Publicystyka - ngo.pl

Długość postępowań należy do największych bolączek aparatu administracyjnego. Zasadniczo organ (np. burmistrz lub starosta) ma miesiąc na załatwienie sprawy, ale bardzo często termin ten jest wydłużany. Brakowało środka zdyscyplinowania organów.

Przyczyną wydłużania postępowań była też dwuinstancyjność na etapie przedsądowym. Sprawę musiał rozstrzygnąć organ wyższego stopnia, zanim strona mogła wnieść skargę do sądu. Np. organizacja pozarządowa, niezadowolona z decyzji wojewody, odwoływała się do właściwego ministra.

Rozwiązanie to nie zdało egzaminu w praktyce. Niewielki odsetek decyzji był zmieniany przez organ wyższego stopnia. Jeżeli już tak się działo to najczęściej decyzja miała formę odesłania sprawy do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji.

Ustawodawca zauważył te mankamenty i w nowelizacji Kodeksu postępowania administracyjnego (kpa) wprowadził instytucje mające im przeciwdziałać.

W tekście omówione zostaną:

1. prawo do ponaglenia,
2. rezygnacja z wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy,
3. zrzeczenie się odwołania,
4. żądanie wydania decyzji rozstrzygającej sprawę w II instancji bez wydawania decyzji kasatoryjnej.

Opisane zmiany zasadniczo dotyczą postępowań wszczętych po 1 czerwca 2017 r.

Organy administracji publicznej mają obowiązek załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Artykuł 35. kpa wskazuje, że załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.

Jeżeli organ nie dotrzyma terminu mamy do czynienia z bezczynnością. O przewlekłości mówimy gdy postępowanie trwa dłużej niż jest potrzebne do załatwienia sprawy. Na przykład organ wzywa kolejnych biegłych, choć okoliczność została już udowodniona lub przesłuchuje świadków niemających związku ze sprawą.

W obu tych sytuacjach stronie przysługuje prawo do wniesienia ponaglenia. To nowy środek dyscyplinowania organów. Po jego wniesieniu organ prowadzący postępowanie przekazuje ponaglenie organowi wyższego stopnia nie później niż w terminie siedmiu dni od dnia jego otrzymania. Na przykład gdy sprawa rozpatrywana jest przez Marszałka Województwa, ponaglenie będzie rozpatrywało Samorządowe Kolegium Odwoławcze. Jeśli nie ma organu wyższego stopnia, ponaglenie wnosi się do organu prowadzącego sprawę.

Organ wyższego stopnia w ciągu siedmiu dni decyduje czy bezczynność lub przewlekłość miała miejsce. Jeżeli uzna, że tak, to zobowiązuje organ rozpatrujący sprawę do załatwienia sprawy, wyznaczając termin do jej załatwienia. Zarządza również wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych bezczynności lub przewlekłości. Osoba taka podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej, a w skrajnych wypadkach również karnej.

Pamiętajmy, że ponaglenie trzeba uzasadnić (art. 37. § 2. kpa). To strona musi wskazać, dlaczego uważa, że organ naruszył swoje obowiązki. Im bardziej wyczerpujące uzasadnienie tym większa szansa, że ponaglenie zostanie uwzględnione, a sprawa zakończona.

Jak wskazano powyżej zasadą polskiego postępowania administracyjnego była jego dwuinstancyjność. Jednak część organów nie ma żadnego organu zwierzchniego w rozumieniu kpa. Należą do nich na przykład ministrowie, ale też Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych czy Prezes Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. W takiej sytuacji, aby wnieść skargę do sądu konieczne było zawnioskowanie do tego samego organu, aby ponownie rozpatrzył sprawę. W praktyce bardzo rzadko było to skuteczne. Organ najczęściej trzymał się wydanej przez siebie decyzji. Po nowelizacji jako strona mamy wybór: możemy wnieść wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub zrzec się prawa do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy i od razu wnieść skargę do sądu administracyjnego.

Ma to dwojakie znaczenie. Po pierwsze jeżeli organizacja pozarządowa nie wierzy, że organ przychyli się do jej argumentów, skraca czas na ostateczne rozstrzygnięcie, które jest w gestii niezależnego od organu sądu. Po drugie na wniesienie wniosku o ponowne rozpatrzenie jest 14 dni, a skargi do sądu 30. W sytuacjach wymagających zastanowienia i czasu te dodatkowe dwa tygodnie mogą okazać się bezcenne.

Pominięcie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy nie może mieć dla nas negatywnych konsekwencji. To znaczy sąd nie może powiedzieć, że należało najpierw wnieść wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Rezygnacja z niego jest prawem strony, z którego może ona skorzystać lub nie.

Zasadniczo decyzja administracyjna jest wykonalna z chwilą uprawomocnienia. Termin ten upływa gdy żadna ze stron nie będzie już mogła wnieść odwołania od decyzji. Najczęściej jest to 14 dni od wydania decyzji. Przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu. Jest to niekorzystne w sytuacjach gdy zależy nam na czasie, a decyzja jest dla nas do zaakceptowania. W tej sytuacji możemy zrzec się prawa do wniesienia odwołania. Z dniem doręczenia organowi administracji publicznej oświadczenia o zrzeczeniu się prawa do wniesienia odwołania przez ostatnią ze stron postępowania, decyzja staje się ostateczna i prawomocna. Tym samym jest wykonywalna.

Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa do wniesienia odwołania może być złożone dopiero po wydaniu decyzji. Nie można zrezygnować „z góry”. Takie oświadczenie będzie bezskuteczne prawnie. Jednocześnie zrzeczenie się prawa do odwołania dotyczy całej procedury – czyli tracimy również możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego.

Zasadniczo po wniesieniu odwołania organ wyższego stopnia powinien ostatecznie rozstrzygnąć sprawę. W praktyce jednak, jeżeli stwierdził naruszenie przepisów postępowania, najczęściej uchylał decyzje i przekazywał ją do ponownego rozpoznania. Taka decyzja nazywana jest decyzją kasatoryjną.

Po nowelizacji kpa sytuacja uległa zmianie. Na wniosek strony organ odwoławczy musi wyjaśnić wszystkie istotne okoliczności i rozstrzygnąć sprawę zamiast przekazywać ją do ponownego rozpatrzenia.

Co więcej jeżeli mimo naszego wniosku organ drugiej instancji jednak przekaże sprawę do ponownego rozpoznania (dalej ma takie prawo) możemy złożyć sprzeciw od tej decyzji. Jest on rozpoznawany przez sąd administracyjny w terminie 30 dni od dnia jego wpływu. W sprzeciwie możesz żądać uchylenia decyzji kasatoryjnej oraz zawnioskować o ukaranie organu grzywną za błędne wydanie decyzji kasatoryjnej. Sąd może wymierzyć organowi grzywnę w wysokości do 10-krotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej, czyli około 40 tysięcy złotych. Jeżeli sąd uwzględni sprzeciw to decyzja kasatoryjna zostanie uchylona, a sprawę rozstrzyga organ drugiej instancji bez przekazywania jej do ponownego rozpatrzenia.

W przypadku gdy błąd dotyczy naruszenia przepisów prawa materialnego, na przykład błędnej wykładni przepisów, organ odwoławczy określa także wytyczne w zakresie wykładni tych przepisów. Niemniej jednak decyzję kasatoryjną można wydać tylko wówczas, gdy jednocześnie nastąpiło naruszenie przepisów postępowania. Sama błędna wykładnia nie uprawnia do wydania decyzji kasatoryjnej. Gdyby się tak stało NGO ma dużą szansę, że sąd administracyjny uwzględni jej sprzeciw.

1. W przypadku bezczynności organu czyli przekroczenia terminów do załatwienie sprawy przysługuje stronie prawo do ponaglenia.
2. Prawo do ponaglenia przysługuje też kiedy organ działa przewlekle, to znaczy bez uzasadnienia przedłuża czas na wydanie decyzji.
3. Można zrzec się prawa do ponownego rozpatrzenia sprawy przez ten sam organ i złożyć skargę bezpośrednio do sądu. Swojej decyzji trzeba uzasadniać.
4. Chcąc przyspieszyć wejście w życie decyzji można zrzec się prawa do odwołania. Decyzja będzie skuteczna natychmiast.
5. Można zażądać wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności i rozstrzygnięcia sprawy przez organ drugiego stopnia w postępowaniu odwoławczym.
6. Jeżeli organ drugiego stopnia uzna, że jednak przekaże sprawę do ponownego rozpoznania, można złożyć sprzeciw od tej decyzji, który jest rozpatrywany przez sąd.

    

Zmiany w Kodeksie postępowania administracyjnego z perspektywy NGO. Zasady ogólne

Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.