Brak jakiejkolwiek ewidencji księgowej w organizacji pożytku publicznego, nieprawidłowe prowadzenie dokumentacji, nieskładanie sprawozdań merytorycznych i finansowych to najważniejsze grzechy organizacji pożytku publicznego, skontrolowanych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej.
Nadzór dotyczył działalności organizacji w
roku 2005. Objęte nim zostały 4073 organizacje pożytku publicznego,
które miały obowiązek złożyć sprawozdania merytoryczne i finansowe
ze swojej działalności. Sprawozdań nie złożyło 1400 organizacji
(zarówno dużych, jak i małych, funkcjonujących w dużych, jak i
małych miastach, działających od dłuższego czasu, jak i nowych -
nie ma więc zależności między charakterem organizacji a spełnianiem
przez nie obowiązków sprawozdawczych).
W ramach działań nadzorczych prowadzone były
również kontrole doraźne (wynikające ze zgłoszeń podmiotów
administracji publicznej, np. urzędów skarbowych) oraz planowe
(wynikające z podpisanego przez ministra planu kontroli).
Kontrole ujawniły szereg nieprawidłowości,
przede wszystkim finansowych.
Najważniejsze z nich to brak jakiejkolwiek ewidencji księgowej w
organizacji pożytku publicznego; jeżeli zaś księgowość była
prowadzona, to niemal z reguły nie było w niej podziału na
działalność nieodpłatną, odpłatną i gospodarczą.
Organizacje nie prowadziły też kalkulacji
kosztów pośrednich w odniesieniu do działalności odpłatnej; tego
typu wyliczenia prowadzone były dopiero "po fakcie".
Kolejnymi częstymi problemami było
niedostosowanie sposobu prowadzenia dokumentacji do wymogów ustawy,
nieskładanie sprawozdań finansowych i merytorycznych lub składanie
ich na formularzach "niemających nic wspólnego" z ustawą o
rachunkowości lub ustawą o fundacjach, zły system wykorzystywania
jednego procenta.
Zdarzały się również nieprawidłowości związane
z wolontariatem - te jednak stanowiły margines stwierdzonych
naruszeń. Wszystkie wnioski pokontrolne zostały przyjęte, większość
już została zrealizowana, w części przypadków jednak organizacje
występowały z prośbą o przedłużenie terminu realizacji wniosków. W
jednym przypadku minister wystąpił do sądu odebranie organizacji
statusu OPP - organizacja już status ten straciła.
Przeprowadzony został również w roku 2006
nadzór nad fundacjami. Objął on 1188 fundacji i dwa
przedstawicielstwa (liczba fundacji - podobnie zresztą jak
organizacji pożytku publicznego - systematycznie przyrasta). Nadzór
polegał głównie na kontrolowaniu spełniania obowiązków
sprawozdawczych; sprawozdania za rok 2005 złożyło w terminie
jedynie 347 fundacji. W efekcie monitów zaległe sprawozdania pomału
zaczynają napływać. Do sądu złożone zostały dwa wnioski o wydanie
orzeczenia w przedmiocie zgodności działania fundacji z przepisami
prawa (impulsem do złożenia tych wniosków była informacja uzyskana
od Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, że fundacje te nie
rozliczyły się z pieniędzy uzyskanych ze zbiórek publicznych). W
przypadku jednej z fundacji stwierdzono tak duże nieprawidłowości,
że wystąpiono do sądu o wszczęcie jej likwidacji; sprawa jest w
toku (chodziło o wyczerpanie się majątku fundacji oraz to, że jej
organy nie były w stanie podejmować żadnych decyzji dotyczących
działalności tej fundacji).
Jeżeli chodzi o działania realizowane w
ramach projektu FIO, większość sprawozdań za rok 2005 została
zaakceptowana; w 31 przypadków nie przesłano jeszcze wyjaśnień.
Analiza sprawozdań ma trzy wymiary: kontroli formalnej, dotyczącej
dotrzymania terminu złożenia sprawozdania i poprawnego wypełnienia
formularza - w tym zakresie w kilkunastu przypadkach zdarzyły się
nieprawidłowości - oraz kontroli merytorycznej (też stwierdzono tu
kilka nieprawidłowości) i kontroli finansowej. W tym ostatnim
wymiarze ujawniono najwięcej nieprawidłowości. Przede wszystkim,
były to błędy rachunkowe, dokonywanie przelewu niewykorzystanej
części dotacji po terminie lub dopiero po monitach Departamentu,
niezachowanie proporcji między wkładem własnym a dotacją,
uwzględnianie w kosztorysie pozycji nie objętych umową, zmiana
wkładu finansowego na wkład rzeczowy lub osobowy, umieszczanie w
zestawieniu faktur i rachunków, które nie spełniają warunków
dokumentu księgowego. Ogólnie, gros nieprawidłowości można określić
jako naruszenie § 16 umowy, który mówił, że wszelkie zmiany i
odstępstwa od umowy wymagają umowy pisemnej (aneksu do umowy) i
muszą być zaakceptowane przez obie strony.
Obecnie w Departamencie trwają prace nad sprawozdaniami za rok 2006 - i skala ujawnionych w nich nieprawidłowości jest znacznie mniejsza niż w roku poprzednim.
