Publicystyka - ngo.pl

Oznacza to ni mniej ni więcej, że stawiamy na naturalny, organiczny rozwój społeczeństwa obywatelskiego, w którym podstawą będzie to, co zostanie rzeczywiście przez organizacje pozarządowe i inne instytucje sektora obywatelskiego stworzone.

Dlatego wydaje się, że dobre sformułowanie życzeń dla całego sektora obywatelskiego jest dziś kluczowe. To właśnie dlatego chyba trzeci sektor zasługuje na życzenia, nad którymi pracowaliśmy w ramach Strategicznej Mapy Drogowej. W skrócie można by je ująć tak:

Siły i wytrwałości w realizowaniu celów strategicznych,
przyjaznego prawa,
mądrej władzy, która by przynajmniej nie przeszkadzała.

Przypomnijmy, o co w Mapie chodzi. Mapa Drogowa zawiera pięć konkretnych celów strategicznych:

Dla budowy silnego społeczeństwa obywatelskiego potrzebna jest znacząca zmiana postaw i zachowań obywateli i obywatelek, poczynając od zmiany nastawienia do dobra wspólnego, obywatelskiego zaangażowania, pracy społecznej, filantropii. Bez świadomych, aktywnych i odpowiedzialnych obywateli sektor obywatelski będzie zbyt słaby, by odgrywać znaczącą rolę.

Chodzi o to, by organizacje działały na rzecz zwiększania wpływu obywateli na ich własne życie i poczucia odpowiedzialności za nie, a także zmniejszania skali wykluczenia społecznego, rozumianego nie tylko w wymiarze socjalnym, ale przede wszystkim jako brak lub ograniczenie możliwości korzystania z praw i wolności obywatelskich.

Strategię realizują poszczególne organizacje i specjalnie powołane Partnerstwa Tematyczne. W celu wymiany informacji i miękkiej koordynacji, przy zapewnieniu społecznej kontroli i przejrzystości, stworzono system realizacji. W skrócie polega on na tym, że dla działań w ramach Strategicznej Mapy Drogowej powołuje się Stałą Konferencję (specyficzna forma zbiorowego zarządzania procesem), która spotyka się co roku, a raz na trzy lata podsumowuje i koryguje opis działań.

Pomiędzy spotkaniami Stałej Konferencji działa sekretariat i Panel Ekspertów, który jest wybranym przez Stałą Konferencję ciałem, gdzie koordynuje się przepływ informacji i debaty w środowisku związanym z partnerstwami tematycznymi, gdzie realizowane są – w miarę możliwości – działania, które mogą się przyczynić do realizacji celów strategicznych.

Roczny cykl pracy zamknięty w trzyletnie całości wpisuje się w tradycję polskich organizacji (od 1994 r. – najpierw pierwsze regionalne Forum Inicjatyw Pozarządowych w Gdańsku, następnie konferencja poprzedzająca I Ogólnopolskie Forum Inicjatyw Pozarządowych w 1995 r. i później co trzy lata kolejne OFIP-y – 1996, 1999, 2002, 2005, 2008, 2011, 2014).

W ramach przygotowań do VIII Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych, które odbędzie się w przyszłym roku, 12 października 2016 r. odbyło się spotkanie Stałej Konferencji, wybrano nowy Panel Ekspertów i pracowano nad głównymi obszarami działań w poszczególnych celach strategicznych.

Podsumowanie dotychczasowych działań w ramach realizacji strategii zależne jest od punktu widzenia – typowy dylemat, czy szklanka jest do połowy pusta, czy do połowy pełna. Z 33 kierunków działań jedynie ok. 1/3 zagospodarowują pełnoprawne (mające swoich przedstawicieli w Panelu Ekspertów) Partnerstwa Tematyczne. Dodatkowo czery kierunki są zagospodarowane przez działające już od dawna koalicje (np. Stała Konferencja ds. Funduszy Europejskich, koalicja organizacji strażniczych), które zgłosiły akces do SMD, ale na razie nie chcą się formalizować.

W pozostałych kierunkach – mniej więcej pół na pół – nic się nie dzieje lub są prowadzone prace na rzecz stworzenia Partnerstwa. Dlatego najważniejszym zadaniem na najbliższy rok są wysiłki w celu wzmocnienia partnerstw już istniejących i inicjowanie nowych. Korekta Strategicznej Mapy Drogowej na VIII OFIP-ie powinna doprowadzić do sytuacji, gdy uda się zaktywizować partnerstwa na wszystkich kierunkach.

W warsztatach na tak zwanym „Małym OFIP-ie”, czyli Stałej Konferencji ds. Strategicznej Mapy Drogowej „Rok przed OFIP-em”, uczestniczyli zarówno przedstawiciele Partnerstw, jak i osoby z organizacji nienależących do Partnerstw. Pracowano w pięciu grupach warsztatowych (odpowiadających pięciu celom strategicznym). Chodziło o próbę:

1. sformułowania wyzwań i zobowiązań. Postawiono aktualne wciąż pytanie, co jest wyzwaniem stojącym przed organizacjami sektora obywatelskiego, z czym musimy się zmierzyć. Ponieważ realizacja naszej strategii opiera się na oddolnych inicjatywach, ważnym elementem tworzenia planów są zobowiązania poszczególnych organizacji. Dlatego pytaliśmy każdego o to, jakie widzi wyzwania (problemy) i co sam (lub w partnerstwie) może zrobić dla ich rozwiązania;
    
2. obszary działania. Ponieważ efekty można osiągać w różny sposób, pytanie o wyzwania i zobowiązania stawialiśmy w trzech różnych kontekstach. Co zrobimy, aby (a) było lepsze prawo, (b) aby rząd lepiej z nami współpracował (a przynajmniej nie przeszkadzał) w działaniach społecznych i (c) aby sam sektor był sprawniejszy.

Warsztaty podsumował kolejnego dnia „Małego OFIP-u” Tomasz Schimanek:

Jeśli chodzi o zobowiązania, to pojawiały się deklaracje dotyczące większej aktywności Partnerstw w sferze wprowadzania zmian prawnych (Partnerstwo nr 26 monitoruje i pracuje nad rozwiązaniami systemowymi dla wszystkich organizacji) oraz ich roli w upowszechnianiu wiedzy o istniejących i nowych rozwiązaniach prawnych (np. w zakresie filantropii, podatków, działalności obywatelskiej).

Pojawiały się też głosy za utrzymaniem rozwiązań, które dobrze służą wspieraniu działalności organizacji pozarządowych (np. FIO, w tym komponent regionalny), usprawnieniem tych, które nie działają dobrze (1%), wprowadzenie nowych rozwiązań systemowych, dotyczących np. wprowadzenia edukacji obywatelskiej w programach szkolnych, zawarcie paktu dla przedszkolaka, upowszechnienie również w miastach podejścia o nazwie Rozwój Lokalny Kierowany przez Społeczność, zmiana modelu wsparcia ekonomii społecznej.

Zwracano uwagę również na zbyt małą skalę wykorzystywania efektów projektów realizowanych przez organizacje, finansowanych ze środków publicznych (marnowanie wspólnego dobra). Stanowczo podkreślano konieczność stosowania zasady pomocniczości jako podstawy współpracy z administracją.

Jeśli chodzi o zobowiązania, to organizacje deklarowały (a) wspieranie rozwoju dialogu obywatelskiego (działania na rzecz doprowadzenia do powstania Rady Dialogu Obywatelskiego, reagowanie na działania władz naruszające zasady dialogu), (b) gotowość do współpracy z rządem i parlamentem, także pod względem merytorycznym, (c) pracę w różnych gremiach (komitety monitorujące, rady pożytku, grupy działania itp.). Deklarowano też działania na rzecz (d) większej skuteczności w prezentowaniu znaczenia i roli III sektora

Organizacje zobowiązywały się w poszczególnych partnerstwach do (a) zwiększenia wysiłków na rzecz upowszechniania idei dobra wspólnego, (b) podjęcia dyskusji nad istotnymi kwestami dotyczącymi działalności organizacji pozarządowych i wypracowania wspólnych stanowisk w tych kwestiach (sektor społecznościowy a sektor obywatelski, rozwój kapitału społecznego grup nieformalnych i grup sprzeciwu, skuteczność regrantingu, zmiany 1%, ustawa o przedsiębiorczości społecznej, profesjonalizacja III sektora, mechanizmy samoregulacji, np. sąd polubowny).

Ponadto mówiono o działaniach na rzecz (c) popularyzowania innowacyjnych lub restaurowanych rozwiązań (np. uniwersytety ludowe, innowacje społeczne z wdrażanych obecnie inkubatorów, (d) wspierania tworzenia nowych organizacji pozarządowych, (e) podnoszenia jakości usług dla podmiotów ekonomii społecznej, (f) rozwoju i zacieśniania współpracy z samorządami terytorialnymi, a także (g) rozwoju współpracy z biznesem.

Miło sobie wzajemnie życzyć wszystkiego najlepszego na nowy rok. Jednak czyż to, na ile życzenia się spełnią, nie zależy w dużym stopniu od tego, czy uda nam się zrealizować nasze postanowienia noworoczne? Dlatego tak ważna w realizacji naszej strategii jest wspólna ocena efektów. Oczywiście konkrety wypracowywać będą poszczególne Partnerstwa Tematyczne i dlatego konieczne jest śledzenie na bieżąco, co się tam dzieje.

Oczywiście nie każdy musi się interesować wszystkim. Jednak nie wyobrażam sobie, że osoba związana z sektorem (a nie tylko pracownik najemny) może nie interesować się tym, co się dzieje w prawie dla NGO, co się dzieje w relacjach z rządem, co robią organizacje w sprawie praktyki 1%, promocji działań obywatelskich, edukacji na rzecz aktywności społecznej. A w tych kwestiach w 2017 roku będzie się działo.