Wyszehrad i przyszłość finansowania działań organizacji
Powiedzenie „Polak, Węgier – dwa bratanki” w sektorze pozarządowym ma szczególne znaczenie. Pomysł na mechanizm 1% został po raz pierwszy wprowadzony właśnie na Węgrzech i to alternatywne źródło pozyskiwania funduszy spodobało się nie tylko u nas, ale i na Słowacji. Składa się na to nie tylko bliskie sąsiedztwo, ale i podobieństwa między krajami.
We wszystkich czterech krajach tzw. grupy wyszehradzkiej (w Polsce, Czechach, na Słowacji i Węgrzech), społeczeństwo obywatelskie rodziło się razem z transformacją ustrojową. W związku z tym, że dobre praktyki i utrwalone zwyczaje nie nadążały za chęcią i wizją, trzeba było wprowadzić rozwiązania instytucjonalne i prawne. 1% miał być nie tylko sposobem dofinansowania działalności organizacji, ale i metodą własnoręcznej dystrybucji środków publicznych oddaną obywatelom. O tym, czy mechanizm spełnił pokładane w nim nadzieje oraz jakie jeszcze inne mechanizmy dofinansowania działań organizacji funkcjonują w krajach regionu organizacje parasolowe i wspierające rozmawiały w Bratysławie pod koniec lutego.
Seminarium „Mechanizmy alternatywnego pozyskiwania funduszy” odbyło się w słowackiej stolicy w ramach projektu realizowanego przez Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych w Partnerstwie z Pierwszym Słowackim Centrum Informacji dla Organizacji, oraz Fundacjami NIOK z Węgier i Forum 2000 z Czech. Organizacje te współpracują od kilku lat, a projekt, finansowany przez Trust for Civil Society In Central and Eastern Europe i Fundację im. S. Batorego, ma na celu porównanie systemów finansowania organizacji w czterech krajach pod kątem stabilności trzeciego sektora.
Mechanizmy takie jak 1% pozwalają na różnicowanie źródeł dochodów organizacji i jak pokazuje przykład Słowacji, mogą być tylko jednym ze sposobów – słowackie organizacje mogą otrzymywać część należnego państwu podatku również od przedsiębiorców. Mało tego, każde uzyskane od przedsiębiorcy 1,5% jego podatku, państwo zasila równowartością 0,5% podatku należnego od tej firmy. Organizacje mogą też zarabiać na tzw. „reklamach charytatywnych”, reklamując produkty i firmy za opłatą. We wszystkich krajach regionu wyszehradzkiego organizacje mogą korzystać z sms-ów charytatywnych, jednak popularność tego mechanizmu jest różna. Na Słowacji korzysta z niego wiele organizacji, w Polsce głównie te, które mogą zapewnić odpowiednie nagłośnienie akcji i dysponują zapleczem zdolnym obsłużyć stronę administracyjną takiej zbiórki.
Kolejnym etapem dyskusji będzie zmapowanie i oszacowanie, w jakim stopniu mechanizmy te wspierają organizacje w czterech krajach i jak mają się do takich źródeł, jak dotacje czy granty, zarówno krajowe, jak i dostępne regionalnie. Przegląd nie będzie obejmował wszystkich dostępnych programów grantowych i dotacyjnych, ale te, które wspierają działania organizacji w obszarze rzecznictwa, działalności strażniczej, udziału w procesie stanowienia prawa, reprezentacji sektora, partnerstwa i współpracy międzynarodowej.
Działalność tego rodzaju jest ciężka do dofinansowania z innych źródeł niż zewnętrzne, ponieważ np. trudno pobierać opłaty tego rodzaju usługi. Poza tym, działania takie jak rzecznictwo interesów, nie zawsze mogą być finansowane ze środków publicznych, jeśli ich adresatem jest organ decydujący o przyznaniu finansowania. Wreszcie, efekty tych działań wspierają sektor pozarządowy jako taki, mają szansę poprawić ramy, w jakich funkcjonuje (prawne i inne) oraz zwiększają jego potencjał.
Obie perspektywy na finansowanie działań organizacji: dotacyjna oraz przy pomocy alternatywnych mechanizmów, zostaną opisane, a rekomendacje będą wykorzystywane przez partnerów w rzecznictwie, zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym. Dodatkowo, OFOP organizuje 23 marca w Warszawie seminarium dotyczące przyszłości finansowania stabilności organizacji pozarządowych, podczas którego analizy systemów we wszystkich czterech krajach zostaną podsumowane. Uczestnicy dyskutować będą o rekomendacjach, co ma szczególne znaczenie w kontekście debaty o kolejnym okresie programowania funduszy europejskich 2014-2020.
Finansowanie to nie jedyne kwestie, którymi chcą zajmować się partnerzy. Dla stabilności organizacji pozarządowych niezwykle istotne jest również prawo kształtujące ramy funkcjonowania trzeciego sektora. To w niektórych krajach regionu się stabilizuje, w innych podlega debacie (jak w Czechach) lub też jest gwałtownie i gruntownie zmieniane. Te kwestie zostaną zasygnalizowane podczas warszawskiego seminarium, jako kolejne sprawy, które porównywać będą partnerzy we wspólnych działaniach.
Współpraca w regionie, którego kraje mają podobne doświadczenia w dochodzeniu do pozycji, jaką organizacje zajmują obecnie w społeczeństwach ma wiele korzyści. Kolejnym etapem wspólnych działań będzie też promowanie współpracy wyszehradzkiej wśród organizacji, które mogą na takiej wymianie sporo skorzystać.
Źródło: informacja własna OFOP
