Publicystyka - ngo.pl

Formalnie rzecz biorąc każdy z członków Rady miał okazję zapoznać się z kandydaturami, głosować w ich sprawie i przyjąć lub odrzucić sugestie sformułowane przez kierowany przez mnie Zespół. Jednak w  takich sytuacjach największa odpowiedzialność spoczywa właśnie na tych, którzy formułują kształt rekomendacji – szczególnie wtedy, gdy decyzje (tak jak było w tym wypadku) zapadają w formie obiegowej. Raz jeszcze podkreślę, że wypowiedź ta ma charakter osobisty i w żadnej mierze nie może być traktowana jako stanowisko Rady jako takiej, ani żadnego z jej członków poza mną samym.

Tym listem i przyjęciem na siebie odpowiedzialności za taki stan rzeczy mam nadzieję ochronić koleżanki i kolegów z Rady oraz osoby rekomendowane do Komitetu Monitorującego od ataków, a nawet słów pogardy, jakie pojawiały się w wypowiedziach, z którymi miałem okazję się zapoznać (m.in. w anonimowych komentarzach na portalu ngo.pl).

Nie twierdzę, że procedura formułowania listy członków KM FIO nie mogłaby być lepsza. Faktem jest też, że istotnie dokonując wyboru przeoczyliśmy wymóg umieszczenia w KM osób delegowanych przez regionalne federacje. To oczywisty błąd. Moim zaniedbaniem (w pewnym sensie technicznym) było też to, że zaraz po udzieleniu rekomendacji przez Radę sześciu osobom, nie zwróciłem się do nich z prośbą o to, aby bezzwłocznie postarały się spośród pozostałych kandydatów wyłonić swoich zastępców. Wówczas lista liczyłaby 12 osób i w sposób oczywisty byłaby znacznie bardziej różnorodna.

Procedurę tego rodzaju stosowaliśmy po raz pierwszy, stąd jej brzemienne w skutkach niedociągnięcia. Jednocześnie wiele wskazuje na to, że stosowana była ona także po raz ostatni, wziąwszy pod uwagę fakt, że na ukończeniu są prace nad propozycją RDPP w sprawie wyłaniania członków Komitetów Monitorujących w tzw. nowym okresie programowanie, który ma być oparty o tryb wyborów. Z ramienia RDPP odpowiedzialny jestem za koordynację tych prac.  Propozycja ta będzie przedmiotem otwartych konsultacji i w oparciu o jej ostateczny kształt będą wybierani członkowie komitetów monitorujących (w szczególności przy regionalnych programach operacyjnych). Mogę ubolewać, że owa „ordynacja wyborcza” nie była dopracowana w momencie wyborów KM FIO i że tym samym „skazani” byliśmy na tryb „rekomendacyjny”, a co za tym idzie subiektywny osąd tych, którzy muszą dokonać owych rekomendacji.

Ponownie obejrzałem listę kandydatów i choć zapewne zirytuje to wiele osób, nadal mam osobiste przekonanie, że w zaistniałych okolicznościach wybór wskazanych pierwotnie przez Radę osób był rozsądny (choć jak już wspomniałem, niechcący pominął jedno ważne kryterium). Każdy może wyrobić sobie pogląd w tej sprawie, zapoznając się z kompletną listą kandydatów dostępną na stronach www.pozytek.gov.pl. Zapoznając się z nimi warto zwrócić uwagę na listę organizacji popierających poszczególnych kandydatów – to znacznie istotniejsze niż to, kto formalnie ich zgłosił (ta czynność ma charakter przede wszystkim techniczny). Żeby skupić się tylko na kandydatce rekomendowanej przez Pracownię Badań i Innowacji Społecznych „Stocznia” warto zauważyć, że jest kandydaturę poparły ją m.in. takie organizacje jak: Fundacja Pogranicze, Forum Darczyńców, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Sieć Obywatelska Watchdog Polska, Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Stowarzyszenie Klon/Jawor i Fundacja Panoptykon. W moim przekonaniu to bardzo solidne rekomendacje. Warto też podkreślić, że osoba ta jest niezależna od Stoczni, nigdy nie była i raczej nie będzie nawet pośrednio beneficjentką FIO – nie jest naszą pracowniczką, ale osobą, z której opinią po prostu bardzo się liczymy (to samo dotyczy innych osób, które poparliśmy).

Warto o tym pamiętać, bo z dyskusji i tonu, jaki towarzyszy komentarzom, można odnieść wrażenie, że chodzi o delegowanie pracowników poszczególnych organizacji i za ich pośrednictwem „kontrolowanie” FIO oraz przechwytywanie go na rzecz swojej organizacji. To grube nieporozumienie. Każdy, kto ma pojęcie o funkcjonowaniu tego rodzaju ciał wie, że jest to wymagającą i pełniona społecznie funkcja. W dotychczasowej praktyce mamy często problem z zaniechaniem, absencją i biernością członków tego rodzaju ciał. Może to zaskoczyć uczestników dyskusji, ale osobiście uważam, że najlepsza byłaby sytuacja gdyby w KM FIO zasiadały osoby o olbrzymim autorytecie, wrażliwe na kwestie obywatelskie, ale niekoniecznie pracownicy organizacji.

W moim przekonaniu, mimo wszystkich podnoszonych zastrzeżeń (z których przynajmniej część uznaję za uzasadnione), jakość sześciu osób, które ostatecznie znalazły się na liście rekomendowanych, była bardzo wysoka i to właśnie wydaje mi się najważniejsze. Poza osobistymi przymiotami (doświadczeniem, autorytetem) zostały one także dobrane ze względu na uzupełniające się kompetencje tematyczne (ekonomia społeczna, infrastruktura III sektora, wsparcie dla inicjatyw lokalnych, wykluczenie społeczne, systemowa perspektywa rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, doświadczenia w działalności grantodawczej, a także istotne doświadczenie z poprzedniego KM FIO).

W moim przekonaniu, w przypadku KM FIO kryterium dotyczące lokalizacji siedzib organizacji udzielających rekomendacji danej kandydatce czy kandydatowi (a pamiętajmy, że wśród rekomendowanych są także osoby spoza Warszawy), ma mniejsze znaczenie. Trwam przy swoim, choć rozumiem, że mogą spaść za to na mnie kolejne gromy. Żeby było jasne – na liście kandydatur było znacznie więcej osób, które znam osobiście (także spoza Warszawy) i szanuję ich dorobek. Jest wśród nich także pan Karol Gutsze. Muszę jednak wyznać, że w momencie dokonywania wyboru po prostu uznałem, że przy tak ograniczonej liczbie dostępnych miejsc może lepiej byłoby, gdyby on sam (owszem, działacz lokalny), ale jednocześnie pracownik samorządu, starał się o mandat w KM FIO właśnie z ramienia samorządu lub wystąpił w roli zastępcy któregoś z członków.

Jak rozumiem, za naganne część osób uznała to, że wśród osób rekomendowanych do Komitetu są dwie osoby związane ze Stocznią. O jednej już pisałem – drugą jestem ja sam jako członek RDPP (dla jasności sytuacji nie byłem rekomendowany przez Stocznię i przy moim nazwisku mogłyby pewnie pojawić się inne organizacje). Stawia mnie to w niezręcznej sytuacji. Istotnie bowiem nieskromnie uznałem, że mam dostateczne kompetencje i motywacje do tego, żeby być członkiem KM FIO. Byłem (wiele lat temu) wspólnie z prof. Jerzym Hausnerem pomysłodawcą FIO i jego funkcjonowaniu poświęcam od lat wiele wysiłku – mimo tego, że nie byłem członkiem KM. Byłem też w istotnej części pomysłodawcą trwałego (ustawowego) zakotwiczenia FIO w przyszłości, istotnego zwiększenia jego kwoty, a także jego decentralizacji. Wziąwszy powyższe pod uwagę poprosiłem Radę o rozważanie moje kandydatury na jedno z miejsc, które jest dedykowanie Radzie. Proszę mi wierzyć, że udział w KM w obecnej sytuacji traktuje raczej jako obowiązek niż przyjemność czy przywilej. W czasie całej dyskusji wiele razy, tak jak chyba wszyscy członkowie KM FIO, chciałem z tej funkcji zrezygnować.

Przy formułowaniu rekomendacji do KM FIO nie było niczyją intencją sztuczne zamykanie listy osób, które mają coś do powiedzenia w sprawie ważnych dla sektora rozstrzygnięć. Poza jedną zresztą osobą, wszystkie rekomendowane do tego ciała osoby nigdy wcześniej w nim nie zasiadły. Myślę, że sektor istotnie bardzo, ale to bardzo potrzebuje nowych impulsów, nowych ludzi – mówiąc wprost – nowego przywództwa. Między innymi dlatego włączyłem się w arcyważne – wspólne przedsięwzięcie (OFOP i  SPLOT) o nazwie „III sektor dla Polski”, w którym w dyskusję nad przyszłością sektora (w tym FIO) włączają się wszystkie regiony i setki osób. Całemu przedsięwzięciu towarzyszy wielka nadzieja, że da się przyszłość sektora obmyślać „szerzej i od dołu”. Trzeba wierzyć, że uda się to złożyć w całość – obecnie trwają w całej Polsce dyskusje w regionach.

Raz jeszcze przypomnę, że początkiem całego „problemu” było to, że zgodnie z wiedzą RDPP po prostu po pierwszym terminie naboru nie spłynęła wystarczająca liczba kandydatur (na posiedzeniu Rady wiedzieliśmy o dwóch). W tych właśnie okolicznościach podjęliśmy decyzję o przedłużeniu naboru. Ustaliliśmy, że w zaistniałej sytuacji jako członkowie Rady aktywnie szukać będziemy kandydatów. Z tego powodu szukałem najlepszych, w moim przekonaniu, kandydatów i kandydatek. Konsekwentnie też popierałem ich kandydatury (co wydaje się logicznym działaniem).

Nie było to zatem żaden spisek, ale konsekwencja takich, a nie innych okoliczności i wiedzy, jaką posiadali członkowie RDPP. Pewnie gdybym wiedział wcześniej, że będzie aż tak dużo chętnych, powinienem odstąpić od namawiania innych osób do kandydowania. Działaliśmy (zarówno ja, jak i one) z przekonaniem, że odpowiadamy na konkretne potrzeby sytuację, a nie jesteśmy źródłem problemów.

Szukając kandydatów do KM FIO brałem pod uwagę wieloletnie obserwacje funkcjonowania tego ciała w przeszłości. Jest dla mnie jasne, że ranga i kompetencje nowego Komitetu muszą być wzmocnione. To, jak będzie on funkcjonował i czy w ogóle przetrwa, zależy w największej mierze od kalibru i determinacji jego członków. Muszą być oni gotowi do formułowania (a jeśli będzie taka potrzeba, do stanowczej obrony) mądrych reguł jego funkcjonowania. Jest dość prawdopodobne, że w przyszłości będą one musiały wręcz walczyć o ciągłość i istnienie tego instrumentu, bo, tak jak w przeszłości, nie zabraknie chętnych, żeby go likwidować czy redukować. Wziąwszy to pod uwagę do kandydowania starałem się namówić zatem osoby, o których wiedziałem z całą pewnością, że sprostają takiej sytuacji. Mówiąc wprost, szukałem nie tylko osób, które zagwarantują rozsądne reguły wykorzystania FIO, ale to, że w ogóle fundusz ten przetrwa i rozwinie się.

W liście pana Karola Gutsze oraz w komentarzach do niego się odnoszących pojawia się zarzut, że tak mało przestrzeni zostawiliśmy na decyzję Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Innymi słowy, że na dostępnych sześć miejsc przedstawiliśmy dokładnie sześciu kandydatów, a nie więcej. Istotnie, nie jest to przypadek – stało się tak dlatego, że osobiście (i chyba nie tylko ja) nie uważam, żeby Minister miał istotnie szczególne kompetencje do podejmowania decyzji dotyczących przedstawicieli strony pozarządowej w Komitecie Monitorującym PO FIO. Proszę pamiętać, że administracja ma do dyspozycji osiem pozostałych, „własnych” miejsc w tym ciele. Dodatkowym argumentem za takim zabiegiem był dla mnie smutny fakt, że obecny Minister już dwukrotnie w obecnej kadencji Rady delegował do istotnych funkcji zarezerwowanych dla sektora pozarządowego osoby pochodzące z klucza partyjnego.

Wczytując się w głosy anonimowej krytyki wiele razy z goryczą myślałem o tym, jak głębokie są pokłady niechęci do konkretnych osób, organizacji i ogólnie rzecz biorąc „Warszawy”, postrzeganej jako źródło zła, układów, egoizmu. Ubolewam też, że debacie zwycięża język anonimowych insynuacji i zawiści. Zadziwiające, z jaką łatwością padają słowa, które mają wszystko „wyjaśnić”: żłób, kasa, sitwa, Warszawa. Są one niesprawiedliwe, nieprawdziwe i obraźliwe w stosunku do osób, których działalność zmierza (być może nieudolnie) do poprawy otoczenia działań (w tym finansowych) całego sektora. Kto temu zaprzecza albo wie mało, albo ma złe intencje.

Starczy mi odwagi, żeby z autorami krytyki spotkać się osobiście i tłumaczyć motywy swojego postępowania. Do takiej odwagi i wyjścia spoza parawanu anonimowości namawiam także swoich adwersarzy. Pozostaje do ustalenia tylko czas i miejsce. Chętnych namawiam do pisania do mnie (kuba.wygnanski@gmail.com).

Czas kończyć ten i tak za długi list. Skończę go tam, gdzie zacząłem.

Czuję się w największej mierze odpowiedzialny za zaistniałą sytuację. Zarówno ja, jak i inni członkowie Rady działali z dobrymi intencjami. Rekomendacji dokonaliśmy w zgodzie z własnym sumieniem i wiedzą, ale być może powinniśmy (ja w szczególności) mieć więcej taktycznej wyobraźni w sprawie tego, jakie reakcje wybór ten wywoła.

Chce w tym miejscu raz jeszcze przeprosić koleżanki i kolegów z Rady, a także w szczególności osoby, które zapraszałem do kandydowania (Lidię Kołucką-Żuk, Ewę Kulik, Katarzynę Sadło), że niechcący doprowadziłem do sytuacji, w której stały się pośrednio przedmiotem ataków.

Ze smutkiem informuję, że na ręce RDPP złożyły one rezygnację z kandydowania do KM i tym samym oczywiste stało się, że RDPP musi wskazać na ich miejsce trzy inne osoby. Doceniam ich argumentację i postawę, ale pozostaję w przekonaniu, że na ich rezygnacji jako środowisko bardzo straciliśmy. Bez nich FIO nie będzie ani lepszy ani bezpieczniejszy.

Na plenarnym posiedzeniu RDPP wskazano trzech  nowych członków Komitetu Monitorującego. Gratuluję im wyboru i wierzę, że oni, a także wskazani niebawem przez nich zastępcy (z wyraźnym wskazaniem, że powinni pochodzić z listy innych kandydatów) pozwolą na stworzenie dobrego i dostatecznie reprezentatywnego składu KM.

Wyciągnąłem wiele nauczek z całej opisanej tu historii. Pozostaję z wiarą, że z całej tej trudnej i smutnej historii wyniknie jednak coś dobrego.

Z poważaniem

Kuba Wygnański