Publicystyka - ngo.pl

– Instytucja konsultacji społecznych jest konieczna, ponieważ buduje w obywatelach poczucie, że państwo, w którym żyją, jest ich państwem – mówił Jerzy Regulski, doradca Prezydenta RP ds. samorządu podczas spotkania poświęconego konsultacjom społecznym.

Na debatę do Pałacu Prezydenckiego przyjechali przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz samorządów terytorialnych z całej Polski. Spotkali się, by porozmawiać o obecnej formule konsultacji oraz zastanowić się nad wprowadzeniem nowych rozwiązań prawnych, które ujednoliciłyby ich formułę, a być może także zobligowałyby władze lokalne do konsultowania swoich decyzji. – Żeby rozbudować postawy obywatelskie w Polsce, konieczne jest stworzenie realnych możliwości współdecydowania w wielu kwestiach lokalnych – powiedział podczas spotkania Bronisław Komorowski.

Prezydent wyraził nadzieję, że efektem rozmów będzie projekt ustawy, która będzie kształtować postawy i zasady partycypacji obywateli w sprawowaniu władzy.

Obecnie kwestię konsultacji społecznych reguluje aż 16 aktów prawnych o randze ustaw. Niektóre mówią o możliwości przeprowadzania konsultacji, inne o obowiązku, jeszcze inne szczegółowo określają ich przebieg. Kancelaria Prezydenta zaproponowała uporządkowanie obecnych rozwiązań prawnych.

Pomysł przygotowania ustawy, która ujednoliciłaby formułę konsultacji, spotkał się jednak z krytyką samorządowców. Ryszard Brejza, prezydent Inowrocławia, przekonywał, że obecne rozwiązania prawne w optymalny sposób umożliwiają wpływanie zaangażowanych mieszkańców na decyzje, podejmowane przez władze samorządowe. Jego zdaniem, ujednolicenie przepisów mogłaby zaszkodzić gminom, w których system konsultacji działa dobrze w oparciu o obecne przepisy.

– Mamy 2,5 tys. gmin i 2,5 tys. wzorców przeprowadzania konsultacji. Próba narzucenia jednego modelu lub dokonania oceny funkcjonowania konsultacji społecznych w jednym zdaniu byłaby niewybaczalnym błędem – mówił podczas spotkania prezydent Inowrocławia.

Ryszard Brejza przekonywał również, że model i kształt konsultacji nie powinien być narzucany z góry. Przekonywał, że decyzję tę powinny podejmować władze lokalne. – W ciągu 10 lat sprawowania funkcji prezydenta miasta, mieszkańcy przekazali mi wiele interesujących propozycji, a także uwag, w tym krytycznych. W tym samym okresie spotykałem się jednak z formą działania, którą można określić zwykłym pieniactwem – argumentował.

Podczas debaty w Pałacu Prezydenckim rozważano również możliwość ustawowego zobligowania władz lokalnych do włączania mieszkańców w proces decyzyjny. Ten pomysł także spotkał się z krytyką. – Nie zgadzam się z tym, aby ustawowo narzucić konsultacje społeczne. To jest dla mnie jakimś ograniczeniem praw wolności – mówiła Renata Szczepańska, wójt gminy Cisna. Przekonywała, że obecne rozwiązania prawne umożliwiają mieszkańcom jej gminy uczestniczyć w procesie podejmowania decyzji. – U nas to nie jest nowością i my czynimy to cały czas. Są zebrania mieszkańców, wysłuchania, rozmowy. Mamy stały kontakt z naszymi wyborcami.

Uczestnicy spotkania zastanawiali się również nad wadami obecnej formuły konsultacji. Zdaniem Jacka Lewinowskiego, prezesa Stowarzyszenia „Kielce Nasz Dom”, ich podstawowym mankamentem jest to, że nie mają mocy wiążącej. W efekcie udział mieszkańców w konsultacjach jest znikomy. Zdaniem Anny Gizy-Poleszczuk, socjolożki Uniwersytetu Warszawskiego, podstawowym problemem konsultacji społecznych jest to, że mieszkańcy nie mają wystarczającej wiedzy, by świadomie uczestniczyć w procesie współdecydowania. – Ludzie nie wiedzą, w jakim świecie żyją. Nie wiedzą, ile jest pieniędzy w gminie, jakie są problemy, ile co kosztuje – mówiła Anna Giza-Poleszczuk. – Dobrze przygotowana konsultacja społeczna jest bardzo ważnym krokiem do tego, aby mieszkańcy poznali fakty i zrozumieli świat, w którym żyją.

Ryszard Brejza, prezydent Inowrocławia, za wady konsultacji społecznych uznał: ich finansowe koszty, wydłużenie procesu decyzyjnego oraz rozmywanie odpowiedzialności za podejmowane decyzje. – Nie można zjeść ciastka i mieć ciastko. Z jednej strony chcemy tańszej administracji, sprawnego rządzenia i jasno definiowanej odpowiedzialności, zwłaszcza za te niekorzystne decyzje. Z drugiej strony chcemy w większym stopniu uczestniczyć w podejmowaniu tych decyzji, co wiąże się z przedłużeniem procesu decyzyjnego oraz podwyższeniem kosztów.

– Czasem lepiej zwolnić, żeby uniknąć konfliktów i podjąć lepszą decyzję – przekonywał z kolei Przemysław Radwan-Rohrenschef, dyrektor generalny Stowarzyszenia Szkoła Liderów. Jego zdaniem, konsultacje to szansa na ożywienie lokalnej demokracji. – To szansa na lepsze decyzje, lepsze rządzenie. Lider, który ma możliwość konsultowania, ma możliwość podejmowania lepszych decyzji.

– Dobrze przeprowadzone konsultacje, mimo że generują koszty, są tańsze niż źle podejmowane decyzje i dlatego warto w nie inwestować – przekonywał Grzegorz Makowski, socjolog Instytutu Spraw Publicznych. Zwolennikiem tej teorii jest również prezydent Olsztyna Piotr Grzymowicz, który przekonał się o tym na własnej skórze. – Gdy obejmowałem urząd prezydenta, w mieście był przygotowywany projekt budowy ścieżek rowerowych, spacerowych oraz infrastruktury wokół Jeziora Długiego – opowiadał. – Okazało się, że projekt nie był konsultowany, a drogowcy przygotowali plan, zgodnie z którym zaplanowano wycięcie tysiąca drzew. Mieszkańcy byli oburzeni. Kierowali się emocjami, nie szczędzili przykrych słów. Wtedy, jako nowy prezydent, musiałem się z tym zmierzyć.

Ostatecznie dokonano zmian całego projektu, uwzględniając oczekiwania mieszkańców. Zmiany na tym etapie były kosztowne i pochłonęły wiele czasu, jednak – jak zapewnia prezydent Olsztyna – mieszkańcy są dziś zadowoleni i dumni z wspólnie wypracowanej decyzji. – Dzisiaj praktycznie każdy projekt, każde przedsięwzięcie musi być konsultowane z mieszkańcami – mówił Piotr Grzymowicz. – Aby uniknąć niepotrzebnych kosztów, już od samego początku udostępniamy pełną informację, organizujemy konsultacje i współdecydujemy.