Publicystyka - ngo.pl

Forum Darczyńców w Polsce we współpracy ze Stowarzyszeniem Klon/Jawor zrealizowało w 2017 roku trzecie badanie polskich fundacji korporacyjnych. Przedstawiamy jego najważniejsze wyniki.

W 2017 roku w Polsce działało ok. 200 fundacji korporacyjnych. Podmioty o najdłuższym stażu powstały w latach dziewięćdziesiątych XX w., jednak zdecydowana większość (85%) została założona już po roku 2000. Wśród założycieli fundacji korporacyjnych dominują duże przedsiębiorstwa (zatrudniające co najmniej 250 osób), choć w ciągu ostatnich pięciu lat dwukrotnie zwiększył się udział fundacji założonych przez firmy średnie, małe i mikro (w 2012 roku stanowiły one 10% wszystkich podmiotów, a w 2017 – 20%).

Dla połowy fundacji korporacyjnych najważniejszą dziedziną działalności jest edukacja i wychowanie lub szeroko rozumiany obszar ochrony zdrowia i pomocy społecznej. Grupy, na których rzecz najczęściej działają, to przede wszystkim dzieci i młodzież (70% fundacji), a także osoby z niepełnosprawnościami (38%) oraz chorzy (23%). Tak samo fundacje korporacyjne definiowały najważniejsze grupy swoich odbiorców w 2012 roku, choć jednocześnie 3/4 fundacji korporacyjnych deklaruje, że w ciągu ostatnich trzech lat dookreśliło i uszczegółowiło cele i obszary tematyczne projektów, które wspiera i realizuje.

Czwartą najczęściej wskazywaną w 2017 roku grupą odbiorców fundacji korporacyjnych są pracownicy firmy założycielskiej – jako swoich beneficjentów wymienia ich 19% fundacji, podczas gdy w 2012 roku było to tylko 7%. Jednocześnie ¾ badanych fundacji deklaruje, że zajmuje się animowaniem społecznego zaangażowania pracowników fundatora, a co trzecia fundacja organizuje w firmie założycielskiej wolontariat pracowniczy.

¾ fundacji korporacyjnych realizuje swoją misję, przekazując dotacje innym organizacjom pozarządowym lub instytucjom. W 2016 roku połowa korporacyjnych fundacji grantodawczych przeznaczyła na dotacje co najmniej 350 tys. zł, zaś 25% fundacji przekazujących na granty największe kwoty desygnowały na ten cel ponad 1,6 mln zł każda. Inne formy wsparcia beneficjentów instytucjonalnych to pomoc rzeczowa (przekazuje ją co druga fundacja) oraz bezpłatne usługi takie jak szkolenia czy doradztwo (świadczy je co trzecia fundacja).

Jednocześnie 70% fundacji działa też bezpośrednio na rzecz osób indywidualnych, które także w większości przypadków są wspierane finansowo lub rzeczowo: poprzez zwrot kosztów zakupu produktów lub usług, np. leków czy usług medycznych (39% fundacji), bezpośrednie wsparcie finansowe (39%) lub rzeczowe (28%) oraz stypendia (24%). Połowa fundacji przekazujących stypendia przeznaczyła na ten cel w 2016 roku co najmniej 110 tys. zł, 25% o największym budżecie stypendialnym ponad 175 tys. zł.

Przeciętny budżet fundacji korporacyjnych wyniósł w 2016 roku nie więcej niż 740 tys. zł, przychody większe niż 5 mln zł miało 10% fundacji. Jednocześnie suma wpływów 45 największych polskich fundacji korporacyjnych w roku 2015 wyniosła ok 250 mln. zł, a ich koszty były na poziomie ok 200 mln zł. Większość tej kwoty trafiło w formie dotacji, stypendiów czy innej pomocy finansowej lub rzeczowej do beneficjentów fundacji. Jest to ok. trzy razy więcej niż środki na działania pożytku publicznego, które w 2015 roku przeznaczono z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich (60 mln zł) i ok. 1,5 razy więcej niż na realizację zadań publicznych przez stowarzyszenia i fundacje w ramach przekazanych dotacji przeznaczyło m. st. Warszawa (125 mln zł).

3/4 fundacji korporacyjnych zatrudnia płatny personel - w połowie jest to nie więcej niż dwie osoby, co dziesiąta fundacja zatrudnia ponad 10 osób. Na rzecz większości fundacji pracują też regularnie w swoim czasie pracy osoby zatrudnione przez fundatora. Działanie połowy fundacji wspierają wolontariusze.

Ponad ¾ fundacji korporacyjnych określa swój związek z fundatorem jako bliski – podejmuje ścisłą współpracę z firmą założycielską i komunikuje się z nią na bieżąco. Związki między fundacją a fundatorem przejawiają się w różnych aspektach jej funkcjonowania:

>> poprzez ludzi zaangażowanych w jej działania: przedstawiciele fundatora zasiadają w zarządach 3/4 fundacji - średnio stanowią ok 60% jego składu, jednak w 40% fundacji cały zarząd to przedstawiciele firmy;

>> poprzez strategiczne cele lub zbliżony obszar działania: 2/3 fundacji deklaruje powiązanie z firmą założycielską na poziomie dokumentów strategicznych, a więcej niż co trzecia działa w zbliżonym obszarze tematycznym co fundator;

>> poprzez wzajemne wsparcie: wszystkie fundacje korporacyjne otrzymują od fundatorów wsparcie, najczęściej (w 91% przypadków) w formie środków finansowych – w połowie fundacji co najmniej 80% budżetu pochodzi od fundatora – ale także zaangażowania pracowników fundatora (65%), wsparcia rzeczowego lub wspólnej siedziby, a także udostępnienia kanałów komunikacji czy przekazania know-how.

Za nami trzecie już badania fundacji korporacyjnych. Forum Darczyńców w Polsce co pięć lat gromadzi informacje nt. fundacji założonych przez firmy. W tegorocznych badaniach i analizach sprawdzaliśmy, co zmieniło się w tym sektorze fundacji na przestrzeni ostatnich 5 lat, a także czy trendy popularne w Europie Zachodniej rozwijają się w Polsce. Wyniki badań potwierdziły wiele naszych przypuszczeń, jednak niektóre dane nas zaskoczyły.

Po pierwsze należy podkreślić, że pod względem liczby fundacji założonych przez firmy Polska plasuje się w europejskiej czołówce. Co ciekawe, fundacje korporacyjne nie są już wyłącznie domeną dużych przedsiębiorstw, coraz częściej są zakładane przez małe i średnie przedsiębiorstwa – już co piąta fundacja pochodzi z tego segmentu.

Co najmniej kilka zmian, które zdiagnozowaliśmy dzięki przeprowadzonym badaniom bardzo mnie cieszy. Pozytywnie oceniam rosnącą profesjonalizację fundacji, przejawiającą się zwiększeniem liczebności zespołów, doprecyzowaniem i zawężeniem tematycznym programów, a także znajomością i wykorzystywaniem w codziennej pracy „Standardów działania fundacji korporacyjnych” wypracowanych przez Forum Darczyńców i grupę 45 fundacji. Wyniki badań pokazały, że fundacje dążą do osiągnięcia pozycji eksperta w dziedzinach, którymi się zajmują.

Cieszy mnie bardzo spadek odsetka fundacji, które nie otrzymują wsparcia finansowego od fundatorów. W 2017 roku było ich 8%, podczas gdy 5 lat temu 22%. Co więcej, wzrósł procent fundacji, których finansowane w większości pochodzi od fundatorów. Dobrą informacją jest także to, że nie sprawdziły się nasze przypuszczenia, co do spadku przychodów fundacji korporacyjnych. Z pogłębionej analizy sprawozdań finansowych 45 największych fundacji wynika, że ich przychody w ciągu ostatnich 5 lat wyraźnie wzrosły. Lepsza kondycja finansowa fundacji korporacyjnych ma bezpośrednie przełożenie na większe możliwości wsparcia odbiorców działań – w formie grantów i wsparcia finansowego corocznie trafia do nich ok 200 mln zł. To jest imponująca kwota.

Co natomiast zaskoczyło mnie negatywnie? Fakt, że tylko połowa fundacji ma spisaną strategię działania na kolejne lata. Dokładnie tak samo, jak pięć lat temu. Dlaczego? Powodów jest pewnie kilka. Z jednej strony stricte charytatywny działań dużej części fundacji, po drugie krótki staż działania, po trzecie model finansowania fundacji przez fundatorów bazujący na corocznych darowiznach (tylko nieliczne fundacje otrzymują środki na kilka lat z rzędu).

Zaskoczyło mnie również, że tylko niecała 1/3 fundacji prowadzi ewaluację zewnętrzną. Mierzenie efektów jest w gronie Forum Darczyńców gorącym tematem, jesteśmy w przededniu publikacji wypracowanych z naszymi członkami „Standardów mierzenia efektów społecznych”. Podobnie jest to trend zauważalny w krajach zachodnich. Wydawało mi się, że temat jest już rozpowszechniony w środowisku polskich fundacji korporacyjnych, ale wyniki badań pokazały, że mierzenie jest dla fundacji wyzwaniem, z którym zamierzają się skonfrontować, obecnie większość z nich dysponuje niewielkimi doświadczeniami w tym zakresie.

Kolejnym wyzwaniem, z którym fundacje się mierzą i będą mierzyć w przyszłości, to zaangażowanie pracowników fundatora. Wynika to ze wzrostu popularności programów wolontariatu pracowniczego, którego często organizatorami i operatorami są fundacje korporacyjne. Na podstawie naszych badań można przypuszczać, że podobnie jak na zachodzie Europy, programy wolontariatu pracowniczego i rola fundacji w ich wspieraniu, będą się rozwijać.

Także podobnie jak koledzy z innych krajów europejskich, respondenci naszych badań określili związek fundacji z fundatorem jako bliski, oparty na systematycznej komunikacji. To zjawisko, które obserwujemy w Polsce i w Europie od kilku lat. Wraz z rozwojem strategii odpowiedzialnego biznesu, rosnącą rolą fundacji korporacyjnych, te relacje się zacieśniają, co w konsekwencji prowadzi do większego wykorzystania przez fundacje zasobów fundatora. Już nie tylko pieniądze istotnie wspierają działania fundacji, ale także pracownicy fundatora, kanały komunikacji pozwalające na angażowanie partnerów biznesowych i klientów, know-how i wiedza, którymi dysponuje firma. Ten trend także będzie się rozwijał.