Publicystyka - ngo.pl

Kiedy dziennikarze Tampa Bay Times opublikowali listę 50 najgorszych amerykańskich fundacji, nikt nie miał wątpliwości, że organizacja nie powinna wydawać 90% swojego budżetu na fundraising (w raporcie znajduje się zestawienie kosztów przeznaczanych na pozyskiwanie funduszy oraz kierowanych bezpośrednio do beneficjentów, w przypadku niektórych przeanalizowanych organizacji wydatki pierwszego typu są, w opinii autorów raportu, niewspółmiernie wysokie). Zarazem odpowiedzi na pytania, ile powinna lub czym jest fundraising nie są już takie proste.

Fundraising w obiegowej definicji nazywany jest „proszeniem o wsparcie”. To duże uproszczenie, gdyż tak naprawdę należy rozumieć fundraising jako opłacalny dla organizacji proces, oparty na przemyślanej, długofalowej strategii, etyczny i zgodny z obowiązującym prawem, którego zadaniem jest zapewnienie funduszy i zasobów niezbędnych do realizacji misji oraz zbudowanie relacji z partnerami prywatnymi i publicznymi. Zadaniem fundraisera lub fundraiserki nie jest zatem chaotyczne „proszenie o pieniądze”, tylko stworzenie i wdrożenie strategii. Co więcej: nie tylko oni odpowiadają za jej sukces, ale cała organizacja,  poprzez swoją codzienną pracę, jej wyniki i wizerunek.

Mity fundraisingu, które niestety dosyć mocno zakorzeniły się w świadomości sektora pozarządowego, bardzo szkodzą przede wszystkim niewielkim organizacjom, które ulegając im podejmują niekorzystne decyzje. Do najbardziej szkodliwych mitów należy przekonanie, że fundraisingiem mogą zajmować się tylko duże i zamożne NGO. Tworzy to mechanizm błędnego koła, gdyż bez działań fundraisingowych małe organizacje nie mogę rozwinąć się w stopniu wystarczającym.

Sektor pozarządowy jest oczywiście zróżnicowany finansowo. Z jednej strony istnieją fundacje o wysokich budżetach rocznych, które znalazły się w zestawieniu Forbes. Z drugiej strony z badań Stowarzyszenia Klon/Jawor wynika, iż „typowa organizacja odnotowała w 2011 roku niespełna 18 tys. zł. przychodu”. Z tak niewielkim budżetem trudno zaplanować nowe i duże projekty, niełatwo też o zatrudnienie fundraisera/fundraiserki, których wynagrodzenie zgodnie z Deklaracją Etyczną musi być stałe, a nie naliczane procentowo od pozyskanych funduszy (rozwiązanie to wynika z wieloletnich doświadczeń fundraiserów z licznych krajów i z uwagi na uczciwość wobec darczyńców oraz zapobieganiu konfliktów pomiędzy organizacją a fundraiserem/fundraiserką jest jedynym dopuszczalnym).

Z tej sytuacji istnieje tylko jedno wyjście: stworzenie planu pozyskiwania funduszy dostosowanego do wielkości i możliwości organizacji oraz jego konsekwentne wdrażanie. Zanim organizacja będzie miała możliwości finansowe zatrudnienia fundraisera/fundraiserki na stałe, pozyskiwaniem funduszy może zajmować się zarząd lub osoby związane z organizacją, z pomocą wolontariuszy.

Istnieje skończona liczba źródeł finansowania organizacji pozarządowej i zarazem niekończona liczba metod, w której fundraisera ogranicza jedynie obowiązujące prawo lub własna wyobraźnia. Skąd zatem NGO mogą brać fundusze?

Granty i dotacje publiczne to jedno z najpopularniejszych źródeł, ale niestety jest ono obłożone dużym ryzykiem. Organizacja korzystająca tylko z tego źródła może popaść w pułapkę „dostosowywanie misji” do potrzeb bieżących konkursów. Fundusze pochodzące z dotacji są de facto wydane już w momencie wpłynięcia na konto, co w praktyce oznacza, że organizacja nie posiada żadnych wolnych środków.

W Polce istnieje niewiele fundacji grantodawczych (w USA działa ich ponad 100 000) i tylko 9% NGO korzysta z ich pomocy. Część zagranicznych fundacji grantodawczych prowadzi programy pozwalające na dofinansowanie działań NGO działających w Polsce, niemniej wiedza o nich nie jest w naszym kraju powszechna i z tego typu dotacji korzysta około 3% organizacji.

W przypadku stowarzyszeń częstym źródłem finansowania są składki członkowskie, z których korzysta 61% polskich organizacji. Pomimo popularności tej metody finansowania, pieniądze ze składek nie mają dużego udziału w budżecie sektora.

Współpraca z biznesem np. poprzez darowizny od firm czy wsparcie sponsorskie, to źródło stosowane przez około 30% polskich NGO.

W odróżnieniu od krajów Europy Zachodniej polskie organizacje pozarządowe w niewielkim stopniu korzystają z finansowania opartego na darczyńcach indywidualnych. Obecnie poszukuje ich 28% polskich NGO, przy czym popularność tego źródła maleje.

Odpłatną działalność statutową i działalność gospodarczą prowadzi prawie co dziesiąta organizacja w naszym kraju.

Organizacje pożytku publicznego korzystają ponadto z 1% podatku, przy czym te z nich, które nie prowadzą subkont zbierają znacznie mniej funduszy.

Najstabilniejszymi źródłem finansowania są regularni darczyńcy indywidualni oraz kapitał żelazny, pozwalający na finansowanie bieżącej działalności z odsetek.

Źródła, na których organizacja może oprzeć swoje finansowanie określa prawo, statut organizacji i wewnętrze rozporządzania, a także pod pewnymi względami misja. Dla przykładu, Amnesty International z powodu misji i celem uniknięcia konfliktu interesów nie korzysta z dotacji państwowych, a podobne przyczyny powodują, iż Greenpeace nie przyjmuje wsparcia od firm. Jeśli organizacja nie posiada tego typu ograniczeń, dobór źródeł finansowania powinien opierać się po pierwsze na opłacalności, a po drugie na realności wdrożenia strategii.

Organizacje pożytku publicznego są zdecydowanie uprzywilejowane w prowadzeniu działań fundraisingowych. Jeśli zatem fundacja lub stowarzyszanie spełnia formalne warunki otrzymania OPP, to ta kwestia powinna być pierwszym punktem rozważań zarządu. Bynajmniej nie z powodu 1% podatku. W przypadku małych organizacji, które nie prowadzą subkont, pozyskana z niego kwota nie będzie wysoka. Istotniejsze jest jednak to, że tylko OPP są zwolnione podmiotowo z podatku dochodowego od osób prawnych, mogą otrzymywać darowizny w postaci nieruchomości z zasobów Skarbu Państwa, mogą też np. pozyskać od firmy Google grant w wysokości 120 tys. dolarów rocznie z przeznaczeniem na reklamy AdWords. Status OPP to także swoisty „znak jakości” ułatwiający dialog z darczyńcami i sponsorami.

Organizacje odnoszące sukcesy w fundraisingu łączy kilka wspólnych cech: planują, analizują i oszczędzają. Dlatego też działania fundraisingowe w organizacji warto rozpocząć od analizy wydatków i wdrożenia planu oszczędnościowego.

Artykuł powstał w ramach projektu „Profesjonalne NGO” realizowanego przez Fundację TechSoup dzięki wsparciu Funduszu Inicjatyw Obywatelskich.