Zapytaj prawnika… kiedy NGO może korzystać z utworu?
Organizacja pozarządowa prowadzi zajęcia edukacyjne, podczas których odtwarza nagrania. Inna zapewnia rozrywkę grupie seniorów, a jednym z elementów spotkań jest przypominanie starych słuchowisk. Wiele NGO w swoich działaniach wykorzystuje utwory, dzieła, czyjeś prace. Czy robią to legalnie? Przeczytaj wyjaśnienia Kancelarii Filipek & Kamiński w ramach cyklu ngo.pl i Centrum Pro Bono!
PYTANIE ORGANIZACJI POZARZĄDOWEJ
ODPOWIEDŹ KANCELARII FILIPEK & KAMIŃSKI
Czym właściwie jest audiobook?
Na wstępie należy zastanowić się czym właściwie jest tzw. audiobook (książka mówiona).
- utwór (art. 1 ust. 1 PA) - każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia;
- artystyczne wykonanie (art. 85) - każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej pozostaje pod ochroną niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia, a w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania;
- fonogramy (art. 94 ust. 1 PA) - fonogramem jest pierwsze utrwalenie warstwy dźwiękowej wykonania utworu albo innych zjawisk akustycznych.
Wracając do sytuacji opisanych w pytaniu organizacji pozarządowej należy wskazać, że w ramach audiobooka:
- wykorzystywanym utworem jest np. bajka dla dzieci,
- artystycznego wykonania utworu dokonują osoby, które czytają w sposób artystyczny utrwalony w książce tekst utworu (lektorzy),
- natomiast fonogramem jest pierwotne utrwalenie tego „czytania” w studiu nagraniowym przez producenta w postaci tzw. utrwaleń matrycowych, z których to powstają później wszystkie pochodne egzemplarze nagrań wprowadzane do obrotu.
Ochrona utworu, wykonania i fonogramu
Utwór chroniony jest prawami autorskimi osobistymi i majątkowymi (art. 16 i 17 PA).
Artystyczne wykonania i fonogramy nie są utworami, ale stanowią w istocie przedmioty ochrony prawami pokrewnymi, których treść jest określona odrębnie w ustawie o prawie autorskim (w art. 86 PA i art. 94 ust. 4 PA).
Co do zasady należałoby zatem przyjąć, że opisany w pytaniu organizacji pozarządowej stan faktyczny, polegający na organizowaniu w bibliotece publicznej cyklicznych spotkań ok. 7-10 znających się nawzajem mam z dziećmi (członkinie stowarzyszenia), podczas których odtwarzane są audiobooki z bajkami, a następnie odbywają się w związku z tym wykłady, warsztaty czy pogadanki dla dzieci, z uwagi na liczbę osób, stanowi nielegalne korzystanie z audiobooka.
Dozwolony użytek. Organizacja mogła wykorzystać audiobooka
W art. 23 ust. 1 PA wskazano, że bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego.
Ustawodawca nie zdefiniował jak duży może być ten „krąg osób”, ani czym dokładnie jest stan pozostawania „w związku osobistym”, czy też „w stosunku towarzyskim”. Granicę rozumienia tych pojęć można zaczerpnąć z wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie w sprawie I ACa 601/02, który wskazał, że „nie można przyjąć, że powyższy przepis ma zastosowanie do pozwanej, prowadzącej działalność gospodarczą i osiągającej zyski z tej działalności”. Na mocy art. 100 PA przepis art. 23 stosuje się również do fonogramów i artystycznych wykonań.
Skoro wszystkie uczestniczki spotkania znają się jako mamy czy członkinie stowarzyszenia, liczba osób uczestniczących w spotkaniach jest niewielka, a samo odtwarzanie audiobooków nie jest ukierunkowane na osiąganie zysków, to należy uznać, że organizatorzy spotkania korzystają z audiobooków w ramach dozwolonego użytku osobistego i nie ma potrzeby zgłaszania tego organizacjom zbiorowego zarządzania prawami autorskimi oraz uiszczania opłat.
Kancelaria Prawna Filipek & Kamiński Sp. k.
Kancelaria posiada wieloletnie doświadczenie oraz rozległą wiedzę ekspercką w tematyce: rozwiązywania sporów, prawa podatkowego, prawa nieruchomości, prawa pracy, prawa procesu inwestycyjnego, prawa zamówień publicznych, prawa oświatowego, prawa szkolnictwa wyższego, prawa autorskiego, prawo ochrony środowiska, prawa medycznego.
Kancelaria jest laureatem licznych plebiscytów, od 2010 r. rokrocznie zajmujemy pierwsze miejsce w regionie obejmującym województwo lubelskie i podkarpackie według Rankingu Kancelarii Prawniczych przeprowadzanego przez „Rzeczpospolitą”. Pierwsze miejsce w Rankingu miesięcznika Polish Market także potwierdza, że jest liderem usług prawniczych. W roku 2013 otrzymał również wyróżnienie od Redakcja Magazynu Przedsiębiorców „Europejska Firma”.
Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.
Źródło: inf. własna (poradnik.ngo.pl)
