Publicystyka - ngo.pl

Wprowadzenie nowej kategorii ma na celu podkreślenie i docenienie roli koordynatorów, którzy odpowiadają za kompleksową dostępność obiektów – nie tylko architektoniczną, ale także cyfrową i komunikacyjno-informacyjną.

Jubileuszowa edycja stała się okazją do podsumowania przemian, jakie dokonały się w Polsce w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Lider Dostępności przekształcił się z konkursu w miernik trendów – rozwiązania dostępne przestały być dodatkiem, a stały się standardem, z którego korzysta każdy.

Jak podkreśla Prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji, organizatora konkursu, we wstępie do katalogu: „Za chwilę, 28 czerwca 2025 zacznie obowiązywać polska ustawa o zapewnieniu dostępności niektórych produktów i usług, która implementuje Europejski Akt o Dostępności (EAA). To już nie tylko architektura, ale także usługi, szczególnie cyfrowe. Lider Dostępności jest jednym z pionierów i pomysłodawców wielkiego ruchu, który wychodząc od dostosowań dla osób ze szczególnymi potrzebami dotarł do poziomu zmiany cywilizacyjnej obejmującej wszystkich”.

PRZESTRZEŃ PUBLICZNA

Laureat: Park Centralny w Gdyni

Inwestor: Miasto Gdynia  

Projekt: ARCH-DECO Sp. z o.o. 

Park Centralny to dostępna przestrzeń do rekreacji i aktywności na świeżym powietrzu w samym centrum miasta. Na parkingu przygotowano 12 miejsc dla osób z niepełnosprawnościami. Dzięki pochylniom, podjazdom i odpowiednim ścieżkom osoba na wózku może przejechać przez cały park nie spotykając na swojej drodze barier architektonicznych.  Na placu zabaw zadbano o to, żeby 1/3 urządzeń była dostosowana do potrzeb dzieci z niepełnosprawnościami, a wysokość części rabat została podniesiona tak, żeby osoby na wózku mogły dotykać roślin  i je oglądać.

Wyróżnienia:

Rewitalizacja Parku Zakrzówek w Krakowie  

Zarządca: Zarząd Zieleni Miejskiej w Krakowie  

Projekt: Marcin Furtak Pracownia Projektowa F-11  

Rewitalizacja Parku Zakrzówek w Krakowie spowodowała, że dawny kamieniołom stał się pięćdziesięciohektarowym parkiem wodnym z wieloma rozwiązaniami dla osób z niepełnosprawnością. Są pochylnie, windy, przebieralnie i toalety przystosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Są płaskie i zabezpieczone przejazdy na pomosty. Jury, znając argumenty krytyczne wobec Zakrzówka, mimo wszystko przyznało mu wyróżnienie, za skalę rozwiązania, które bierze pod uwagę potrzeby osób ze szczególnymi potrzebami.

Park “Oś Królewska”  

Inwestor: Dzielnica Wilanów m. st. Warszawy 

Projekt: xystudio  

Park ma walor integrujący mieszkańców miasteczka Wilanów pozbawionego miejsc do wspólnych spotkań. Oferuje sześć różnorodnych przestrzeni z elementami małej architektury, zaprojektowanych z myślą o różnorodnych potrzebach:  dwa place dla młodzieży, plac seniorów z ogrodem różanym, plac gier, duży plac spotkań sąsiedzkich oraz plac co-workingowy. Wszystkie powierzchnie i aktywności są dostępne dla osób z ograniczeniami.

DUŻY OBIEKT UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ

Laureat: Szkoła Podstawowa nr 406 w Warszawie

Inwestor: Dzielnica Białołęka m.st. Warszawy

Projektant: Bujnowski Architekci  

Szkoła Podstawowa nr 406 w Warszawie jest przykładem harmonii rozwiązań dostępnych i funkcjonalno-estetycznych.  Tu dostępność nie są już czymś wyjątkowym, ale  staje się podstawą i alfabetem, które na równi ze standardami jakościowymi i materiałowymi tworzą jedną, spójną przestrzenną całość przyjazną dla każdego ucznia, niezależnie od stopnia sprawności czy rodzaju ograniczeń. 

Wyróżnienie: Centrum Usług Publicznych w Opolu

Zarządca: Park Naukowo-Technologiczny w Opolu Sp. z o.o. 
Najemca: Urząd Miasta Opola 

Biuro projektowe: Heinle, Wischer und Partner, Architekci Sp. z o.o. Autorzy projektu: Anna Stryszewska-Słońska, Edzard Schultz 

Dotychczas Wydziały Urzędu Miasta Opola były rozrzucone po mieście i ulokowane w niedostępnych budynkach.  Teraz Centrum Usług Publicznych to nowa jakość:  zgrupowano wszystkie usługi miejskie w jednym miejscu, biorąc pod wymagania osób  z różnorodnymi potrzebami. Począwszy od miejsc parkingowych dla osób z niepełnosprawnościami i bezpośredniego dostępu do budynku z poziomu parkingu, przez obniżoną ladę recepcyjną z pętlą indukcyjną,  ciągi komunikacyjne pozbawione barier, a skończywszy na misce ze świeżą wodą dla psa przewodnika osoby niewidomej.

MAŁY OBIEKT UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ

Laureat: Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Domaniowie

Inwestor: Gmina Domaniów   

Projekt: PORT pracownia i studio architektury  

Przebudowa szkoły zrealizowana niewielkimi środkami,  pozwoliła na unowocześnienie budynku zgodnie z zasadami projektowania uniwersalnego.  Głównym założeniem była likwidacja barier architektonicznych i komunikacyjnych: wprowadzono kontrastowy system informacji wizualnej ułatwiający funkcjonowanie uczniów  z niepełnosprawnościami.  Zaprojektowano system piktogramów oraz wyraźny podział stref, który pozwala łatwiej odnaleźć się w przestrzeniach budynku. Wnętrza zostały przeprojektowane tak, że zredukowano bodźce tworząc przestrzeń sprzyjającą koncentracji i eliminującą dystrakcje.

Wyróżnienie: Biblioteka nr 69 w Warszawie

Inwestor: Urząd m.st. Warszawy  

Projekt: AMBIENT Magdalena Pios 

Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy to obiekt nowoczesny i  wielofunkcyjny –  wypożyczalnia książek i lokalne centrum integracji i kultury. Pomyślano w nim nie tylko o czytelnictwie, ale także o całej gamie potrzeb społeczno-kulturalnych odbiorców, a wszystko to w przestrzeni pozbawionej barier i przystosowanej do użytkowania przez osoby o specjalnych potrzebach.

Wyróżnienie: Centrum Aktywności Międzypokoleniowej przy ul. Korotyńskiego w Warszawie

Inwestor: Urząd m.st. Warszawy 

Projekt: xystudio  

Wielofunkcyjność i komplementarność działań Centrum Aktywności Międzypokoleniowej może być realizowana dzięki  doskonałemu poziomowi dostępności architektonicznej. Wszystkie wejścia udało się zorganizować na tym samym poziomie, a ścieżki zachowały spadki nie większe niż  3%, budynek wyposażano w windy, odpowiednie toalety pomyślane dla osób z demencją. Jury podkreśliło, że  w CAMie zorganizowano jedną z nielicznych w Warszawie komfortek.

OBIEKT BIUROWY

Laureat: Budynek II fazy Centrum Południe

Właściciel: Skanska  

Projekt: APA Wojciechowski Architekci  

Wrocławskie Centrum Południe zostało jest budynkiem biurowym nie tylko dostępnym, ale także otwartym na społeczność Wrocławia, poprzez boisko do koszykówki i huśtawki.  Centrum Południe to nietypowy biurowiec, który  zwraca uwaga humanistycznym podejściem do stanowiska pracy - na każdym piętrze budynku znajdują się loggie o powierzchni 40 mkw., służące jako przestrzeń do pracy i spotkań na świeżym powietrzu z widokiem na miasto.

OBIEKT MIESZKALNY/HOTELOWY

Laureat: Dom Studenta nr 7 „Sulimy” Uniwersytetu Warszawskiego

Projekt: Projekt Praga  

Inwestor: Uniwersytet Warszawski  

Jury doceniło standard jaki wyznacza Dom Studenta UW nr 7 „Sulimy”. Ten pierwszy nowy akademik jaki UW wybudował od 54 lat, jest z jednej strony narzędziem wyrównywania szans, z drugiej ustaleniem nowego standardu dla domów studenckich.  W budynku na 131 mieszkań zapewniono 16 dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnością ruchową. Części wspólne zostały w pełni dostosowane, tak, aby wspierać integrację wszystkich mieszkańców bez wykluczania. Od początku procesu projektowego uwzględniono zasady projektowania uniwersalnego, a potrzeby osób z niepełnosprawnościami zostały przeanalizowane przez inwestora przed przystąpieniem do projektowania.

OBIEKT ZABYTKOWY

Laureat (ex aequo): Młyny Rothera Bydgoszcz

Inwestor: Miasto Bydgoszcz  

Projekt: LS PROJEKT Pracownia Architektoniczna/ mgr inż. arch. Łukasz Szleper 

W budynku o tak dużej kubaturze każdy, bez względu na ograniczenia,  może się poruszać swobodnie.  Dostępne są pochylnie, szerokie drzwi, windy i podnośniki pionowe.  Stała ekspozycja została wyposażona w aplikacje multimedialne zapewniające możliwość powiększenia czcionki czy włączenia kontrastu, a filmy opatrzono napisami. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną mogą skorzystać z przewodnika napisanego prostym językiem. Do wnętrza Młynów Rothera i wszystkich jego pomieszczeń można wejść z psem asystującym i psem przewodnikiem.

Laureat (ex aequo): Wydział Architektury Politechnika Warszawska, Warszawa

Inwestor: Politechnika Warszawska  

Projekt: Archigraf Michał Brutkowski Pracownia Architektoniczna 

Przebudowa Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej to akt symboliczny: nareszcie miejsce edukacji przyszłych architektów zyskało cechy dostępności.  Osią projektu była przebudowa wejścia i hallu głównego. Przebudowano schody, poszerzono spoczniki, drzwi wahadłowe wymieniono na przesuwne drzwi, zamontowano podnośnik pionowy umożliwiający pokonanie biegu wyrównawczego. Dostosowano do potrzeb osób z niepełnosprawnościami dwie toalety, z których jedna jest wzorcowym przykładem z informacją wizualną o niezbędnych odległościach i wymiarach potrzebnych przy projektowaniu takich pomieszczeń. 

KOORDYNATOR DS. DOSTĘPNOŚCI

Laureat: Donata Kończyk, Pełnomocnik Prezydenta m.st. Warszawy ds. dostępności.

Od 2017 r. odpowiada za określanie standardów i wytycznych zapewniania dostępności i wdrażania projektowania uniwersalnego w m.st. Warszawy. Przez dziewięć lat swojej działalności zbudowała wysoką pozycję zagadnień  dostępności w polityce miasta. Zgromadziła wokół siebie zespół ekspercki, który dzięki profesjonalizmowi i determinacji osiąga wymierne efekty odczuwalne jako wysoki poziom dostępności miasta i jest nagradzany między innymi Access City Awards w 2020 czy kolejnymi nagrodami Lider Dostępności dla realizacji miejskich.

Wyróżnienia:

Iwona Parzyńska - pełnomocnik dyrektora ds. osób z niepełnosprawnościami w Muzeum Narodowym w Krakowie, zamieniła najbardziej konserwatywne polskie muzea w wzorcowe instytucje w zakresie dostępności. 

Marta Otrębska – Obecnie Koordynatorka ds. praw człowieka w Urzędzie Miasta Gdyni, działając jako Koordynatorka ds. dostępności w Muzeum Emigracji w Gdyni stworzyła nowy standard działań powołując Zespół do spraw dostępności, w który włączyła osoby z niepełnosprawnościami.  

Ewa Raczyńska Buława - Koordynator Zespołu ds. Dostępności Przewozów i Współpracy Międzynarodowej Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej – to osoba, dzięki której pociągi ŁKA stały się wzorem dostępności. Wychodząc od badań umiała precyzyjnie określić specyfikę potrzeb osób  z różnymi ograniczeniami i tak modelować rozwój usług, aby ułatwiały podróżowanie.

ARCHITEKT/URBANISTA

Laureat: Piotr Bujnowski

Piotr Bujnowski, założyciel pracowni Bujnowski Architekci, należy do grona architektów, którzy dostępność traktują jako oczywisty i niezbywalny element swoich projektów. Wielokrotnie nagradzany w wielu konkursach architektonicznych, w tym w Liderze Dostępności, nie tylko wdraża projektowanie bez barier na najwyższym światowym poziomie, ale także przekazuje nowy standard projektowania gronu swoich młodych współpracowników.

Patronat Honorowy Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudy 

Projekt współfinansowany z środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych 

Organizatorzy: Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Towarzystwo Urbanistów Polskich 

Patroni Medialni: TVP Info, Architektura&Biznes, Sztuka Architektury, Inżynier Budownictwa, Builder, Eurobuild CEE, Z:A Zawód:Architekt, niepelnosprawni.pl

O konkursie

Konkurs architektoniczno-urbanistyczny “Lider Dostępności” ma na celu promowanie projektowania uniwersalnego oraz najlepszych rozwiązań architektonicznych i urbanistycznych w zakresie dostosowania budynków i przestrzeni do potrzeb osób z niepełnosprawnościami i wszystkich innych użytkowników mających specjalne potrzeby. To wspólna inicjatywa Stowarzyszenia Przyjaciół Integracji oraz Towarzystwa Urbanistów Polskich organizowana od 2016 roku. Od pierwszej edycji odbywa się pod Honorowym Patronatem Prezydenta RP.