Publicystyka - ngo.pl

Cała nasza społeczność – osób działających w trzecim sektorze – z niepokojem wyczekuje wieści na temat ogłoszenia kolejnych konkursów w ramach Funduszu Inicjatyw Obywatelskich (FIO). Trudno się dziwić. Pierwsze z nich zazwyczaj ogłaszane były jesienią. W tym roku jest jednak inaczej, co wynika z faktu przejęcia programu przez powołany niedawno Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Od 28 października 2017 to właśnie ta instytucja dysponuje środkami, którymi zarządzał dotychczas Departament Pożytku Publicznego Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Z badań Stowarzyszenia Klon/Jawor jednoznacznie wynika, że program FIO nadal jest bardzo istotną składową budżetów wielu organizacji pozarządowych, a dla części z nich jest po prostu jedyną możliwością realizacji przedsięwzięć i planowania wydatków. Czego zatem możemy się spodziewać w związku ze zmianą gospodarza programu?

W mediach pojawiają się rozmaite informacje na temat dalszych losów funduszu. Niestety, nie wszystkie z nich spełniają standardy dziennikarskiej rzetelności, a część z nich ma po prostu charakter spekulacji bądź zwykłych insynuacji. Warto więc naświetlić sytuację nieco bliżej. Jako członek zespołu eksperckiego do spraw reformy systemu horyzontalnego finansowania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Departamencie Społeczeństwa Obywatelskiego KPRM miałem okazję pracować nad roboczą wersją dokumentu opisującego planowane zmiany w FIO, który został poddany pod dyskusję wszystkich członków zespołu na spotkaniu w dniu 19 czerwca 2017 roku. Warto podkreślić, że była to wersja robocza, która w żadnej mierze nie miała charakteru zamkniętego projektu.

W dokumencie tym zawarte zostały propozycje zmian w sformułowaniu priorytetów i kierunków działań programu, sposobach przyznawania dotacji organizacjom pozarządowym, budżetu funduszu oraz sposobu alokacji środków w jego ramach. Ponadto, rozważane były kwestie terminów ogłoszenia kolejnych konkursów i zmiany techniczne, dotyczące tak prozaicznych kwestii jak, powszechnie znany, generator składania ofert w FIO.

Gutsze: Stan FIO powoduje niepokój i smutek

Zaproponowane priorytety koncentrują się głównie wokół następujących kwestii: partycypacja publiczna, kontrola obywatelska, wolontariat czy instytucjonalizacja sektora obywatelskiego. Wyraźnie zaznaczono, że utrzymane zostaną również tak zwane „małe inicjatywy”, na które środki będą dystrybuowane regionalnie. Jeśli zaś chodzi o budżet, to, co najmniej do 2020 roku, zostanie zachowana dotychczasowa kwota – 60 milionów złotych.

Wiele szczegółów zawartych w tym dokumencie zostało następnie poddanych pod dyskusję ekspertów. Wśród nich najciekawsze wydają się być:

• uproszczenie oceny formalnej wniosków (składanie tylko elektronicznie) i przeniesienie ciężaru na ocenę merytoryczną;
• odejście od oceny za pomocą 26 kryteriów i zastąpienie ich czterema kryteriami zagregowanymi: 1) adekwatność projektu w odniesieniu do celów programu, 2) jakość planu projektu i jego realizacji, w tym zakładana trwałość jego rezultatów oraz jakość jego budżetu, 3) potencjalny wpływ projektu na jego uczestników, 4) możliwość realizacji projektu w grupie partnerskiej;
• etapowanie procesu oceny wniosków;
• wprowadzenie – jako elementu oceny merytorycznej – rozmów z wnioskodawcami;
• wprowadzenie płynności w długości realizowania projektów (od 12 do 36 miesięcy);
• uelastycznienie konstruowania budżetów na projekty – zamiast sztywnych rozliczeń rocznych, możliwe by było sformułowanie długości trwania projektu (na przykład 15 miesięcy) i odejście od osobnych budżetów w każdym roku;
• zmiana generatora FIO na bardziej przyjazny i nowoczesny.

Powyższe propozycje spotkały się z pozytywnym przyjęciem członków zespołu. Wkrótce najprawdopodobniej zostanie opublikowana notatka z tego spotkania, uwzględniająca uwagi ekspertów (decyzja podejmowana jest w KPRM).

9 rzeczy, których nie wiemy o FIO 2018 [infografika]

Od czerwca do października 2017 trwała procedura legislacyjna związana z powstawaniem Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, więc prace nad FIO (przynajmniej jeśli chodzi o zespół ekspercki) zostały wstrzymane. 25 października 2017, podczas kolejnego spotkania o tym samym charakterze, udało się uzyskać kolejne informacje na temat dalszych losów programu, choć spotkanie dotyczyło czegoś zupełnie innego – pomysłu powołania Funduszu Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, który ma być zupełnie niezależny od samego FIO (omówienie szczegółów tego projektu wymaga osobnego artykułu).

Dyrektor Departamentu Społeczeństwa Obywatelskiego, Wojciech Kaczmarczyk, przedstawił plany dalszego procedowania nad Programem Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Na początek planowane jest dopracowanie dokumentu dotyczącego zmian, nad którym procedowano w czerwcu. Następnie dokument ten ma zostać poddany szerokim konsultacjom ze środowiskiem trzeciego sektora, po czym – najwcześniej w połowie 2018 roku – rozpisane zostaną pierwsze konkursy w ramach FIO. To oznacza, że pierwsze środki finansowe mogłyby trafić do organizacji pozarządowych pod koniec 2018 roku. Dyrektor Kaczmarczyk zaznaczył, że decyzje o wstrzymaniu FIO według obecnej procedury i zintensyfikowaniu pracy nad zmianami już teraz wynikają z niekorzystnego raportu Najwyższej Izby Kontroli względem programu oraz innych krytycznych uwag na temat jego funkcjonowania, także ze strony samych NGO.

Gliński: Musimy stworzyć Instytut, żeby Fundusz Inicjatyw Obywatelskich mógł sprawnie ruszyć

Powyższe informacje to sfera faktów pozyskanych niejako „u źródła” i zaprezentowanych tutaj zgodnie z moją najlepszą wiedzą i wolą. Należy bardzo wyraźnie podkreślić, że na żadnym z wyżej wspomnianych etapów prac nie miały miejsca jakiekolwiek wtręty ideologiczne, religijne, narodowe czy inne o podobnym charakterze. Nie było również dyskusji na temat bezpośredniego podziału środków dla konkretnych organizacji. Tego typu informacje pojawiały się ostatnimi czasy w mediach bądź na portalach społecznościowych. Należy je bardzo wyraźnie zdementować.

Jeśli zaś chodzi o ocenę powyżej zaprezentowanych faktów, to według mnie zmiany w Programie Fundusz Inicjatyw Obywatelskich idą w dobrą stronę. Zmierzają one przede wszystkim w kierunku uelastycznienia programu, precyzyjniejszego sformułowania priorytetów, zmniejszenia loteryjności przyznawania środków, wyeliminowania skrajnie różnych ocen asesorów względem jednego wniosku (na które nie ma w praktyce szansy odpowiedzi) oraz zmian technicznych ułatwiających życie użytkownikom. Każdy kto choć raz obsługiwał generator FIO wie, jak niezapomniana jest to przygoda.

Jak ostatecznie zostaną sformułowane zmiany i przedstawione do konsultacji? Tego nie wiem, ale trudno sobie wyobrazić, żeby w znaczący sposób odbiegały one od powyżej opisanych pomysłów.

Oby tak właśnie się stało.

Powyższy tekst stanowi wyłącznie wyraz prywatnych poglądów autora.

MASZ ZDANIE? CZEKAMY NA WASZE GŁOSY (MAKS. 4500 ZNAKÓW) PLUS ZDJĘCIE NA ADRES: REDAKCJA@PORTAL.NGO.PL

Filip A. Gołębiewski – socjolog, badacz, trener, szkoleniowiec, innowator społeczny, koordynator projektów. W trzecim sektorze od 2012 roku. Obecnie związany z Fundacją Stabilo, gdzie pełni funkcję Głównego Specjalisty ds. Badań. Wcześniej m.in. dyrektor programu „Obywatelski Monitoring Sądów” w Fundacji Court Watch Polska. Jest członkiem zespołu eksperckiego ds. reformy systemu horyzontalnego finansowania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Departamencie Społeczeństwa Obywatelskiego KPRM od kwietnia 2016 (funkcja pełniona społecznie).

Opr.: Ignacy Dudkiewicz, opinie.ngo.pl (ignacy.dudkiewicz@portal.ngo.pl)

Czym żyje III sektor w Polsce? Jakie problemy mają polskie NGO? Jakie wyzwania przed nim stoją. Przeczytaj debaty, komentarze i opinie. Wypowiedz się! Odwiedź serwis opinie.ngo.pl.

Na żadnym etapie prac nie miały miejsca jakiekolwiek wtręty ideologiczne, religijne, narodowe czy inne o podobnym charakterze.