Publicystyka - ngo.pl

Paulina Pietrasik, Ministerstwo Rozwoju: – „Wytyczne w zakresie realizacji zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zasady równości szans kobiet i mężczyzn w ramach funduszy unijnych na lata 2014 – 2020”, to opracowany w Ministerstwie Rozwoju dokument, zawierający zestaw gotowych narzędzi, za pomocą których będzie można zapewnić dostępność w projektach unijnych. Po pierwsze w postaci uwzględnienia indywidualnych potrzeb osób z niepełnosprawnościami, tak aby mogły one korzystać ze wsparcia w projektach. Po drugie, poprzez zapewnienie dostępności wszystkich powstających w projektach produktów, czyli w praktyce stosowanie koncepcji uniwersalnego projektowania.

P.S.: – Głównym celem, w którego osiągnięciu mają pomóc „Wytyczne”, jest zawodowa i społeczna aktywizacja osób z niepełnosprawnościami, które często są zagrożone wykluczeniem – tylko17,3% osób z niepełnosprawnością jest aktywnych zawodowo. Biorąc pod uwagę, że grupa ta stanowi ok. 12% społeczeństwa, budowanie przyjaznego i dostępnego środowiska może przynieść wymierne korzyści polskiej gospodarce ale i nam wszystkim. Warto pamiętać, że każdy z nas był, jest lub może być na którymś etapie swojego życia osobą z niepełnosprawnością.

P.S.: – Rozwiązania opisane w „Wytycznych” mają charakter horyzontalny. Oznacza to, że obowiązują wszystkie instytucje biorące udział we wdrażaniu środków unijnych, ale także beneficjentów, którzy te pieniądze inwestują w realizowane projekty. W praktyce najważniejsze jest dostrzeżenie i otwartość na potrzeby osób z niepełnosprawnościami.

Przyjęta w „Wytycznych” definicja jest pewnym kompromisem pomiędzy krajowymi regulacjami a definicją niepełnosprawności przyjętą w Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Z jednej strony przyjęliśmy stosowanie definicji osób z niepełnosprawnościami w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych [1] oraz osób z zaburzeniami psychicznymi, w rozumieniu ustawy o ochronie zdrowia psychicznego [2], czyli odwołujemy się do legalistycznego rozumienia. Z drugiej posługując się pojęciem „osoba z niepełnosprawnością/ami” chcemy przenieść uwagę na bariery, które stanowią przyczynę ograniczania rozwoju potencjału osób z niepełnosprawnościami.

P.S.: – Wytyczne mówią że wszystkie produkty projektów realizowanych ze środków unijnych (m.in. usługi, infrastruktura, towary) muszą być dostępne dla wszystkich, w tym dla osób z niepełnosprawnościami. Wymagana jest ich zgodność z koncepcją uniwersalnego projektowania, która oznacza kreowanie rzeczywistości dostępnej dla wszystkich (np. podczas budowy czy modernizacji budynków użyteczności publicznej zamontowanie bankomatu na wysokości pozwalającej osobie na wózku czy niskiej samodzielne skorzystanie z niego).

W praktyce powinno to oznaczać każdorazową refleksję nad potrzebą i stopniem dostosowania danego produktu do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.

W przypadku zakupu szyn kolejowych można mówić o neutralności produktów projektu, ale sytuacja nie jest już tak oczywista w przypadku zakupu i uruchamiania taboru kolejowego czy np. wypożyczalni rowerów. W pierwszym przykładzie należy np. zapewnić system informacji oparty na komunikatach głosowych, wizualnych, obniżone progi, brak schodów, a także odpowiednio wysokie i szerokie miejsca siedzące oraz swobodne ciągi komunikacyjne w pojazdach. Należy dostosować widoczność, oświetlenie i kolorystykę oznakowania taboru, numerów linii i kierunków do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Systemy kupowania i kasowania biletów powinny być intuicyjne, a automaty do sprzedaży/ kasowania biletów umieszczone na odpowiedniej wysokości, dostępnej dla wszystkich.

Z wypożyczalni rowerów sfinansowanej za publiczne pieniądze mogą korzystać wszyscy, także osoby z niepełnosprawnościami, co oznacza, że wśród rowerów powinny znaleźć się także rowery integracyjne.

Racjonalne usprawnienia to mechanizm możliwy do uruchomienia wraz z pojawieniem się w projekcie – w charakterze uczestnika lub personelu – osoby z niepełnosprawnością. Projektodawca, w celu zapewnienia dostępności projektu dla osób z niepełnosprawnościami, ma możliwość zaplanowania w budżecie kosztów racjonalnych usprawnień. Może to być np. sfinansowanie asystenta tłumaczącego na język łatwy, asystenta osoby z niepełnosprawnością, tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika, alternatywnych form przygotowania materiałów projektowych (szkoleniowych, informacyjnych, np. wersje elektroniczne dokumentów, wersje w druku powiększonym, pisane alfabetem Braille’a lub w języku łatwym, nagranie tłumaczenia na język migowy na nośniku elektronicznym, itp.). Łączny koszt racjonalnych usprawnień na jednego uczestnika nie może przekroczyć 12 tys. złotych.

P.S.: – Na tworzeniu zasobów cyfrowych (np. stron internetowych, platform e-learningowych, e-podręczników) w sposób, który umożliwi korzystanie z nich również osobom z niepełnosprawnościami. Dostępny zasób to taki, który pozwala użytkownikowi na wygodne, intuicyjne korzystanie. W praktyce zapewnienie dostępności oznacza uwzględnienie w projektowanych czy zamawianych produktach elementów dostępności tj. możliwości powiększenia czcionki, odpowiedniego doboru kolorów i kontrastu czy łatwej do zrozumienia treści. Również wszystkie multimedia, jak filmy, animacje, prezentacje czy nagrania dźwiękowe powinny spełniać zasady dostępności, np. zawierać transkrypcje tekstowe, audiodeskrypcję czy tłumaczenie na język migowy.

P.S.: – Wytyczne zmieniają sposób planowania i realizacji projektów. W praktyce jak, już wspomniałam, powinno to oznaczać zmianę filozofii działania i refleksję dotyczącą zapewnienia dostępności oraz dostosowania projektów do potrzeb uczestników, jak i możliwości użytkowania w przyszłości produktu projektu przez osoby z niepełnosprawnościami.

We wnioskach o dofinansowanie projektów finansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego lub Funduszu Spójności wymaga się wskazania sposobu realizacji zasady dostępności dla osób z niepełnosprawnościami. Instytucja dokonująca oceny projektów musi sprawdzić uzasadnienie i informacje zawarte we wniosku.

Co istotne, brana jest też pod uwagę zgodność z koncepcją uniwersalnego projektowania. Wnioskodawca musi więc umieścić w ramach wniosku opis dostępności nowo tworzonej inwestycji, z uwzględnieniem rodzajów niepełnosprawności.

P.S.: – Szczegółowe informacje na temat wytycznych oraz poradniki, opracowania i broszury przybliżające temat dostępności dla osób z niepełnosprawnościami znajdują się na stronie www.power.gov.pl/dostepnosc.

---

[1]Dz. U. z 2011 r. nr 127, poz. 721, z późn. zm.

[2] Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375