Publicystyka - ngo.pl

Wydaje się, że rosyjski agresor przecenił słabości tzw. „świata zachodniego”, nie docenił zarówno narodowego ducha i bohaterstwa Ukrainy, jak i siły europejskiej i globalnej solidarności. 

Jesteśmy blisko z brutalnie najechanym narodem, broniącym swojego prawa do samostanowienia, ale też przyjmującego na siebie uderzenie imperialnych ambicji rosyjskiego dyktatora dotyczących właściwie całej Europy. Bohaterstwo i niezłomny duch Ukrainy jest godzien największego podziwu i uznania. 

Sercem i czynem staramy się również być ze wszystkimi ofiarami wojny, które szukają w Polsce wsparcia. Z dumą możemy obserwować jak zjednoczyła nas obywatelska chęć pomocy, której różnorodne formy podejmowane są we wszystkich regionach Polski. To zarówno akcje zupełnie oddolne, inicjatywy trzeciego sektora, biznesu, jak i władz samorządowych, regionalnych i centralnych. Na wszystkich szczeblach zdajemy egzamin z solidarności. To obywatelskie poruszenie, to kolejny przykład jak Polacy w obliczu konkretnego zagrożenia i potrzeb potrafią się błyskawicznie i dobrze zorganizować. 

Niedocenianą siłą współczesnych demokracji okazała się przede wszystkim zdolność do masowej mobilizacji i działania społeczeństwa obywatelskiego i ogromna rola mediów społecznościowych. Bez tak bezprecedensowego, oddolnego poruszenia serc i umysłów, zachowania europejskich elit byłyby raczej dużo bardziej zachowawcze i powściągliwe, chociażby ze względu na skalę interesów ekonomicznych. 

Ogromny udział miała tutaj rewolucja technologiczna, która w ręce „zwykłych obywateli” przekazała niezwykle potężne narzędzia wpływu na rzeczywistość. Nowe technologie pozwalają nie tylko rekordowo szybko wymieniać się informacjami poza kontrolą jakichkolwiek rządów (a więc i bez politycznej blokady treści niewygodnych dla oficjalnego przekazu), ale również sprawnie koordynować działania i tworzyć presję we wszystkich państwach świata. W ostatnich dniach zobaczyliśmy realną siłę globalnego społeczeństwa obywatelskiego – rozproszoną chmurę bardzo różnorodnych akcji i działań, które łączyła chęć obrony wolności i pokoju. 

Demokracja jest zatem nadal użyteczna, ale musi funkcjonować „z nami” a nie „ponad nami” albo „obok nas”. To kolejny argument, żeby nie ignorować polityki i uczestniczyć aktywnie w debacie publicznej oraz życiu publicznym. Jedność i powszechne zaangażowanie okazują się najlepszym lekiem na niedobory demokracji. Negatywnie oceniane, na co dzień, „biurokratyczne mechanizmy” okazują się zaskakująco skuteczne i efektywne (bo skoordynowane i umiejętnie przeprowadzone), ale wtedy, gdy na poziomie politycznym odnajdują konsensus co do celu i gdy stoi za nimi wyraźna wola (presja) obywateli.

Zapraszamy do wysłuchania specjalnego odcinka podcastu Głos Kongresu Obywatelskiego, w którym Jacek Merkel, działacz podziemnej „Solidarności”, Członek Prezydium Komisji Krajowej „Solidarności” w 1981 r., uczestnik obrad Okrągłego Stołu, Członek Rady Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, wyjaśnia m.in.:

• Jak zmieniła się sytuacja geopolityczna na świecie po rosyjskim ataku na Ukrainę?
• Z jaką prawdą o sobie powinna się teraz zmierzyć Unia Europejska, a co musi uświadomić sobie Rosja?
• Jak najnowsze wydarzenia wpływają na cywilizacyjne, globalne wyzwania, z którymi musimy się zmierzyć?

Aby było to możliwe (również w przyszłości, w mniej dramatycznych okolicznościach) musimy przyszłość Polski budować i rozumem i sercem. W tym pierwszym wymiarze konieczne jest uzdrowienie i zracjonalizowanie debaty publicznej w Polsce. Jako Kongres Obywatelski, od samego początku (2005 r.) tworzymy przestrzenie, w ramach których można dyskutować i porozumiewać się w warunkach różnorodności. Silnej Polski nie zbuduje 35% z nas, nawet 51% tego nie zrobi. Budowa bezpieczeństwa i długofalowego rozwoju wymaga od nas racjonalnego myślenia i generowania konsensusu wokół strategicznie najważniejszych spraw. To wymaga głębokiej przemiany świadomości (sposobu myślenia) nas wszystkich, umiejętności rozmawiania o wyzwaniach, które nas czekają (bezpieczeństwo, zielona transformacja, służba zdrowia itp.) nie z perspektywy uprzedzeń i wycinkowych interesów, ale horyzontalnie – w wymiarze dobra wspólnego. 

Możliwe, że w takim „nowym otwarciu” pomoże nam zjawisko powszechnej pomocy Ukrainie. Działania, które teraz podejmujemy wspólnie w geście solidarności z innym narodem, mogą być odpowiedzią na potrzebę serca – nowej wspólnotowości Polaków. Widzimy bowiem wyraźnie jak bardzo bez znaczenia są nasze codzienne podziały polityczne i ideologiczne, kiedy podejmujemy działanie dla dobra wspólnego. Nawet w najbardziej optymistycznym scenariuszu (szybkiego zakończenia wojny, a przynajmniej działań zbrojnych), widać, że nasza solidarna i masowa pomoc dla Ukrainy będzie potrzebna jeszcze przez długi czas. Może jednak tym głębsze stanie się doświadczenie współpracy i jedności? Może w nadchodzących miesiącach solidarność zyska tak stały wymiar, że „wejdzie nam w krew”? Wtedy nasz wspólny wysiłek na rzecz pomocy innym przekujemy z narodowego „zrywu” w budowę „kopca Kościuszki” dla naszego przyszłego polskiego RAZEM.

W ramach audycji podcastowej „Głos Kongresu Obywatelskiego” w lutym ukazały się następujące rozmowy:

• odc. 39 Jak stworzyć warunki do rozwijania skrzydeł? – w którym Patrycja Błaszkowska (Członkini Zespołu Kongresu Obywatelskiego) wskazuje jakie są zasadnicze różnice w studiowaniu w Polsce i za granicą oraz jak można edukować do nieszablonowego, kreatywnego myślenia i zachęcać zespoły projektowe do wzajemnej inspiracji,
• odc. 38 Jak wyrosnąć na innowatora w Polsce? – w którym Anna Streżyńska (Prezes Zarządu, MC² Innovations, b. Minister Cyfryzacji, Członkini Rady Programowej Kongresu Obywatelskiego) omawia kluczowe składniki innowacyjnych ekosystemów oraz identyfikuje umiejętności, kompetencje i cechy osobowości, które rozwijane od najmłodszych lat, uczyniły z Polski lidera innowacji,
• odc. 37 Jak zmiany klimatu zmienią nasze życie? – w którym prof. Zbigniew Karaczun (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego) tłumaczy jak, nie rezygnując z wygody i jakości życia, zminimalizować nasz negatywny wpływ na klimat i środowisko, oraz wyjaśnia jak generować wzrost gospodarczy bez zwiększania emisji gazów cieplarnianych,
• odc. 36 Dlaczego w Polsce jest tyle przemocy? – w którym prof. Andrzej Zybała (Szkoła Główna Handlowa) wskazuje na przyczyny tak dużej agresji w polskim życiu publicznym i opowiada o najbardziej powszechnych, a nieuświadomionych, formach przemocy w codziennym życiu,
• odc. 35 Jak się zdrowo spierać we wspólnocie? – w którym prof. Andrzej Leder (Instytut Filozofii i Socjologii PAN) wyjaśnia dlaczego potrzebni są nam ludzie, z którymi się nie zgadzamy oraz wskazuje jakiej wspólnoty politycznej potrzeba nam na trudne czasy.

2 lutego w tygodniku „Zawsze Pomorze” ukazał się tekst dra Jana Szomburga pt. Relacje i więzi społeczne podstawą silnej wspólnoty lokalnej, regionalnej i narodowej. Na portalu tygodnika popularyzowane są również inne materiały Kongresu Obywatelskiego – zachęcamy do lektury!

dr Jan Szomburg
Przewodniczący Rady Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową
Inicjator Kongresu Obywatelskiego
wraz z Zespołem