Publicystyka - ngo.pl

Jest utwór, jest twórca – są prawa

​Na wstępie należy zaznaczyć, że wymienione w pytaniu artykuły prasowe są utworami w rozumieniu art. 1 ust. 1 i 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej  PA). Artykuły prasowe, jako utwory, objęte są ochroną prawnoautorską.

Twórcom – osobom fizycznym zawsze w takiej sytuacji przysługują prawa autorskie osobiste (art. 16 PA), chroniące nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem.

Autorskie prawa osobiste to w szczególności prawo do:

1. autorstwa utworu;
2. oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem, albo prawo do udostępniania go anonimowo;
3. nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
4. decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
5. nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Z kolei prawa autorskie majątkowe (art. 17 w zw. z art. 50 PA) pozwalające na zwielokrotnienie i opublikowanie (rozpowszechnienie) utworu z reguły przysługują wydawcy książki lub tytułu prasowego.

Wymienione wyżej podmioty (autor i wydawca) skupiają w swoich rękach pełnię praw autorskich do utworów. Należy jednak wskazać, że ustawodawca przewidział tzw. „licencje ustawowe”, czyli ustawowe upoważnienie adresowane do każdej osoby, które „obezwładnia” prawa autorskie podmiotów uprawnionych w ściśle określonych przypadkach, przedkładając – na zasadzie wyjątkowości – interes publiczny nad interes twórców.

Dozwolony użytek chronionych utworów uregulowano w Rozdziale 4. Oddziale 3. Prawa autorskiego. W sytuacji opisanej w pytaniu organizacji pozarządowej zastosowanie mogłoby znaleźć kilka przepisów z zakresu dozwolonego użytku.

Art. 27 PA dotyczy korzystania z utworów w celach dydaktycznych lub naukowych i stanowi:

1. Instytucje oświatowe, uczelnie oraz jednostki naukowe w rozumieniu ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz. U. z 2016 r. poz. 2045, 1933 i 2260) mogą na potrzeby zilustrowania treści przekazywanych w celach dydaktycznych lub w celu prowadzenia badań naukowych, korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz zwielokrotniać w tym celu rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów.
2. W przypadku publicznego udostępniania utworów w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym korzystanie, o którym mowa w ust. 1, jest dozwolone wyłącznie dla ograniczonego kręgu osób uczących się, nauczających lub prowadzących badania naukowe, zidentyfikowanych przez podmioty wymienione w ust. 1.

Aby móc skorzystać z dozwolonego użytku opisanego w art. 27 PA (wykorzystanie utworów w instytucjach oświatowych), należy działać w ramach instytucji oświatowej – szkoły, gdzie prowadzone są warsztaty, a nie jako odrębny podmiot.

Kiedy korzystamy ze wskazanych tu licencji ustawowych nie jest konieczne powiadamianie twórcy / wydawcy i uzyskiwanie zgody, ponieważ realizujemy nasze uprawnienie wynikające wprost z ustawy, które w tej sytuacji „stoi wyżej” niż interes podmiotów uprawnionych (twórcy i wydawcy).

Warto jednak zauważyć, że skontaktowanie się z wydawcą i opisanie sprawy jest jak najbardziej wskazane i uprzejme. Jestem przekonany, że wydawca pozwoliłby na wykorzystanie artykułów lub fragmentów w materiałach edukacyjnych dla młodzieży zupełnie bezpłatnie, gdyż jest to użytek niekomercyjny, z którego nikt „pasożytniczo” nie czerpie profitów.

Należy jednak zaznaczyć, że wydawca może jednak równie dobrze stwierdzić, że nie uznaje naszego prawa do skorzystania z licencji ustawowej i zażądać wynagrodzenia. W takiej sytuacji powstaje spór prawny, który mógłby rozsądzić jedynie sąd powszechny.

Mimo to rekomenduję występować o zgodę, nawet gdy chcemy skorzystać z licencji ustawowej. Z doświadczenia wynika, że wydawcy chętnie wyrażają zgodę na takie korzystanie, a może to zaoszczędzić organizacji pozarządowej niepotrzebnego stresu.

Program Centrum Pro Bono jest realizowany przez Fundację Uniwersyteckich Poradni Prawnych od 2007 roku. Inicjatywa Centrum Pro Bono zaspokaja rosnącą potrzebę pomocy prawnej pro bono na rzecz organizacji III sektora. Głównym obszarem działalności Centrum Pro Bono jest pośredniczenie pomiędzy organizacjami pozarządowymi poszukującymi wsparcia prawnego, a prawnikami, chętnymi do świadczenia pomocy prawnej pro bono. Dodatkowo, ścisła współpraca z kancelariami prawnymi i najlepszymi ekspertami w swoich dziedzinach pozwala nam podejmować wyzwania w postaci różnych projektów edukacyjnych i szkoleniowych skierowanych do organizacji non-profit. Obecnie z Centrum Pro Bono współpracuje 30 kancelarii z całej Polski.

Kancelaria Filipek & Kamiński Sp.k. to zespół kompetentnych i doświadczonych prawników. Sukcesywnie poszerzamy swoje możliwości, wzbogacając ofertę oraz rozbudowując nasz team, który liczy ponad 50 osób. Kancelaria powstała dzięki pasji i determinacji jej założycieli i od ponad 10 lat z powodzeniem zajmuje czołowe miejsce na rynku usług prawniczych. Kancelaria Prawna Filipek & Kamiński Sp. k. koncentruje swe działania na warszawskim i lubelskim rynku. Jednocześnie współpracuje z licznymi prawnikami w całej Polsce oraz kancelariami prawnymi w Niemczech, Ukrainie czy Chinach, gwarantując klientom najwyższą jakość usług niezależnie od miejsca życia czy prowadzonej działalności.

Kancelaria posiada wieloletnie doświadczenie oraz rozległą wiedzę ekspercką w tematyce: rozwiązywania sporów, prawa podatkowego, prawa nieruchomości, prawa pracy, prawa procesu inwestycyjnego, prawa zamówień publicznych, prawa oświatowego, prawa szkolnictwa wyższego, prawa autorskiego, prawo ochrony środowiska, prawa medycznego.

Kancelaria jest laureatem licznych plebiscytów, od 2010 r. rokrocznie zajmujemy pierwsze miejsce w regionie obejmującym województwo lubelskie i podkarpackie według Rankingu Kancelarii Prawniczych przeprowadzanego przez „Rzeczpospolitą”. Pierwsze miejsce w Rankingu miesięcznika Polish Market także potwierdza, że jest liderem usług prawniczych. W roku 2013  otrzymał również wyróżnienie od Redakcja Magazynu Przedsiębiorców „Europejska Firma”.

Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.