Wzory tożsamości Fundacji PCPM. Storytelling redefiniujący opowieść o uchodźczyniach i uchodźcach
Nitka po nitce i ruch za ruchem na białej tkaninie pojawia się opowieść: o wyjeździe, o pozostawionym domu, o nadziei, żeby znów poczuć się jak w domu i pozostać sobą. „To mój wzór, to mój głos” – mówią bohaterki kampanii, kiedy palcami przesuwają po wyhaftowanych wzorach.
Ostatnie badania i analizy komunikacji humanitarnej podkreślają rosnącą liczbę uproszczeń i krzywdzących schematów zawartych w kampaniach dotyczących osób dotkniętych kryzysami. Raporty, takie jak Simplification in humanitarian communication: the risk of stereotype reinforcement (Humanitarian Policy Group) dowodzą, że stereotypowe narracje utrudniają zrozumienie złożonej rzeczywistości i wzmacniają utrwalone uprzedzenia wobec beneficjentów pomocy.
W tym kontekście kampania „Wzory tożsamości” Fundacji Polskie Centrum Pomocy Międzynarodowej (Fundacja PCPM) jest potrzebnym i świeżym głosem. Zrywa z utartym obrazem uchodźczyń i uchodźców przedstawianych nagminnie jako bezimienna, fala” czy, masa”. Fundacja PCPM – dosłownie – oddaje im głos i właśnie poprzez wzory i sztukę rękodzieła pozwala opowiedzieć własne historie: trudne, ale też pełne godności i siły. Za zgodą bohaterów i bohaterek Fundacja prezentuje autentyczne życiorysy i prace (hafty, tkaniny, rękodzieło), pokazując beneficjentki i beneficjentów pomocy jako osoby aktywne, twórcze, czerpiące siłę z tego, co w nich.
Organizatorzy kampanii podkreślają:
– Wzory tożsamości to kampania społeczna, w ramach której uchodźczynie i uchodźcy z krajów, gdzie pomagamy, tj. z Ukrainy, Syrii, Sudanu Południowego, czy Palestyny, dzielą się swoimi doświadczeniami. Każdy wzór to unikalna opowieść o tożsamości. Od dwóch dekad wspieramy uchodźców i uchodźczynie poprzez pomoc humanitarną, dostęp do edukacji, wsparcie mieszkaniowe oraz działania integracyjne. Publikujemy Wzory tożsamości, bo chcemy podkreślić ważną rzecz:
pomoc to nie tylko schronienie i jedzenie. To także uznanie. To powiedzenie: „Widzę Cię. Widzę Twoją historię. I ona ma znaczenie”
– mówi Zofia Kwolek, członkini zarządu Fundacji PCPM.
Swoją historią dzieli się Rebecca, 23-letnia uchodźczyni z Sudanu:
– Kiedy dotarłam do Sudanu Południowego, bardzo trudno było mi dostosować się do życia, w którym trudno o gotówkę, a dostęp do rynku jest bardzo utrudniony. (…) Dlatego zdecydowałam, że będę haftować: miałam materiał, który zabrałam ze sobą, gdy uciekaliśmy przed wojną. Moje kwiaty i wzory naszywam na przykład na pościel lub na obrus, a kiedy są gotowe, sprzedaje je i dzięki temu mam trochę pieniędzy na żywność dla moich dzieci.(…) Wzory i kolory mają znaczenie. Ten czerwony kolor to krew — krew przelana w czasie wojny, biały symbolizuje pokój, a czarny to nasza tożsamość jako czarnych ludzi w Sudanie Południowym – mówi Rebbeca.
Zoriana, która wyjeżdżając z Ukrainy do plecaka spakowała swoją tradycyjną Wyszywankę, wspomina swoją drogę do Polski:
(…) Jak musiałam coś wyjąć – dokument, wodę, coś dla córki – to zawsze sprawdzałam, czy jest koszula. Jak była – wiedziałam, że wszystko jest w porządku. (…) To jest moja wyszywanka. Inna niż wszystkie. Bo zrobiona razem z mamą, rękami mojej mamy. Ale mówiąca o mnie i o tym, kim jestem.
Kampania Fundacji PCPM jest przykładem nowej jakości w storytellingu humanitarnym. Jak podkreślają publikacje takie jak The Power of Storytelling in Humanitarian Communication (Harvard Kennedy School) czy Beyond pity: Ethical storytelling in humanitarian work (International Journal of Communication), ważne jest odejście od narracji „ofiara i ratownik” na rzecz historii, które respektują godność i sprawczość bohaterów, jednocześnie budując autentyczne relacje z odbiorcami.
„Wzory tożsamości” odpowiadają również na postulaty środowisk zajmujących się reprezentacją uchodźców w mediach. Badania Representation of Refugees in Media: Challenges and Solutions (Journal of Refugee Studies) oraz raport UNHCR Reframing Refugee Narratives: Moving Beyond Victimhood podkreślają potrzebę złożonych, różnorodnych i autentycznych narracji, które odsuwają stereotypy i pokazują uchodźców jako pełnoprawnych uczestników życia społecznego i kulturowego.
W ramach kampanii planowana jest wystawa prezentująca wzory w formie wielkoformatowych wydruków, wzbogaconych o osobiste historie autorek i autorów. Fundacja PCPM zaprasza instytucje kultury i partnerów medialnych do współpracy, kontakt: [email protected].
Źródło: Fundacja "Polskie Centrum Pomocy Międzynarodowej"
