Publicystyka - ngo.pl

Dzięki Fundacji Civis Polonus, pracownicy 22 bibliotek publicznych i przedstawiciele samorządów spędzili razem trzy dni, wypracowali wspólne cele i – w ramach projektu „Biblioteka jako przestrzeń dyskusji o sprawach lokalnych” - zrealizują w swoich miejscowościach konsultacje społeczne.

Fundacja Civis Polonus od blisko dekady zajmuje się innowacyjnymi działaniami, które pozwalają ludziom stawać się obywatelami – wywierać wpływ na ważne dla nich sprawy publiczne. Projekty Civis Polonus uczą władze gmin, jak słuchać mieszkańców, wspierają samorządność szkolną, rozwijają program młodzieżowych Rad Gmin. Jednym z narzędzi, które popularyzuje Fundacja, są konsultacje społeczne. – Oddawanie głosu obywatelom nie tylko podczas wyborów, ale też między nimi, w sprawach ważnych, małych i wielkich, to nowa forma demokracji, u nas wciąż jeszcze mało znana – przekonuje Miłosz Ukleja, koordynator projektu „Biblioteka jako przestrzeń dyskusji o sprawach lokalnych”, realizowanego w ramach Programu Rozwoju Bibliotek. Tymczasem biblioteka to wymarzone miejsce dialogu. – Urzędy są przez mieszkańców postrzegane jednowymiarowo, a organizowane tam konsultacje przyciągają zazwyczaj skrajnych przeciwników albo zwolenników – mówi Ukleja. – Biblioteka jest neutralna, a dzięki temu, że odwiedzają ją wszyscy, bez względu na wiek, płeć i poglądy, może stać się centrum życia społecznego – dodaje.

Ponieważ liczy się dobry start, wszyscy uczestnicy projektu zostali zaproszeni do Warszawy na trzy dni wypełnione spotkaniami i warsztatami. W tym czasie odwiedzili Muzeum Sztuki Nowoczesnej odpowiedzialne za realizację programu „Warszawa w Budowie”, spotkali się z Anną Petroff-Skibą z Centrum Komunikacji Społecznej m.st. Warszawy. Złożyli też wizytę w Centrum Sztuki Współczesnej i wysłuchali relacji Joanny Kanin, Dyrektor Miejskiej i Gminnej Biblioteki Publicznej w Nysie, która opowiedziała o drodze od pierwszych konsultacji zorganizowanych w prowadzonej przez nią placówce, do otrzymania w ubiegłym roku Nagrody Super Samorząd.

Bibliotekarze i samorządowcy dostali zestaw praktycznych informacji i narzędzia do pracy: dostęp do platformy elektronicznej, podręczniki i skrypty (m.in.: wydany przez Krytykę Polityczną przewodnik „Partycypacja”), a także – wyposażony w wyszukiwarkę – bank wiedzy online. Zyskali też motywację do działania. Wszystko, czego trzeba, aby biblioteka mogła otworzyć się na nowe zadanie jakim jest organizacja konsultacji społecznych. – Zaczęliśmy od pokazania, jak program konsultacji realizują małe i większe instytucje, przybliżenia dobrych praktyk, ale też szczerego przedstawienia cieni i blasków konsultacji – mówi Miłosz Ukleja z Fundacji Civis Polonus. Chcieliśmy, aby uczestnicy zobaczyli, że prowadzenie konsultacji wiąże się z wysiłkiem i zaangażowaniem, ale i z ogromną satysfakcją, gdy zaczynają być widoczne pozytywne efekty tych działań – zaznacza Ukleja.

To się udało, bo – jak wynika z relacji uczestników – miejsca, które odwiedzili, a także ludzie, jakich tam spotkali – to dla nich ogromna inspiracja, pozwalająca spojrzeć na konsultacje w bibliotece z innej perspektywy. – Pierwszego dnia czułam, że porywamy się z motyką na słońce, a teraz myślę 'Właściwie, co za problem?' – mówi z energią Barbara Cywińska z biblioteki w Bychawie. – Szkolenie pokazuje jaki potencjał mają biblioteki. Na wsi debaty odbywają się najczęściej w szkołach, bo są tam wystarczająco duże sale. Szkoła, jak to pokazano w trakcie szkolenia, sprawia, że organizator debaty występuje z pozycji nauczyciela, nie ma równiej płaszczyzny dla wszystkich uczestników – dzieli się spostrzeżeniami Marzena Meyer, zastępca wójta gminy Luzino. – Biblioteka ma specyficzny klimat, który może sprawić, że ludzie chętniej będą uczestniczyć w debatach, będą bardziej otwarci – dodaje.

Wtóruje jej jedna z bibliotekarek biorących udział w projekcie: – Bibliotekarz jest specjalistą od informacji i tymi umiejętnościami powinien służyć lokalnej społeczności. Ponieważ pracownicy bibliotek to osoby wykształcone, pracowite, łatwiej im wejść w nowe obszary działania.

Pod wrażeniem był także Ireneusz Solok z Rady Gminy Hrubieszów w województwie lubelskim, dla którego niezwykle cenna okazała się wizyta w Muzeum Sztuki Nowoczesnej. – Przekonałem się, jak ważna jest atmosfera konsultacji – Solok przywołuje słowa dyrektora Muzeum. Konsultacje nie muszą mieć nadętej formy, mogą być świetną zabawą, bo właśnie w dobrej, przyjaznej atmosferze, choćby podczas festynu, ludzie chętniej się otworzą i powiedzą, co im leży na sercu – mówi Solok.

Poza szkoleniem przygotowującym do prowadzenia konsultacji, uczestnicy projektu mogą skorzystać z wirtualnego pomocnika, który – jak obiecuje Marcin Mitzner, ze strony Fundacji odpowiedzialny za obszar IT – może wykonać pracę kilku, a nawet kilkunastu osób. Elektroniczna platforma to z jednej strony baza wiedzy, z drugiej zbiór narzędzi, funkcji i opcji ułatwiających prowadzenie konsultacji – od badań, po możliwość opracowania danych. Marcin Mitzner wśród wielu zalet platformy wymienia intuicyjność, dostępność i… sposób na przełamanie barier. – Korzystanie z platformy świetnie się sprawdza w przypadku nieśmiałych odbiorców w każdym wieku – mówi Mitzner. – Czasami łatwiej wypełnić ankietę w internecie, niż na żywo, w obecności innych osób. Wzmacniamy poczucia bezpieczeństwa respondentów, zwiększając dzięki temu skalę badania – dodaje.

Elektroniczne narzędzie ma też ogromne znaczenie w kontakcie z młodymi odbiorcami, którzy w naturalny sposób funkcjonują w Internecie. – Dla nich problemem jest podejście do biblioteki, korzystanie z niej nie tylko w celach czytelniczych, dostrzeżenie cyfrowego wymiaru książnicy. Platforma skraca ten dystans, wzmacnia nowy wizerunek biblioteki i pomaga ją oswoić – zachwala Mitzner.

W takiej oswojonej bibliotece łatwiej się spotkać i łatwiej rozmawiać. O czym? Dla ułatwienia pracy bibliotek, Fundacja Civis Polonus opracowała bazę 17 tematów, które mogą zostać poddane konsultacjom, w tym między innymi program imprez kulturalnych, projekty rewitalizacyjne, albo kwestie ochrony środowiska. Różnorodność zagadnień daje bibliotekarzom szansę na dostosowanie tematyki do potrzeb lokalnej społeczności, ale i pozwala wybierać sercem bo – co podkreślają organizatorzy – łatwiej realizować konsultacje na temat, który jest bliski osobom prowadzącym. Okazuje się, że wielu bibliotekarzy i samorządowców za obszar wymagający uwagi uznaje działania kierowane do młodzieży oraz seniorów. Uczestnicy projektu mówili o swoich osobistych doświadczeniach. – Moja córka ma 14 lat i razem ze znajomymi szwenda się po okolicy. Trzeba im zagospodarować czas, zrobić coś typowo dla młodzieży – opisuje bibliotekarka z Międzyborza, uzasadniając chęć powołania Rady Młodzieżowej. Dom kultury ma ofertę dla dzieci, ale gimnazjaliści i uczniowie szkół średnich nie mają swojego miejsca. Biblioteka jest po sąsiedzku ze szkołami, więc będzie łatwiej dotrzeć do tej grupy – dodaje.

Przyspieszenie procesu demokratyzacji, spożytkowanie młodzieżowej energii i uzyskanie nowego punktu widzenia – to tylko wybrane, dostrzeżone przez uczestników korzyści ze stworzenia gminnego programu wsparcia młodzieży w porozumieniu z Radą Młodzieżową. Obok chęci nawiązania kontaktu z młodzieżą i seniorami, ważnymi zagadnieniami okazały się: lokalne wydarzenia kulturalne (Jak je zorganizować? Czego oczekują mieszkańcy?), pomysł na wykorzystanie świetlic we współpracy z organizacjami pozarządowymi, czy zagospodarowanie przestrzeni i na potrzeby rekreacyjno-sportowe (Jakie obiekty są potrzebne? Gdzie je budować? Komu mają służyć?).

Zdaniem przedstawicieli Fundacji, biblioteka – miejsce, gdzie ludzie spotykają się nie tylko po to, by wypożyczać książki, ale również, aby wymienić się opiniami, twórczo podyskutować i dowiedzieć się, co dzieje się wokół nich – może stać się centrum dialogu społecznego, przypominającym centrum aktywności (community center).

– Naszym zadaniem jest otworzyć bibliotekarzy na nowe możliwości. Pokazujemy im, jak kultura, sztuka i demokracja wiążą się, przenikają. Przekonujemy, że biblioteki mogą stanowić wsparcie dla innych instytucji – deklaruje Olga Napiontek z Fundacji Civis Polonus. – Uczestnicy naszego projektu odkryli, że konsultacje mogą przybierać różne formy, a pieniądze nie są najważniejsze, bo można siedzieć i na pudłach, zaś tym, co naprawdę się liczy, jest odpowiedź na potrzeby społeczności i atmosfera spotkania – wylicza. Bibliotekarze już wiedzą, jak zorganizować konsultacje, mają narzędzia, energię do działania i – co najważniejsze – wsparcie przedstawicieli samorządów. Liczymy na pozytywne efekty! – mówi Napiontek.

Projekt „Biblioteka jako przestrzeń dyskusji o sprawach lokalnych” jest prowadzony przez Fundację Civis Polonus w ramach Programu Rozwoju Bibliotek.

A czy w Twojej miejscowości znajduje się biblioteka uczestnicząca w Programie Rozwoju Bibliotek? Sprawdź! http://www.biblioteki.org/pl/o_programie/uczestnicy

W Polsce działa 8500 bibliotek publicznych, w tym 6500 w małych miejscowościach. W Programie Rozwoju Bibliotek uczestniczy 3327 placówek. Są w nich komputery z dostępem do Internetu, drukarki, projektory multimedialne i aparaty cyfrowe. Do bibliotek przychodzi 1/3 mieszkańców małych miejscowości.

Program Rozwoju Bibliotek jest wspólnym przedsięwzięciem Fundacji Billa i Melindy Gates i Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, a jego realizatorem jest Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego.

Tekst: Agata Szczotka-Sarna we współpracy z Fundacją Civis Polonus i Fundacją Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego.