasze Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, a także np. Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Fundacja Ocalenie, czy ukraińska organizacja „Nasz wybór”. Są też inne organizacje, które zrzeszają migrantów z różnych krajów – w znanym sobie środowisku kulturowym cudzoziemcom może być łatwiej mówić o swoim problemie.

A to na pewno jest problem i warto, aby za taką osobą stanęła organizacja pozarządowa, ponieważ wówczas pracodawca i inni pracownicy widzą, że to nie jest pozostawiony sam sobie migrant, którego można bezkarnie wykorzystywać. Polskie prawo wyraźnie zakazuje dyskryminacji i umożliwia osobie poszkodowanej dochodzenie odszkodowania z tytułu naruszenia zasady równego traktowania. Na straży realizacji zasady równego traktowania stoi Rzecznik Praw Obywatelskich i Pełnomocnik rządu do spraw równego traktowania.

W jaki sposób pomagacie?

K.M.: – Tłumaczymy cudzoziemcom, jakie są ich prawa i co mogą zrobić, jeśli zostały naruszone. Wykorzystanym pracownikom pomagamy sporządzać wezwania do zapłaty czy pozwy, a jeżeli w sprawie zauważamy dyskryminację, to mamy możliwość wytoczenia powództwa na rzecz osoby poszkodowanej. Do tego potrzebujemy jednak jej zgody. Nie możemy składać pozwów wbrew woli osób poszkodowanych. Staramy się wyjaśnić dokładnie, jakie prawa przysługują cudzoziemcom, tak by w pełni świadomie mogli podjąć decyzję w swojej sprawie. Na złożenie pozwu najczęściej decydują się osoby, które już kończą pracę u danego pracodawcy, bo wtedy czują się bezpieczniej.

Zaczął się czas na prace sezonowe: budowlane, ogrodnicze itd. Zdarzają się sytuacje, że ktoś zgłosi do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) fakt zatrudniania przez jakąś firmę cudzoziemców na czarno. Przyjeżdżają przedstawiciele PIP i jak to wygląda dalej? Czy wszyscy nielegalnie zatrudnieni są traktowani tak samo, bez względu na ich pochodzenie? Czy wobec cudzoziemców są inne procedury?

K.M.: – Kontrole odbywają się w zamkniętym gronie osób, widzą je tylko ci, którzy w tym zdarzeniu uczestniczą, najczęściej pracownicy danej firmy. O ile Dorze pamiętam do Stowarzyszenia Interwencji Prawnej nie zgłosiły się, póki co, żadne osoby, które by zostały skontrolowane przez Inspekcję i gorzej potraktowane. Ale to bardzo ważne pytanie. Często zapominamy bowiem, a cudzoziemcy po prostu tego najczęściej nie wiedzą, że główną rolą Państwowej Inspekcji Pracy jest ochrona praw pracowniczych wszystkich osób, niezależnie od tego z jakiego kraju pochodzą i jaki jest ich status pobytowy.

Obowiązkiem PIP jest więc poinformować i w taki sposób rozmawiać z cudzoziemcami, żeby wiedzieli, że kontrola to nie nagonka na nich, ale, aby czuli, że to instytucja, która ich wspiera. Trudno jednak osiągnąć taki cel, kiedy inspekcje w miejscach pracy, gdzie zatrudnieni są cudzoziemcy, odbywają się w towarzystwie Straży Granicznej (SG).

Czyli zaczynają się problemy...

K.M.: – No, niestety. PIP sprawdza bowiem legalność zatrudnienia, a SG – legalność pobytu. Zdarzają się sytuacje, że cudzoziemiec przebywa w Polsce nielegalnie, bo pracodawca skonfiskował jego paszport lub nie pozwolił wyrobić wizy. Dodatkowo pracował w warunkach wyzysku, nie otrzymywał należnego wynagrodzenia. I w takiej sytuacji na plan pierwszy wysuwa się to, że cudzoziemiec przebywał w Polsce bez ważnej wizy, a nie to, że został wykorzystany.

Mamy w polskim prawie mechanizmy, które co prawda kiepsko działają, ale dają pewną nadzieję pokrzywdzonym przez pracodawców. Nawet jeżeli taka osoba nie posiada ważnego dokumentu pobytowego, ale pracowała w warunkach szczególnego wyzysku, to może ubiegać się o legalizację swojego pobytu, a na pracodawcę, który się tego dopuścił mogą zostać nałożone kary. Tylko mało kto o tym wie.

Staramy się prowadzić działania informacyjne wśród cudzoziemców, namawiamy także PIP, żeby szczególną uwagę przykładał do informowania o tym, jakie są prawa każdej osoby jako pracownika, ale też jakie są obowiązki, żeby migrant wiedział, że nie musi uciekać, kiedy przeprowadzana jest taka kontrola. Aby wiedział, że jeżeli jego prawa pracownicze są naruszane, to on ma prawo domagać się nie tylko zaprzestania, ale i zadośćuczynienia.

Jeżeli podczas kontroli obecna jest Straż Graniczna, która takiego cudzoziemca zatrzyma, to on wtedy już za bardzo nie ma możliwości, aby tych praw dochodzić...

K.M.: – Dodatkowo trzeba powiedzieć, że „światem cudzoziemskim” często rządzi plotka, czyli to, czego te osoby dowiadują się od innych w podobnej sytuacji. Straż Graniczna ma kiepską renomę wśród cudzoziemców. To jest ta służba, która jest też odpowiedzialna za wydalanie cudzoziemców do kraju pochodzenia. Nikt więc, nie spojrzy na takich funkcjonariuszy jak na osoby, które przyszły wspomóc ich w wyegzekwowaniu swoich praw. Są traktowani bardziej jak kontrola, która musi coś wykazać. Kontrola przychodzi po to, żeby coś znaleźć i zawsze coś znajdzie. Myślenie tego typu jest powszechne.

Można jednak jakoś pomóc w takiej sytuacji?

K.M.: – Jeżeli ktoś pracowałby w firmie, w której zatrudniani są cudzoziemcy i miałaby tam miejsce kontrola z PIP i SG, to dobrze byłoby poinformować tego cudzoziemca, że może jeszcze coś ze swoją sytuacją zrobić, że w przypadku jeśli doszło tam do nadużyć warto, aby zgłosił swój problem do organizacji, która może mu pomóc. Być może cudzoziemiec nie będzie chciał wystąpić przeciwko swojemu pracodawcy, ale ważne jest, by miał wybór.

A Państwowa Inspekcja Pracy nie powinna informować o tych prawach i możliwościach?

K.M.: – Oczywiście, że powinna. Jednak nie uczestniczyłam w żadnej z tych kontroli, więc nie wiem, jak w praktyce wygląda takie informowanie.

Ostatnio zresztą zostało podpisane nowe porozumienie między Strażą Graniczną a Państwową Inspekcją Pracy o wspólnych kontrolach. Łączone kontrole nie mają sensu, jeżeli chodzi o zabezpieczenie i ochronę praw pracowniczych. Jest o tym mowa chociażby w planie wdrażania dla dokumentu „Polityka Migracyjna Polski – stan obecny i postulowane działania” z 2014 roku. Jest tam zalecenie o konieczności stopniowego rozdzielania wspólnych kontroli PIP i SG.

Czasami jednak warto poinformować PIP o tym, co się dzieje w firmie...

K.M.: – Tak. Jeżeli na przykład cudzoziemiec pracuje w firmie, gdzie pracodawca zabiera paszporty pracownikom, albo zatrudnia dużo osób na czarno, wyzyskuje ich, pracują ponad normę, to też może to zgłosić do PIP. Podobnie, jak każdy inny pracownik tej firmy, który widzi co się dzieje. Taką sytuację można wcześniej zgłosić do organizacji pozarządowej zajmującej się pomocą prawną, by skonsultować co zrobić z problemem. Czasem otrzymujemy tego typu informacje i po uzyskaniu zgody od poszkodowanych zgłaszamy je do PIP, która przeprowadza kontrolę w firmie. Tak jak wcześniej wspomniałam, często poszkodowani pracownicy nie chcą zgłaszać swojego problemu Państwowej Inspekcji Pracy, bo nie wierzą, że taka skarga coś zmieni, wolą pracować nawet w gorszych warunkach, byle otrzymywać jakieś wynagrodzenie.

To może porozmawiajmy o tym, jak pomagać, aby nie szkodzić. Weźmy taką sytuację w komunikacji miejskiej. Widzimy, że kontrolerzy biletów nie mogą dogadać się z jakimś cudzoziemcem, który nie ma biletu lub bilet nieodpowiedni. Pomagać? A jeśli tak, to w jaki sposób?

K.M.: – W każdej sytuacji, gdy widzimy, że dzieje się coś – w naszym przekonaniu – niedobrego, warto po prostu zapytać, czy możemy w czymś pomóc. To zawsze możemy zrobić i nie wymaga to żądnych procedur czy głębszego zastanowienia.

Pamiętam taką sytuację, kiedy cudzoziemiec, Kubańczyk, dostał karę za to, że jechał z biletem, którego czas upłynął. Zdarzenie miało miejsce w metrze, a on czekał na peronie. Był przekonany, że bilet działa wtedy, kiedy jest w pociągu. I kiedy kontrolerzy do niego podeszli i ukarali go - był w szoku, bo nie wiedział skąd wynika problem. Oczywiście za nieznajomość prawa trzeba ponieść odpowiedzialność, jednak w przypadku, kiedy z powodu trudnej sytuacji materialnej nie możemy spłacić kary, można zgłosić taką sprawę do Zarządu Komunikacji Miejskiej. Wyjaśnić co się wydarzyło i zwrócić się z prośbą o umorzenie kwoty do zapłaty, wynikającej z mandatu ze względu na złą sytuację finansową, bo np. cudzoziemiec jest w procedurze uchodźczej. Cofnąć kary się nie da, jeśli zgodnie z prawem się ona należała, ale ze względu na trudną sytuację można umorzyć opłatę lub rozłożyć ją na raty.

Gdy jesteśmy świadkami takiego zajścia, a znamy język, którym posługuje się cudzoziemiec, to możemy zaoferować swoją pomoc i wytłumaczyć mu, co się dzieje. Wtedy z jednej strony on będzie się czuł pewniej i bezpieczniej, a z drugiej strony może to okazać się pomocne dla osoby kontrolującej, która przeważnie nie zna żadnego języka obcego.

A co zrobić, gdy sami nie znamy tego języka, ani nie mamy wśród znajomych osób, które go znają?

K.M.: – Można spróbować się w jakiś sposób porozumieć. Czasem zdarza się, że do naszego biura dzwoni Polak i mówi na przykład: „Jestem w tramwaju. Ten telefon przekazał mi właśnie cudzoziemiec, który nie mówi po polsku, więc dzwonię w jego imieniu”. My wtedy tłumaczymy, że dodzwonił się do organizacji i próbujemy pomóc, wyjaśnić jak do nas dotrzeć jeśli cudzoziemiec ma problem prawny.

Dzięki takim postawom udaje się wiele problemów rozwiązać. Wystarczy być życzliwym i otwartym na to, że ktoś może potrzebować od nas pomocy. Podam przykład. Kiedyś przyszła do naszego stowarzyszenia starsza pani, która przyprowadziła dwóch obywateli Sri Lanki. Oni nie mówili w ogóle po polsku, ta pani nie mówiła w ich języku. Wszyscy troje bardzo słabo znali angielski. Mimo to udało się pomóc. Pani przyprowadziła ich i powiedziała, że jechali razem w pociągu podmiejskim. Podeszła do nich, bo zauważyła, że byli bardzo lekko ubrani, bez kurtek, a było bardzo zimno. Zapytała, czy może im w jakiś sposób pomóc. Jakoś po angielsku się dogadali, że oni potrzebują pomocy. Zapytała, czy mają gdzie mieszkać. Okazało się, że nie. Czy pracują w Polsce? Powiedzieli, że tak i mają z tą pracą problem. Co ciekawe: ta pani nie wiedziała wcześniej o naszym stowarzyszeniu. Zadzwoniła do swojego wnuczka, żeby sprawdził w internecie, czy istnieją jakieś bezpłatne porady dla cudzoziemców. Postąpiła naprawdę wzorcowo. Wnuczek znalazł numer telefonu do nas, pani zadzwoniła, a potem przyszła z tymi panami. I to był strzał w dziesiątkę, bo – jak się później okazało – to były ofiary handlu ludźmi, którym udało się uciec od swojego pracodawcy. Gdyby nie to, że ta pani się zainteresowała, zechciała wyciągnąć rękę, poszukać organizacji, która im pomoże i przyprowadzić ich do tej organizacji, a nie tylko wręczyć kartkę z adresem, to różnie mogłoby się to skończyć. A tak uratowała ich życie. Nie znała się na prawie czy kwestiach cudzoziemskich, ale miała w sobie dużo uważności, wrażliwości i chęci pomagania. To jest przykład, który można podawać za wzór zachowania.

Inny przykład. Oddział patologii ciąży w jednym z warszawskich szpitali. Przyjęta została Wietnamka, młoda dziewczyna, w zaawansowanej ciąży. Nie mówiła po polsku. Wieczorami, widać po pracy, przychodził do niej mąż. Mówił trochę po polsku, ale nie na tyle, aby porozumieć się z lekarzem, którego zresztą o tej porze już nie było. Współlokatorki z sali przekazywały mu informacje, a po kilku dniach przyszła w końcu pani, która tłumaczyła rozmowę między tą dziewczyną a lekarzem. Ale czasami nie można tak długo czekać. Co wtedy robić?

K.M.: – Dobrze jest po prostu zapytać, czy jakoś możemy pomóc. Porozmawiać z lekarzem i powiedzieć, jak wygląda sytuacja. Dostęp do służby zdrowia i pomoc medyczna powinna być zapewniona przez szpital w przypadku ratowania życia i zdrowia, jednak w przepisach nigdzie nie jest napisane, że to ma być efektywna pomoc, czyli na przykład taka, która zakłada obecność tłumacza.

Borykamy się z tym problemem od wielu lat. W głównym warszawskim szpitalu, który przyjmuje cudzoziemców, w szpitalu MSW na Wołoskiej, nie ma zatrudnionego na miejscu tłumacza, kogoś kto mógłby uczestniczyć w wizytach. Taka pomoc jest tam świadczona tylko przez wolontariuszy. Są to wolontariusze naszego stowarzyszenia, którzy są tam praktycznie codziennie. Oni są tłumaczami nie tylko z języka, ale też z kultury. Wiedzą, że jeżeli kobieta z Czeczenii jest zapisana do ginekologa mężczyzny, to ona nie stawi się na tę wizytę. Nie dlatego, że go nie lubi, nie chce, czy ma takie widzi mi się, tylko ze względów kulturowych. Ona nie może iść do lekarza, który jest mężczyzną, ponieważ nie może dopuścić do sytuacji, żeby obcy mężczyzna oglądał ją nagą, po prostu.

Dzięki temu, że w szpitalu MSW od wieli lat są osoby, które to tłumaczą, to już udało się trochę nauczyć lekarzy, jak postępować z osobami z innego kraju. Ale to jest kropla w morzu potrzeb. Bo jeżeli na przykład nie ma danego dnia dostępnego wolontariusza, to wtedy pojawia się problem. I albo wizyty są przepisywane na inny dzień, albo lekarz jakoś stara się po prostu sam porozumieć z takim pacjentem.

W przypadku, który podałaś, jeżeli lekarz mówi, że nie ma tłumacza w szpitalu i rozkłada ręce, to możemy chociażby zadzwonić do kogoś, kto mówi po polsku i po wietnamsku i poprosić go, aby przez telefon przetłumaczył, co mówi lekarz. W Stowarzyszeniu zdarza nam się, że przychodzi ktoś, kto mówił w języku zupełnie dla nas niezrozumiałym. Jeśli wszelkie próby skomunikowana się zawodzą, staramy się wtedy np. zadzwonić do kogoś, kto zna dany język i spróbować przetłumaczyć przez telefon. W przypadku szpitali takie rozwiązania na dłuższą metę się jednak nie sprawdzają, bo nie jest to pomoc systemowa, tylko doraźna. Postulujemy za tym, żeby szpitale miały obowiązek i pieniądze na to, aby zatrudniać tłumaczy, którzy byliby dostępni w każdej sytuacji, kiedy pojawiłaby się taka konieczność.

A jeśli jesteśmy w szpitalu w takiej czy podobnej sytuacji, jak ta opisana przeze mnie, to gdzie szukać kontaktów do osób, które mogą jako taki tłumacz pomóc?

K.M.: – Z tego co się orientuję, to nie ma wśród organizacji pozarządowych takiej, która by zajmowała się tylko i wyłącznie świadczeniem pomocy tłumaczeniowej. Pomocnym byłoby, gdyby była możliwość zadzwonienia do takiej organizacji, a oni mogliby przełączyć na jakiś język czy skontaktować z osobą, która mówi w konkretnym języku i jest gotowa w danej sytuacji tłumaczyć, nawet przez telefon. Aktualnie nie znam organizacji, która świadczyłaby taką pomoc, a niestety ze znajomością języków obcych u personelu szpitalnego bywa kiepsko.

U nas w stowarzyszeniu działa to tak, że mamy grupę wolontariuszy, którzy świetnie znają inne języki. Jeżeli do biura dzwoni cudzoziemiec, który ma wyznaczoną wizytę u lekarza, a nie mówi po polsku i potrzebuje tłumacza, to nasi wolontariusze mogą pomóc. Podobnie jest jeśli chodzi o wizyty w urzędach. Tylko trzeba zgłosić się z kilkudniowym wyprzedzeniem.

A jak się zachować, gdy np. na ulicy widzimy, że cudzoziemiec jest popychany, szarpany. Wywiązuje się bójka. Interweniować samodzielnie ?

K.M.: – Warto wiedzieć i pamiętać, że czasem w sytuacjach konfliktowych możemy mieć do czynienia z przestępstwami z nienawiści. To znaczy takimi, które są motywowane uprzedzeniami do danej grupy mniejszościowej.

Czasem, jeżeli dochodzi do jakiejś bijatyki, to może być niebezpiecznie podejść. Możemy wtedy nie tylko nie pomóc, a jeszcze sobie dodatkowo zaszkodzić. W takich sytuacjach lepiej jest zadzwonić na 112 albo 997 i przekazać informację o zdarzeniu. Możemy także dodać, że w naszym odczuciu sprawcy działają z nienawistnej motywacji. Nawet jeżeli zajście było na tyle dynamiczne, że nie zdążyliśmy w porę zadzwonić, a sprawcy zbiegli z miejsca zdarzenia, warto mimo wszystko powiadomić policję.

Co więcej, w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych funkcjonuje zespół do spraw ochrony praw człowieka, który zajmuje się monitorowaniem postępowań związanych z przestępstwami z nienawiści. Zespół ten prowadzi stronę internetową www.reportracism.pl, na której znajdziemy specjalny formularz umożliwiający zgłaszanie tego typu przestępstw. Nie chodzi tylko o stosowanie przemocy fizycznej, ale także np. nienawistne napisy czy symbole na murach. W przypadku, kiedy zauważymy tego typu treści, warto także skorzystać z aplikacji kampanii Hejtstop, która umożliwia zrobienie zdjęcia oraz przekazanie informacji o lokalizacji do zespołu fundacji Projekt: Polska, który podejmie działania mające na celu usunięcie obraźliwych napisów.

Karolina Mazurczak – analityczka Stowarzyszenia Interwencji Prawnej, koordynatorka projektów z zakresu migracji i praw cudzoziemców, specjalistka ds.komunikacji społecznej, trenerka z zakresu wolontariatu i przeciwdziałania dyskryminacji.

Mazurczak: W każdej sytuacji, gdy widzimy, że dzieje się coś – w naszym przekonaniu – niedobrego, warto po prostu zapytać, czy możemy w czymś pomóc.

Publicystyka - ngo.pl