Publicystyka - ngo.pl

Łukasz Broniszewski, fot. M. Woźniak

Łukasz Broniszewski: – Oceniam go bardzo dobrze i cieszę się, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej jako pierwsze wprowadzi program współpracy z organizacjami. Mam nadzieję, że inne ministerstwa pójdą drogą, którą przetarł Departament Pożytku Publicznego wraz z partnerami społecznymi.

Myśląc o korzyściach, z pewnością należy wspomnieć o pewnej wspólnej wizji, która została wypracowana w czasie działania Zespołu. Moim zdaniem, największą korzyścią jest istnienie Programu i możliwość odwoływania się do niego przez organizacje pozarządowe w trakcie dyskusji. Budowanie współpracy w tym ujęciu ma być realną rozmową, dyskursem między organizacjami pozarządowymi a ministerstwem.

Warto zauważyć, że Program współpracy MPiPS z organizacjami pozarządowymi dotyczy lat 2015-2017. Lepsza byłaby perspektywa pięcioletnia, jednak należy pamiętać, że Program powstał w ramach projektu finansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego, który ograniczał czas jego realizacji.

Krytycy podnoszą, że Program ma dwie zasadnicze wady. Po pierwsze, brak wskaźników – w związku z tym nie wiadomo, jak ocenić czy jego realizacja się udała czy nie. Po drugie, brak wizji, jest to raczej dokument opisujący stan faktyczny w relacjach MPiPS z organizacjami niż to, jak one powinny się zmieniać, do czego należy dążyć. Czy zgadza się Pan z takimi opiniami?

Ł.B.: – To prawda, w programie właściwie nie ma wskaźników, ale czy takie istnieją w innych programach współpracy na poziomie samorządowym? Analizując je, trudno znaleźć w nich wskaźniki inne niż na przykład liczba organizacji pozarządowych podejmujących zadania, liczba ogłoszonych otwartych konkursów ofert, czy liczba zrealizowanych projektów i szacunkowa liczba ich beneficjentów. Brak mądrych wskaźników jest problemem większości programów współpracy. Należy je wprowadzić, jednak mam świadomość jak trudne jest to zadanie. Wyobraźmy sobie na przykład wskaźnik „liczba osób długotrwale bezrobotnych, którzy podejmą pracę w ramach realizowanego programu”. Jak przy tak rozbudowanym programie określić taką liczbę?

Pamiętajmy, że MPiPS jako pierwsze wprowadza program współpracy, wypracowany w partnerstwie publiczno-społecznym. To inicjatywa, którą należy promować i zachęcać inne resorty, by wprowadzały tego typu rozwiązania i dobre praktyki.

Z jednej strony organizacje oczekują mocnego programu współpracy, dobrego i ważnego dokumentu, jednak w niewielkim stopniu włączały się w jego przygotowanie i konsultacje społeczne. Nie jest to nowa sytuacja, konsultacje społeczne wielu dokumentów programowych nie cieszą się takim zainteresowaniem na jakie liczymy.

Warto zauważyć, że opisanie stanu faktycznego jest ważne – zebranie wszystkich programów i działań związanych z organizacjami w jednym miejscu pozwala spojrzeć na prace ministerstwa z szerszej perspektywy.

Ł.B.: – Moim zdaniem najważniejsze sprawy dla organizacji znalazły się we wstępie, w szczególności chodzi o fragment: „Przedmiotem dyskusji powinno być m.in. określenie umocowania ustawowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich oraz jego dalszej trwałości finansowej, w tym także wprowadzenie dalszych zmian w procedurze konkursowej, w szczególności rozważenie możliwości wprowadzenia rozliczania realizacji projektów przez osiągnięte rezultaty, zachęcania obywateli do działalności filantropijnej wykraczającej poza przekazywanie środków z 1%, powrót do idei dotyczącej mechanizmów przekazywania i wykorzystywania 1%. Ponadto dyskusja powinna objąć standardy działania organizacji pożytku publicznego, w szczególności przejrzystość, transparentność i jawność ich działań, w tym także rozliczania środków pozyskiwanych na realizację zadań.”

Są to postulaty wielokrotnie podnoszone przez Jakuba Wygnańskiego na spotkaniach Zespołu – kluczowe dla sektora i jego rozwoju. Liczę na to, że dialog ukierunkowany na rozwiązanie tych trudnych tematów faktycznie się rozpocznie. Niewątpliwie najbardziej drażliwa jest kwestia 1% podatku, którego idea została wypaczona (mechanizm subkont) oraz wpływa na ograniczanie filantropii. Wielu obywateli przekazując 1% na wybraną organizację OPP jest przekonanych, że dysponuje własnymi środkami, a nie publicznymi. Ponadto uważają, że nie powinni wspierać organizacji społecznych w inny sposób, finansowy czy rzeczowy.

Cel główny i cele szczegółowe Programu współpracy są dobrze skonstruowane. Szczególnie ważne jest zwrócenie uwagi na partycypacyjne tworzenie rozwiązań dotyczących problemów społecznych i poprawa jakości konsultacji społecznych. W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że w Programie pojawia się kwestia wskazania sekretarza lub podsekretarza w MPiPS odpowiedzialnego za konsultacje społeczne. To istotne dla organizacji pozarządowych, włączających się w dialog publiczny i procesy konsultacji społecznych.

Ponadto jest wiele szczegółowych sposobów realizacji programu, np. takich, które ułatwią organizacjom uzyskiwanie informacji od ministerstwa. Zostanie rozbudowana strona internetowa MPiPS o zakładki dotyczące różnych programów oraz powstanie baza projektów. Dobrym pomysłem jest wprowadzenie newslettera Ministerstwa. Rozmowy na ten temat trwają.

Ł.B.: – Właściwie prace prowadzone były w sposób standardowy. Został powołany Zespół składający się z przedstawicieli MPiPS, ciał doradczych i organizacji pozarządowych. Zaproszono również ekspertów. Początkowo przedstawiciele organizacji i ciał doradczych pojawiali się w dość dużej liczbie na spotkaniach, później zainteresowanie spadło. Prace nad dokumentem toczyły się sprawnie, jednak wydaje się, paradoksalnie, że spotkań Zespołu zaplanowano zbyt dużo. Proces konsultacji był szeroki, choć nie spotkał się z ogromnym odzewem.

Na wstępnym etapie prac kluczowe było stworzenie diagnozy, na podstawie której powstał Program współpracy. Diagnoza jest załącznikiem do Programu i zachęcam do jej lektury. Pojawia się w niej opis deficytów w relacjach organizacji i resortu pracy oraz barier do pokonania w najbliższych latach, na przykład niewystarczająca integracja wewnętrzna struktur MPiPS, rozbudowana biurokracja i mnogość procedur w ministerstwie, niedoskonały proces konsultacji, ale także słaba znajomość przepisów prawa związanych z realizacją oraz sprawozdawczością projektów wśród pracowników organizacji pozarządowych, biorących udział w konkursach.

Ł.B.: – Nie sądzę, by Program był tworzony z założeniem, że nie będzie realizowany i wdrażany, a dokument będzie obrastał kurzem na ministerialnych półkach. Tak, jak wcześniej wspominałem, największą wartością w budowaniu programu jest dialog z organizacjami. Realizacja programu zależy od woli i zaangażowania obu stron.

W kontekście prac nad tym Programem – czy uważa Pan za słuszne postulaty, aby administracja rządowa – wzorem samorządowej – została zobowiązana do przyjmowania programów współpracy z organizacjami?

Ł.B.: – Niestety, tak. W mojej idealistycznej wizji to administracja na szczeblu centralnym powinna czuć potrzebę tworzenia Programów współpracy z organizacjami pozarządowymi, ustalając cele i wskaźniki, tworząc budżet i planując wieloletnie procesy. Jednak w rzeczywistości tylko ustawowe narzucenie ministerstwom obowiązku tworzenia programów współpracy wydaje się skuteczne. Jeśli programy nie będą obligatoryjne, to w wielu resortach nie będą one tworzone i wdrażane.

Łukasz Broniszewski – absolwent filozofii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Szkoły Liderów Społeczeństwa Obywatelskiego oraz Szkoły Partycypacji Społecznej. Działacz społeczny – prezes zarządu Fundacji Stabilo, pracuje również w zarządach Kujawsko-Pomorskiej i Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych. Członek Rady Działalności Pożytku Publicznego Miasta Torunia, członek Zespołu ds. Rozwiązań Systemowych w Zakresie Ekonomii Społecznej.

Koordynator projektów, trener, fundraiser. Jako ekspert współtworzył dokumenty strategiczne i programowe na poziomie lokalnym i centralnym związane z funkcjonowaniem III sektora m.in. Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej i Program Współpracy Ministra Pracy i Polityki Społecznej z Organizacjami Pozarządowymi na lata 2015-2017.