Jeśli zdaniem MSWiA cel Twojej zgłoszonej zbiórki publicznej będzie np. naruszał „ważny interes publiczny”, to minister będzie mógł ją przerwać. A nawet zdecydować o przeznaczeniu zebranych datków na cel inny niż ten, który wsparli Twoi darczyńcy. Tak nie jest, ale tak może być. Zdaniem ministerstwa to konieczne rozwiązanie prawne. Zdaniem organizacji to rozwiązanie bulwersujące.
pixabay.com, CC
Autor/źródło: pixabay.com, CCW końcu stycznia br. media obiegły doniesienia o stowarzyszeniu, które zorganizowało obchody urodzin Adolfa Hitlera (choć ono samo, na swojej stronie www, zaprzecza, że było jego organizatorem – przyp. red.). Póżniej okazało się, że to stowarzyszenie zorganizowało też zbiórkę publiczną na wsparcie Janusza Walusia, który odsiaduje w RPA wyrok za zabójstwo polityczne na tle rasistowskim. Rozpętała się burza. W związku z tą jedną sytuacją MSWiA zapowiedziało już w styczniu zmiany w ustawie o zbiórkach, które pozwolą mu zablokować prowadzoną zbiórkę.
Projekt zmian w ustawie o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych MSWiA przesłało 41 organizacjom do konsultacji 26 lutego 2018 r. 6 marca odbyło się spotkanie MSWiA z organizacjami w sprawie tych zmian. Ministerstwo deklaruje wolę współpracy (a konkretnie - nad pomysłem wprowadzenia do ustawy nowego art. 15a, który zwiększa kompetencje MSWiA). Organizacje mówią: zostawcie zbiórki publiczne w spokoju, ten kierunek zmian jest zły!
Szkoda, że na konferencji dla mediów (zorganizowanej po spotkaniu z organizacjami) oraz m.in. na swoim Twitterze, MSWiA ani słowem nie wspomniało o tym, że fundacje i stowarzyszenia nie popierają proponowanych zmian. Tym bardziej warto poznać argumenty organizacji.
MSWiA: minister musi mieć narzędzia
Jeśli minister oceni, że zbiórka zgłoszona na zbiorki.gov.pl jest „sprzeczna z zasadami współżycia społecznego” lub „narusza ważny interes publiczny”, to będzie mógł ją wykreślić z rejestru zbiórek i nie będzie mogła ona dalej legalnie się odbywać. Organizator będzie mógł wskazać inny cel przeznaczenia zebranych już pieniędzy. Jednak minister będzie mógł ten wskazany cel… zmienić. Po co ministrowi takie prawo?
Wiceminister Paweł Szefernaker twierdzi, że MSWiA musi mieć takie narzędzia prawne, a krytyczne opinie na temat celu zwiększenia kompetencji ministra („to skok na kasę”) są niesprawiedliwe. Zdaniem adwokata Krzysztofa Kozłowskiego, Sekretarza Stanu w MSWiA, chodzi tylko o możliwość blokowania zbiórek nieakceptowanych społecznie.
Używane przez MSWiA klauzule ogólne w propozycjach nowych artykułów w ustawie (zbiórka „sprzeczna z zasadami współżycia społecznego” lub „naruszająca ważny interes publiczny”) mają nie zależeć od indywidualnej percepcji ministra. Chodzi o wzmocnienie funkcji gwarancyjnej ministra, ale kontrolę nad jego decyzjami będzie miał sąd.
Organizacje: Który interes publiczny ma przeważać?
Co o propozycjach MSWiA myślą stowarzyszenia i fundacje, obecne na spotkaniu w MSWiA?
Magdalena Pękacka (Forum Darczyńców) podkreślała, że organizacje są przeciwne zmianom proponowanym przez MSWiA. Obecna ustawa nie daje możliwości organizowania zbiórki na cele niezgodne z prawem – dlaczego ministerstwo chce dodać zapis, że także na cele sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub naruszające ważny interes publiczny? Przecież trudno sobie jednak wyobrazić cel zgodny z prawem, na który można zorganizować zbiórkę, jednocześnie naruszający ważny interes społeczny.
Krzysztof Dobies z WOŚP (WOŚP to organizator największej zbiórki publicznej w Polsce) wyraził obawę: – Nie mam poczucia bezpieczeństwa, że nasza zbiórka nie będzie zablokowana na mocy takich przepisów, nawet jeśli będzie sądowa ochrona i możliwość odwołania się od decyzji ministra. Pan minister mówi o intencjach, a ja widzę na stole przepis.
Organizacje: Nie zmieniajmy prawa z powodu jednego przypadku!
Jedynym przytaczanym przez MSWiA „trudnym” przypadkiem zbiórki publicznej jest wspomniana zbiórka na Janusza Walusia.
– Trudne przypadki tworzą złe prawo – nie zmieniajmy ustawy tylko z tego powodu. To są przesłanki dla zbiórek kontrowersyjnych, a dla różnych ludzi różne rzeczy są kontrowersyjne. To wpływa też na wolności konstytucyjne, na wolność osobistą – przypomniała Barbara Grabowska-Moroz (Helsińska Fundacja Praw Człowieka).
Organizacje: A obywatele?
Darczyńca daje datek, organizator zobowiązuje się do tego, że przeznaczy pieniądze zgodnie ze swoją deklaracją. Zmiana celu zbiórki przez ministra wkracza w umowę organizacji z darczyńcami. To ingerencja w prawa obywatelskie, osobiste decyzje o przeznaczeniu prywatnych pieniędzy. To niedopuszczalne, żeby minister miał prawo decydować o zmianie celu zbiórki. Takie zmiany postawią stowarzyszenia i fundacje, a także komitety społeczne, w niezręcznej sytuacji wobec darczyńców, narażą je na utratę zaufania.
Adwokat Hubert Długosz (Fundacja Anny Dymnej "Mimo Wszystko") zauważył, że ochrona sądowa organizatora zbiórki przy zmianie przez ministra celu przeznaczenia datków ze zbiórki jest standardem w państwie demokratycznym, nie czymś extra, co państwo może dać, lub nie, obywatelom.
Łukasz Domagała (OFOP) zwrócił uwagę, że proponowane przepisy spowodują spadek motywacji obywateli, którzy sami definiują ważne dla siebie cele społeczne. Klauzule generalne, np. ważny interes społeczny, to zmiana silnie ingerująca w prawa obywateli. To ingerencja nieuzasadniona. – Proszę się nie dziwić zbulwersowanym obywatelom. Prosimy MSWiA o głęboki namysł i wycofanie projektu nam przedstawionego – apelował.
Co dalej? Organizacjo, wyraź swoje zdanie!
Organizacje nie zgodziły się z propozycją MSWiA, żeby pracować wspólnie nad rozwiązaniami, które dadzą większe uprawnienia ministrowi w zakresie kontroli zbiórek. Według nich szukanie rozwiązań w tym duchu nie jest celem wspólnym organizacji i MSWiA. Dla organizacji celem konsultacji jest rezygnacja z tej zmiany, z nowych zapisów w ustawie (art. 15a i art. 15 ust. 3).
Nowoczesna ustawa o zbiórkach powstała w 2014 r. po długim dyskursie społecznym wielu ciał, także administracji i organizacji. Dużą stratą byłoby złamanie tego wzajmnego zaufania. Można przyjrzeć się ustawie po trzech latach jej działania, ale na spokojnie, niech zrobi to NIW i RDPP, a nie MSWiA jedną szybką zmianą.
Paweł Szefernaker zaproponował, aby organizacje złożyły na piśmie swoje poprawki i stanowiska w sprawie projektu. Następnie ma on wnioskować do RDPP o pracę nad projektem. Konsultacje społeczne zostaną ogłoszone, zgodnie z regulaminem Rady Ministrów.
Projekt ustawy można znaleźć tutaj, zachęcamy do konsultacji i wysłania swojej opinii do MSWiA. Niech pozarządowe "nie" będzie głośne!
***
Więcej:
