Z dnia na dzień, z miesiąca na miesiąc, z roku na rok otaczający nas świat – i ten bliższy, europejski, i ten dalszy, globalny – staje się coraz bardziej niestabilny, niepokojący, konfliktowy, niebezpieczny i wymagający. Nieustannie dociera do nas strumień negatywnych wiadomości.
Tłum ludzi poruszających się na schodach.
Z drugiej strony mamy zakodowane w naszej świadomości 35 lat nieprzerwanego, bezprecedensowego w historii Polski, sukcesu rozwojowego: materialnego i kulturowo-cywilizacyjnego, skutkującego awansem do elity krajów o wysokim poziomie życia. Sukcesu, który zaostrzył nasze aspiracje jako narodu i utwierdził nas w przekonaniu, że – mimo wewnętrznych napięć i słabości – dobrze będzie również w przyszłości; że nasza „maszyna rozwojowa” zawsze zadziała; że zawsze będziemy „zieloną wyspą”; że za każdym razem „spadniemy na cztery łapy”. Żyjemy w swoistym dualizmie emocjonalnym i poznawczym, przy czym zagrożenia – jako nowe – siłą rzeczy docierają do naszej świadomości i zakotwiczają się w niej z pewnym opóźnieniem.
Zbliżające się Narodowe Święto Niepodległości jest dobrą okazją do refleksji na temat tego, wobec jakich wyzwań – jako zbiorowość – stoimy, na czym nam zależy, co jest dla nas największą wartością (wolność, konsumpcja i jakość życia, uznanie i status, bezpieczeństwo itd.), gdzie jest nasze – jako kraju – miejsce na ziemi, po co nam państwo, jaką wartość do niego przywiązujemy, co dziś oznacza suwerenność i jakiej suwerenności potrzebujemy. Są to niezwykle skomplikowane pytania, wymagające myślenia złożonymi kategoriami.
Patrząc na całokształt zagrożeń – militarnych, terrorystycznych, klimatycznych, epidemicznych – jednym z najbardziej fundamentalnych wniosków jest wyzwanie budowy odporności państwa. Chodzi zarówno o odporność militarną, jak i pozamilitarną, odnoszącą się do administracji rządowej i samorządowej, ochrony ludności i infrastruktury krytycznej, zwalczania dezinformacji i sabotażu, zagrożeń hybrydowych, ataków kognitywnych, a także obrony cywilnej na wypadek wojny.
Myśląc, o tym wielkim wyzwaniu odporności, musimy też na nowo przemyśleć strategię gospodarczą. Chodzi tu zarówno o kwestie ekonomiczne, jak i technologiczne, w tym o pewność łańcuchów dostaw i bezpieczeństwo energetyczne. To z kolei otwiera pytanie o wagę i sposób naszego funkcjonowania w Unii Europejskiej oraz układzie państw cywilizacji zachodniej.
Podsumowując, Polska przeszła najpierw trudny okres transformacji, a później modernizacji i rozwoju, co zaowocowało skokowym wzrostem poziomu życia. Teraz nadszedł czas na budowanie odporności i bezpieczeństwa. Będzie to sprawdzian naszej dojrzałości jako społeczeństwa i narodu; naszej zdolności do myślenia i działania wspólnie – a nie jeden przeciwko drugiemu. Tylko tworząc silną wspólnotę, możemy zbudować odporne państwo, możliwie najlepiej sprofilowane w układzie sojuszy i współdziałania międzynarodowego.
Z okazji Święta Niepodległości chcemy porozmawiać na ten temat podczas kolejnej debaty online w ramach XIX Kongresu Obywatelskiego. Już w najbliższy piątek (8 listopada) o godz. 15:30 wyjątkowa debata Bezpieczeństwo i odporność Polski – jak je rozumieć i jak o nie zadbać? z udziałem prof. Romana Kuźniara, Kierownika Katedry Studiów Strategicznych i Bezpieczeństwa Międzynarodowego (Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego), gen. Krzysztofa Bondaryka, Dyrektora Departamentu Bezpieczeństwa (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji), prof. Ireny Lipowicz (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Rzecznik Praw Obywatelskich w latach 2010-2015) oraz Jarosława Gugały, dziennikarza, ambasadora RP w Urugwaju w latach 1999-2003 (moderatora debaty). Zapraszam Państwa serdecznie do oglądania transmisji na żywo na kanale YouTube Kongresu Obywatelskiego (możliwość zadawania pytań przez czat) oraz dzielenia się informacją o debacie ze współpracownikami i rodziną.
dr Jan Szomburg
Przewodniczący Rady Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową
Inicjator Kongresu Obywatelskiego
