Publicystyka - ngo.pl

Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym, gminy mają możliwość tworzenia w swoim obrębie jednostek pomocniczych. Do kompetencji gminy należy także określenie zasad funkcjonowania takich jednostek, zakresu ich działań oraz trybu wyboru ich organów. Przepisy ustawowe regulujące te kwestie są dość ogólne i dają lokalnym władzom dużą swobodę w tym zakresie.

Co z tego wynika? Na poziomie krajowym nie ma jednolitych zasad funkcjonowania organów jednostek pomocniczych gmin (nie dotyczy to uregulowanych osobną ustawą zasad korzystania przez mieszkanki i mieszkańców sołectwa z funduszu sołeckiego), czyli rad osiedli, rad dzielnic czy sołtysów. Odpowiedzi na pytanie, jak funkcjonuje dana jednostka pomocnicza, należy szukać w prawie lokalnym, czyli przede wszystkim w statucie gminy, w którym powinny być określone zasady powoływania takich jednostek oraz w – również uchwalanym przez radę gminy – statucie danej jednostki określającym zasady jej funkcjonowania.

Jakie są zadania i kompetencje jednostek pomocniczych? Zakres ich działań może być bardzo szeroki, jednak to także zależy od decyzji podejmowanych przez władze danej gminy, więc nie ma w tej kwestii ogólnopolskiego standardu. Ważne jest jednak to, że są to przekazywane zadania własne gminy, których zakres i sposób realizacji musi być określony w statucie danej jednostki pomocniczej.

Działania organów jednostek pomocniczych służą zazwyczaj angażowaniu mieszkanek i mieszkańców w troskę o najbliższe otoczenie, ich wzajemnej integracji i zwiększaniu ich udziału w lokalnym życiu społecznym. Często jednostki pomocnicze pełnią także funkcje konsultacyjne wydając opinie oraz występując z wnioskami w sprawach dotyczących danej społeczności. Są również przypadki, gdzie umożliwia się im zarządzanie mieniem komunalnym, bądź podejmowanie decyzji w określonych kwestiach. Warto nadmienić, że wszystkie te działania organy jednostek pomocniczych wykonują w imieniu gminy, gdyż same nie posiadają odrębnej osobowości prawnej. Uogólniając – to, co i w jaki sposób mogą i powinny robić organy określonej jednostki pomocniczej, zależy od regulacji w statucie, którego treść uchwalana jest przez radę gminy. Odpowiedzi na pytanie o rolę jednostek pomocniczych w naszej gminie najlepiej zatem szukać w statutach, które powinny być dostępne w Biuletynie Informacji Publicznej.

Terminy wyborów do organów sołectw, osiedli, dzielnic i innych jednostek pomocniczych również są wyznaczane przez radę gminy, w ramach zasad określonych w statucie danej jednostki. Dlaczego zatem teraz jest okres, kiedy w wielu miejscach odbywają się wybory do organów jednostek pomocniczych? Wynika to z tego, że częstą praktyką było ustanawianie im czteroletnich kadencji (a więc równych z obowiązującą do 2018 roku kadencją władz samorządowych) i określanie, że wybory powinny się odbyć w jakimś okresie po wyborach samorządowych (np. w ciągu 6 miesięcy). Dobrze jest zatem śledzić informacje publikowane przez gminę, gdyż z dużym prawdopodobieństwem wybory do jednostek pomocniczych w Twojej okolicy mogą być zaplanowane na najbliższe tygodnie (a w niektórych miejscach już się odbyły).

W przyszłości sytuacja może być bardziej zróżnicowana, bo nie wiadomo w ilu gminach długość trwania kadencji organów jednostek pomocniczych zostanie wydłużona do 5 lat, czyli zrównana z aktualnie obowiązującą długością kadencji władz samorządowych. Przepisy pozostawiają w tej kwestii gminom pole do wyboru – dziś także nie brakuje miejsc, w których organy jednostek pomocniczych wybierane są np. na 2 lata.

Niezależnie od roli określonej przez gminę, dzielnica, osiedle czy sołectwo to wspólnota terytorialna mieszkanek i mieszkańców. Biorąc udział w wyborach, współdecydujemy o tym, kto otrzyma mandat do reprezentowania naszej wspólnoty oraz będzie odpowiedzialny za dbanie o jej funkcjonowanie. Przykłady z całej Polski pokazują, że sprawny sołtys lub sołtyska, bądź prężnie działająca rada osiedla czy dzielnicy, mogą zrobić naprawdę wiele dla swojej społeczności.

Warto zatem zainteresować się tymi wyborami – sprawdzić, kiedy się odbędą, w jaki sposób zostaną przeprowadzone (w mniejszych jednostkach częstą praktyką są np. zebrania wyborcze), kto kandyduje i jakie pomysły poszczególne osoby kandydujące chciałyby zrealizować jako sołtysi czy osiedlowi radni. Warto też rozpowszechniać tą informację wśród mieszkanek i mieszkańców swojej okolicy, by frekwencja – a tym samym legitymacja wybranych osób – była jak największa. W niektórych przypadkach jest to szczególnie istotne, gdyż są miasta, w których od frekwencji w wyborach zależy to, czy rada danego osiedla lub dzielnicy w ogóle zostanie powołana.

Jeśli czujesz się odpowiedzialny lub odpowiedzialna za swoją okolicę i poświęcasz się działaniu dla społeczności lokalnej, może warto rozważyć kandydowanie w wyborach do organu jednostki pomocniczej? Być może to właśnie Ty jesteś najodpowiedniejszą osobą do pełnienia funkcji sołtysa lub osiedlowego radnego i najlepiej wykorzystasz to stanowisko do aktywizowania swoich sąsiadów i sąsiadek oraz reprezentowania ich interesów. Pamiętaj jednak – taki mandat to przede wszystkim zobowiązanie i odpowiedzialność. I chociaż często organy jednostek pomocniczych nie mają szerokich uprawnień, to dobrze, aby wchodzące do nich osoby były tymi, którym można zaufać, że jak najlepiej skorzystają z dostępnych narzędzi dla dobra swojej społeczności.

Powodzenia!

Zapraszamy również na webinarium “Jednostki pomocnicze w gminach miejskich – jaka jest ich rola i jak je wzmocnić?”, które odbędzie się 25 lutego o 19:00. Więcej informacji tutaj.