Publicystyka - ngo.pl

25 lat transformacji ustrojowej to czas wystarczający, aby podsumować dokonania i niedociągnięcia, które spowodowały, że sektor obywatelski jest w tym miejscu, w jakim jest. Bez refleksji, bez dyskusji i bez budowania wizji każde działanie – czy to pojedynczej organizacji, czy to ich federacji, czy wreszcie całego sektora – może oznaczać niewykorzystanie możliwości tkwiących w obywatelskiej aktywności, czy wręcz okazać się działaniem pozornym, a nawet szkodliwym.

Wiele osób z niechęcią patrzy na tworzenie dokumentów strategicznych, uznając je za stratę czasu. Tak bywa. Wiele z tych dokumentów trafia na półkę i nie wpływają na rzeczywistość. Czy jednak znaczy to, że nie powinniśmy tymi dokumentami się interesować? Bo  przecież one najczęściej i tak powstaną, tylko napisze je administracja włączając co najwyżej organizacje na etapie konsultacji. Tak oto brak wspólnej, jasnej wizji po stronie społecznej prowadzi niejednokrotnie do powstawania dokumentów niespełniających oczekiwań społecznych, często później nierealizowanych. Zintegrowany sektor może więcej. Przypomnijmy sobie rok 2005. Na IV Ogólnopolskim Forum Inicjatyw Pozarządowych dyskutowano i zatwierdzono społeczną Strategię Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Nie trzeba było długo czekać, aby wiele jej zapisów znalazło się w rządowej Strategii Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego – dokumencie będącym podstawą działania Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Społecznych. Wspólne zdanie sektora się liczy.

Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych od dziesięciu lat stara się nadać działaniom organizacji pozarządowych na poziomie krajowym pewien ustrukturalizowany charakter – wspiera działania w obszarze reprezentacji, rzecznictwa, wpływa na stanowione prawo i polityki publiczne. Stara się patrzeć władzy centralnej na ręce. To ważny kanał artykulacji i reprezentacji (nawet jeśli mówi tylko w imieniu swoich członków) interesów sektora pozarządowego. Z kolei SPLOT jako ośrodki wsparcia od 20 lat działa na rzecz wzmacniania organizacji pozarządowych w środowiskach lokalnych i na poziomie regionalnym. Wydaje się, że zjednoczone siły reprezentacji sektora (tak na poziomie krajowym, jak i wojewódzkim) oraz systemu wsparcia umożliwiają szeroką debatę. Jednak ta debata bez zaangażowania organizacji, tych reprezentowanych w federacjach, tych, które otrzymały wsparcie od ośrodków wsparcia, ale także tych, które mają swoja wizję rozwoju sektora, będzie ułomna. Nikogo nie powinno zabraknąć, każdy głos, każde stanowisko powinno zostać wzięte pod uwagę. Tylko wtedy możemy stać się siłą mogącą zmieniać rzeczywistość.

Budowanie strategii to długotrwały proces. Nie sztuka zamówić u ekspertów doskonałe zapisy. Tak powstają dobre, ale nierealizowane strategie. My chcemy przygotować strategię, która będzie odpowiadała potrzebom organizacji. Bardzo różnym, ale konkretnym organizacjom. Będziemy więc budować ją od dołu do góry, zachęcać przedstawicieli organizacji do aktywnego współuczestniczenia w tym procesie i konsultowania wyników.

Dlatego zaczynamy w regionach. To tu wypracowane zostaną podstawy strategii. Nie będzie to jednak strategia strategii regionalnych. Poza problemami lokalnymi każdy region podejmie jeden temat ogólnopolski, a także spróbuje sformułować oczekiwania dotyczące roli sektora w rozwoju Polski  Efekty tych działań powinny się złożyć na podstawowy materiał do pracy nad strategią.

Gospodarzem regionalnych debat będą Ośrodki Sieci SPLOT, to one powołają panele ekspertów – ważne ciała złożone z osób zaangażowanych w opracowywanie strategii. To będzie w skali kraju ponad 300 osób, których społeczna praca znajdzie potwierdzenie w wykazie współautorów dokumentu. Region sam wybiera sobie temat i pracuje nad jego opracowaniem. Jednak, aby efekty mogły później złożyć się w pewną całość pracować będziemy nad podobną strukturą dokumentów.

Struktura dokumentu jest tradycyjna dla strategii:

a. diagnoza (na podstawie materiałów opracowanych, dostępnych),

b. wnioski i rekomendacje,

d. adresaci rekomendacji,

e. proponowany sposób wdrożenia.

Natomiast merytorycznie powinniśmy myśleć w następujących kategoriach:

1. Ludzie w organizacjach

Czy i jak dyskutowany problem odnosi się do ludzi w organizacjach? Czy jest to problem społeczników, pracowników, wolontariuszy, beneficjentów? Co należy zrobić, aby wzmocnić w tym obszarze sektor?

2. Finanse organizacji

Czy i jak dyskutowany problem odnosi się do finansowania działań organizacji? Czy wymaga dodatkowych nakładów, czy racjonalizacji kosztów, poszukiwania dodatkowych źródeł?

3. Wizerunek organizacji i sektora

Czy i jak dyskutowany problem wpływa na postrzeganie organizacji pozarządowych i działalności społecznej? Czy należy podjąć działania edukacyjne lub promocyjne mające wyjaśnić rolę organizacji w tym zakresie? Jak mówić o efektywności działań organizacji? Kto powinien być odbiorcą tych przekazów (np. obywatele, beneficjenci, urzędnicy, politycy)?

4. Współpraca wewnątrz sektora

Czy i jak dyskutowany problem wpływa na integralność działań obywatelskich i partnerstwo wewnątrzsektorowe? Co należy zrobić, aby uzyskać synergię działań, unikać niepotrzebnej konkurencji?

W efekcie powstanie  podsumowujący pracę ekspertów i konsultacje środowiskowe (m.in. na regionalnych Forach Inicjatyw Pozarządowych)  kilkustronicowy dokument. Do tego materiału, który będzie  stanowił podstawę dalszych prac, mogą być załączone różnego rodzaju załączniki stanowiące uzasadnienie przygotowanych tez.

Poza dyskusją nad wybranymi tematami ważnym elementem prac wydaje się wspólna praca nad określeniem miejsca sektora obywatelskiego, oraz jego dominującego modelu w systemie społeczno-gospodarczym. Bo w końcu trzeba wyraźnie podkreślić, że organizacje nie działają same dla siebie. Że nawet te, których działanie ogranicza się do wspólnego spędzania czasu (np. hobbystyczne), czy te, których celem jest wspieranie własnych członków (np. samopomocowe), pełnią ważne funkcje społeczne. Dlatego też wszyscy świadomi znaczenia samoorganizacji i aktywności obywatelskiej dla rozwoju kraju i wzmocnienia demokracji powinni popatrzeć na sektor nie tylko przez pryzmat swoich praw. Wydaje się, że tu analiza sprowadza się przede wszystkim do dwóch zasadniczych pytań systemowych:

Jak powinna wyglądać w praktyce realizacja zasad niewątpliwie dla sektora konstytucyjnych:

• zasady pomocniczości,
• zasady partnerstwa,
• zasady rozwoju zrównoważonego?

Jaką rolę powinny odgrywać organizacje w obszarze:

• świadczenia usług publicznych,
• kontroli społecznej,
• reprezentacji grup społecznych,
• budowania sprawiedliwości społecznej (wyrównywania szans),
• tworzenia alternatyw i testowania innowacji społecznych?

Najważniejszym wydarzeniem w tym procesie wspólnego myślenia o tym, czym chcemy, aby był sektor obywatelski w Polsce, będzie Ogólnopolskie Forum Inicjatyw Pozarządowych. To właśnie tam będzie okazja, by zapoznać się z dokumentami wypracowanymi w regionach, przedyskutować podstawowe kierunki. Podjąć decyzje co do punktów ciężkości strategii. Święto sektora stanie się po raz kolejny ważnym punktem zwrotnym w dyskusji nad jego przyszłością. Już dziś zapraszamy do dyskusji w regionach, do udziału we wrześniowej imprezie na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie i do pracy nad ostatecznym kształtem strategii. Nic o nas bez nas.

• weź udział w otwartych spotkaniach Regionalnych Paneli Ekspertów

• weź udział w regionalnym FIP

• weź udział w OFIP

• weź udział w seminarium konsultacyjnym w Twoim województwie

• zapoznaj się z założeniami do strategii i prześlij swoje uwagi

• zapoznaj się z projektem strategii i napisz swoje uwagi