Publicystyka - ngo.pl

2 lipca br. odbyło się posiedzenie Komitetu do spraw Pożytku Publicznego, który jest organem administracji rządowej właściwym w sprawach pożytku publicznego i wolontariatu. W związku z tym, iż na ręce Przewodniczącego Komitetu spływają liczne postulaty i wnioski w sprawach istotnych dla środowiska organizacji pozarządowych oraz szeroko pojmowanego społeczeństwa obywatelskiego, na posiedzeniu Komitetu odbyła się dyskusja dotycząca między innymi trzech kwestii, które wielu reprezentantów środowiska pozarządowego i samorządów uznaje za ograniczające i utrudniające działalność organizacji.

Pierwsza sprawa dotyczyła przepisów ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów. Uwagi zgłoszone zarówno przez przedstawicieli organizacji pozarządowych jak i samorządów odnosiły się do zmian wprowadzonych w przepisach o budżetach obywatelskich/partycypacyjnych. Zwrócono między innymi uwagę, że od lat funkcjonuje i utrwaliło się podwójne nazewnictwo: budżet obywatelski oraz budżet partycypacyjny, dlatego wskazanym byłoby zachowanie obu nazw. Uznanie w przepisach ustawy głosowania w sprawie budżetu obywatelskiego za formę konsultacji społecznych budzi wątpliwości natury konstytucyjnej, gdyż oznacza ograniczanie kompetencji samorządów poprzez „wiążące konsultacje”. Głosowanie nie jest formą konsultacji, ale konstytucyjną formą referendum i ma wiążące skutki dla organów samorządu, a to wykracza poza doradczy charakter konsultacji i może rodzić problemy praktyczne. Nowe regulacje czynią budżet obywatelski nieelastycznym, uniemożliwiając realizację działań w podziale na dzielnice, osiedla i inne podmioty struktury terytorialnej (np. okręgi szkolne, parafie i inne jednostki pomocnicze), co było dotąd stosowane w praktyce i uwzględniało potrzeby mieszkańców. Według powyższych i innych opinii przedstawionych na posiedzeniu istnieje niebezpieczeństwo, że zamiast upowszechnienia budżetów obywatelskich przepisy ww. ustawy mogą wbrew intencjom ustawodawcy doprowadzić do utraty wypracowanych przez lata rozwiązań oraz niezamierzenie przynieść ograniczenie budżetów obywatelskich/partycypacyjnych w praktyce jednostek samorządu terytorialnego.

Komitet uznając zasadność zgłoszonych uwag podjął uchwałę rekomendującą podjęcie działań legislacyjnych w celu dokonania proponowanych zmian w przepisach. Rekomendowany kierunek zmian to uelastycznienie przepisów i umożliwienie zachowania rozwiązań wypracowanych i sprawdzonych przez lata w środowiskach lokalnych. Organem właściwym dla przeprowadzania odpowiednich zmian w ustawach o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa jest Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Drugim z dyskutowanych postulatów była potrzeba zwiększenia ochrony prawnej wolontariuszy w sytuacji wypadku lub choroby. Pomimo dużego postępu w kwestii ochrony prawnej wolontariuszy w postaci zmian wprowadzanych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wciąż występują sytuacje, w których wolontariusze korzystają ze znacznie mniejszej ochrony niż ta, która przysługuje pracownikom. Szczególnym przykładem nierówności wskazywanym przez organizacje są sytuacje wypadku i choroby, w których woluntariusz nie otrzymujący wynagrodzenia znajduje się w dużo niekorzystniejszej sytuacji niż pracownicy. Dlatego Komitet do spraw Pożytku Publicznego w przyjętej uchwale rekomenduje podjęcie działań legislacyjnych dotyczących zwiększenia ochrony prawnej wolontariuszy w kierunku zrównania ich ochrony z prawami pracowników. Należy przy tym zaznaczyć, że zwiększenie ochrony prawnej wolontariuszy wiązać się musi ze zwiększeniem ciężarów finansowych organizacji pozarządowych oraz instytucji publicznych angażujących wolontariuszy.

Trzecia omawiana kwestia spośród zgłoszonych Przewodniczącemu Komitetu do spraw Pożytku Publicznego dotyczyła prawa organizacji pozarządowych do udziału w pracach komisji wyborczych przez wyznaczanie obserwatorów społecznych. Nowelizacja Kodeksu wyborczego określiła, że prawo do wyznaczenia po jednym obserwatorze społecznym do komisji obwodowych, okręgowych, rejonowych i terytorialnych mają organizacje, które w celach statutowych posiadają troskę o demokrację, prawa obywatelskie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Wobec przyjętej definicji pojawiły się obawy i wątpliwości ze strony organizacji, że w wyniku wąskiego rozumienia podanych w ustawie kryteriów wiele organizacji zostanie pozbawionych wspomnianego prawa. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji przedstawiło podczas posiedzenia stanowisko Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 11 czerwca 2018 r. w sprawie interpretacji tego przepisu. Mówi ono, że wystarczającym jest realizowanie co najmniej jednego ze wskazanych w Kodeksie wyborczym celów i nie ma znaczenia w jaki sposób, czyli przy pomocy jakich sformułowań są one zapisane w statucie organizacji. W toku dyskusji członkowie Komitetu uznali, że stanowisko PKW prezentując szerokie ramy interpretacji przepisów określających prawo wyznaczenia obserwatorów społecznych, w sposób wystarczający rozwiewa zgłoszone obawy i wątpliwości. Przedstawiona interpretacja daje bowiem organizacjom gwarancję szerokiego dostępu do udziału w pracach komisji wyborczych.