Publicystyka - ngo.pl

Stowarzyszenie na rzecz Trwałego i
Zrównoważonego Rozwoju „ZIELONA ZIEMIA” od wielu lat zajmuje się
zapobieganiem niekorzystnym decyzjom władz lokalnych w planowaniu
przestrzennym. Posługujemy się przede wszystkim narzędziami
prawno-administracyjnymi, które przynoszą pożądane skutki. Do
naszych ostatnich osiągnięć należy m.in.

• niedopuszczenie do wprowadzenia
  niekorzystnych zmian w planie zagospodarowania gminy Prószków w
  woj. opolskim, które miały zmienić przeznaczenie terenów o wysokich
  walorach przyrodniczych i historycznych w celu wprowadzenia
  infrastruktury budowlanej;

• dzięki naszym wnioskom i analizom
  dokumentacji dotyczącej ochrony środowiska w gminie Prószków Rada
  Miasta Prószkowa oddaliła wnioski Starostwa Opolskiego o
  przekwalifikowanie terenów rolniczych na cele nierolnicze o
  powierzchni 120 ha;

• uruchomiliśmy mechanizmy dyplomatyczne między
  strukturami organizacyjnymi i instytucjami zainteresowanymi
  ratowaniem „Pomologii” - terenu o wysokich walorach przyrodniczych
  i kulturowych w gminie Prószków.

Działania „ZIELONEJ ZIEMI” polegają przede
wszystkim na profilaktyce społecznej i proceduralnej, czyli
zachowujemy ciągłą czujność co do planowanych zmian w środowisku
przyrodniczym, krajobrazowym i historycznym naszej gminy.
Oczywiście nasza działalność statutowa dotyczy całego kraju.
Generalnie nie mamy doświadczeń w takich spektakularnych
działaniach, jakie miały miejsce w przypadku Doliny Rospudy ale
jesteśmy jak najbardziej skłonni do podejmowania tego rodzaju
działań, tym bardziej, iż zasoby naszej planety są już bardzo
nadwerężone i nie zawsze jest czas na działania typowo
profilaktyczne, choć są bardzo ważne z uwagi na kształtowanie
mentalności społeczeństwa obywatelskiego. Poczet członków naszej
organizacji to przede wszystkim ludzie wykwalifikowani w
dziedzinach ochrony środowiska, prawa administracyjnego, w
działaniach proceduralnych oraz pedagodzy. Większość członków
posiada wyższe wykształcenie i doświadczenia w zakresie czynności
prawno-administracyjnych.

Wizyta w Dolinie Rospudy była celowa m.in. ze
względu na kwalifikacje p. Szołtysika, który posiada odpowiednią
wiedzę przyrodniczą, doświadczenie w działalności na rzecz ochrony
wartości przyrodniczych i kulturowych, w posługiwaniu się
narzędziami prawnymi, w działalności stowarzyszeniowej oraz posiada
tytuł magistra ochrony środowiska, co jest ugruntowaniem jego
kompetencji. W czasie jego pobytu w gminie Augustów została
przeanalizowana zasadność alternatywnych rozwiązań w odniesieniu do
obecnych zamierzeń budowy obwodnicy przez torfowiska Rospudy,
zasadność roszczeń mieszkańców, aspekty prawne przedsięwzięcia w
wersji, jaką zamierza się realizować obecnie oraz wersji
alternatywnych. Sprawa inwestycji budowy autostrady została także
przeanalizowana pod względem nieprawidłowości proceduralnych,
okoliczności podejmowania decyzji przez władze lokalne w sprawie
budowy obwodnicy odciążającej miasto Augustów oraz podejmowania
decyzji i przedsięwzięć planistycznych przez władze gminy Augustów
dotyczących budowy obwodnicy na przestrzeni ostatnich kilkunastu
lat. W celu obiektywnego rozpatrzenia sprawy przeprowadzono szereg
rozmów z miejscową ludnością, wśród której byli zarówno zwolennicy
jak i nie przychylni obronie torfowisk Rospudy. Ponadto zapoznano
się z dokumentacją, artykułami i informacjami dotyczącymi
postępowania proceduralnego władz Augustowa w związku z budową
obwodnicy augustowskiej przez torfowiska Rospudy.

Charakterystyka torfowisk Rospudy

Torfowiska Doliny Rospudy są bardzo rzadkim,
wręcz unikatowym rodzajem torfowisk w skali europejskiej ze względu
na swoją genezę i strukturę. Gospodarka wodna torfowiska oparta
jest na zasilaniu przez rzekę Rospudę, co powoduje, że torfowisko
jest systemem bardzo trwałym, kompleksowym, polegającym na silnym
unaczynieniu kapilarnym szczególnie wierzchnich warstw. Naruszenie
tej struktury w taki sposób, w jaki się obecnie planuje spowoduje
nieodwracalne następstwa w postaci zachwiania systemu kapilarnego i
pożarów włącznie. Torfowisko wykształciło się w tzw. rynnie
polodowcowej i ma charakter torfowisk nizinnych dolin rzecznych, a
torfy Rospudy należą do torfów niskich. Występuje tu bardzo duże
skupisko stanowisk lęgowych rzadkich gatunków ptaków, takich jak
orlik krzykliwy Aquila pomarina, włochatka Aegolius funereus,
dzięcioł białogrzbiety Dendrocopos leukotos, głuszec Tetrao
urogallus, jarząbek Tetrastes (Bonasa) bonasia, kropiatka, derkacz
Crex crex, żuraw Grus grus, bielik Haliaëtus albicilla, błotniak
stawowy Circus aeruginosus, trzmielojad , bocian biały Ciconia
ciconia, dzięcioł czarny Dryocopus martius, dzięcioł średni
Dendrocopos leucotos, gąsiorek Lanius collurio, muchołówka mała
Muscicapa parva, świergotek polny Anthus campestris, pokrzewka
jarzębata Sylvia nisoria, skowronek borowy (lerka) Lullula arborea
, kania czarna Milvus migrans, bocian czarny Ciconia nigra,
dzięcioł zielonosiwy Picus canus, zimorodek Alcedo atthis. Z ssaków
występuje tutaj m.in. wilk Canis lupus, ryś Lynx lynx, łoś Alces
alces, bóbr Castor fiber, wydra Lutra lutra. Jeśli chodzi o
roślinność Doliny Rospudy, to warto podkreślić, iż występuje tu 19
gatunków storczyków podczas gdy w Polsce występuje ich 31 gatunków.
Do najrzadziej występujących storczyków w Polsce zalicza się
miodokwiat krzyżowy, którego jedyne stanowisko znajduje się właśnie
na torfowiskach Doliny Rospudy

Opis ważnych zdarzeń

Już w latach dziewięćdziesiątych w sprawie
dokumentacji związanej z ochroną środowiska w gminie Augustów
zostały wniesione uwagi, wnioski i zalecenia przez środowiska
naukowe oraz organizacje ekologiczne. Spowodowane to było
niepokojącą tendencją w planowaniu przestrzennym, polegającą na
grabieżczym podejściu planistów do zasobów przyrodniczych Doliny
Rospudy. Obecne plany usytuowania obwodnicy są następstwem
nieuwzględnienia tych uwag. Upieranie się władz lokalnych przy
swojej wersji lokalizacji obwodnicy można uzasadnić jedynie tym, iż
usytuowanie obwodnicy w sposób mniej represyjny dla środowiska
przyrodniczego w przypadku Doliny Rospudy wymaga większych nakładów
związanych z wywłaszczaniem terenów prywatnych, takich jak grunty
rolne i innych nieruchomości. Planiści posłużyli się rozwiązaniami
bardziej według nich prostszymi ze względu na to, że obszar
torfowisk nie stanowi niczyjej własności prywatnej i nie trzeba
było podejmować dodatkowych działań proceduralnych, związanych z
wywłaszczaniem. W nieoczekiwany sposób uzyskano aprobatę polityków
i organizacji pozarządowych, dla których ochrona dziedzictwa
przyrodniczego nie jest priorytetem. Opinia społeczna miejscowej
ludności została odpowiednio nastawiona na perspektywę
zlikwidowania uciążliwości ze strony autostrady ale jednocześnie
nie zwrócono uwagi społeczeństwa na inne możliwości sytuowania
obwodnicy. Nie została przeprowadzona odpowiednia debata publiczna.
W ciągu kilkunastu lat władzom Augustowa udało się ukształtować
odpowiednią mentalność mieszkańców, zwłaszcza tych, którzy są
bezpośrednio narażeni na uciążliwość autostrady przebiegającej koło
ich domów. Mentalność ta odznacza się tym, iż mieszkańcy są
zupełnie przekonani, że tylko rozwiązania proponowane przez władze
Augustowa są racjonalne i gwarantują powodzenie realizacji
przedsięwzięcia. Świadomość mieszkańców została odpowiednio
ukierunkowana. Nie zwracano im uwagi na rozwiązania alternatywne i
nie zwracano uwagi na konsekwencje społeczne, możliwość dezaprobaty
środowisk naukowych, organizacji ekologicznych w przypadku próby
realizacji inwestycji budowy obwodnicy w wersji proponowanej przez
władze, czyli bardziej szkodliwej dla torfowisk.

Uwarunkowania prawne

Słuszność odpowiedniej ochrony Doliny Rospudy
jest uzasadniona pod względem potrzeb i oczekiwań społeczeństwa
współczesnego oraz następnych pokoleń, ale jest także uzasadnione
pod względem prawnym. Dolina Rospudy jest objęta systemem Natura
2000 w ramach programu ochrony rzadkich gatunków ptaków. Postawy
objęcia obszaru Doliny Rospudy systemem Natura 2000 leżą w
dyrektywach europejskich z 1979 r. Polityka Ekologiczna Państwa,
realizowana od 1991 r., zakładała wdrażanie strategii ekorozwoju i
inkorporowanie wymagań ochrony środowiska do wszystkich polityk
sektorowych. Potrzeba jej weryfikacji wynikła z konieczności
uwzględnienia nowych społeczno-ekonomicznych uwarunkowań będących
następstwem procesu integracji z UE oraz konieczności dostosowania
tego podstawowego dokumentu programowego do wymagań V Programu
działań UE w zakresie ochrony środowiska i nowych kierunków w
polityce ekologicznej Wspólnot. To zadanie znalazło się na
pierwszym miejscu w rzędzie priorytetów Programu Przygotowania
Polski do Członkostwa w Unii Europejskiej przewidzianych do
realizacji w 1998 r. Właściwe podejście do zasobów Doliny Rospudy
jest wyrazem racjonalnego korzystania z zasobów przyrody,
krajobrazu i kultury, czyli jest wyrazem trwałego i zrównoważonego
rozwoju. Oprócz uwarunkowań unijnych, za podjęciem działań
ochronnych dla Doliny Rospudy przemawiają zapisy ustawodawstwa
polskiego. Do najistotniejszych ustaw, które obligują do ochrony
zasobów przyrodniczych należą:

• Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27
  kwietnia 2001 r. (Dz.U. nr 62 z 2001 r., poz. 627).

• Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia
  2004 r. (Dz.U. nr 92 z 2004 r., poz. 880).

• Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu
  przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz.U. nr 80 z 2003 r., poz.
  717).

Oprócz powyższych aktów prawnych, istota
trwałego i zrównoważonego rozwoju jest uwzględniona w Konstytucji
RP. Polska jest państwem gwarantującym swoim obywatelom ochronę
środowiska, kierując się zasadą rozwoju zrównoważonego. Art. 74
Konstytucji RP obliguje polskie władze do prowadzenia polityki
zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne obecnemu i przyszłym
pokoleniom. Art. 86 nakłada obowiązki na każdego obywatela w
zakresie dbałości o środowisko. Ustawa Prawo ochrony środowiska
wyraźnie wskazuje na potrzebę ratowania walorów takich terenów jak
torfowiska Rospudy jako naszego dziedzictwa przyrodniczego,
krajobrazowego i kulturowego. W art.3., pkt 50. ustawy jest podana
definicja rozwoju zrównoważonego, z której wynika, iż priorytetem
we wszelkich działaniach i przedsięwzięciach jest zachowanie
równowagi przyrodniczej i trwałości podstawowych procesów
przyrodniczych, które gwarantują bezpieczeństwo ekologiczne nie
tylko dla nas, ale i dla przyszłych pokoleń. Dlatego ochrona
wartości Doliny Rospudy powinna być priorytetem w działaniach
planistycznych władz Augustowa. Art.6. mówi o zapobieganiu
negatywnemu oddziaływaniu na środowisko a uwzględnianie zasady
ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju przez polityki,
strategie, plany i programy mówi art.8. Bardzo ważnym, a nawet
nieodzownym czynnikiem przy sporządzaniu dokumentacji
przyrodniczej, stanowiącej podstawę do wprowadzania zmian w
środowisku przyrodniczym jest udział społeczeństwa, które ma prawo
do wnoszenia uwag i wniosków w sprawach dotyczących planowania
przestrzennego, co określa art.43.ust.2. Art.44. z kolei
zobowiązuje organ administracji do rozpatrzenia uwag i wniosków
wniesionych przez społeczeństwo odnośnie oceny oddziaływania na
środowisko. W uzasadnieniu decyzji w sprawie planowego
przedsięwzięcia powinny być podane informacje o sposobie
wykorzystania uwag i wniosków zgłoszonych w związku z udziałem
społeczeństwa. Określa to art.46.ust.10. Warunki te nie zostały
spełnione w procedurze planistycznej, dotyczącej opracowywania
strategii budowy obwodnicy augustowskiej. Z art.10. wynika, iż
każdy ma prawo do uczestnictwa w sprawach związanych z ochrona
środowiska, a w szczególności w postępowaniu w sprawie wydania
decyzji z zakresu ochrony środowiska lub przyjęcia projektu
polityki, strategii, planu lub programu rozwoju i restrukturyzacji
oraz projektu studium i planu zagospodarowania przestrzennego.
Zapis ten w sposób ewidentny nie został spełniony, gdyż
uczestnictwo społeczeństwa w tworzeniu dokumentacji planistycznej
było nikłe. Sprawa ewentualnego rozpatrzenia alternatywnych
usytuowań obwodnicy praktycznie nie była nagłośniona przez władze
Augustowa a zgłaszane zalecenia przez środowiska naukowe nie były
brane pod uwagę w dyskusjach z mieszkańcami. W dobie już dość
nadwerężonych zasobów przyrodniczych i kulturowych nie tylko w
skali globalnej, ale i w skali lokalnej, nieodzowna jest współpraca
samorządów z organizacjami pozarządowymi, które reprezentują stronę
ideową problemu ochrony dóbr kultury i przyrody. Warunek ten nie
został spełniony przez planistów w gminie Augustów. Chodzi tu nie
tylko o działania na zasadzie akcji, ale i o pogłębianie
świadomości ekologicznej, co kreuje społeczeństwo obywatelskie.
Art.33. ust.1. podnosi rolę organizacji ekologicznych do statusu
strony w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa a art.38.
upoważnia organizacje ekologiczne do współdziałania z organami
administracji państwowej. W przypadku Doliny Rospudy jest to bardzo
wskazane, gdyż organizacje pozarządowe mają zdolności organizacyjne
oraz kompetencje (zależnie od zapisów statutowych organizacji) aby
występować jako wnioskodawca w pozyskiwaniu środków finansowych na
przedsięwzięcia ochronne danego terenu. Ponadto organizacje
pozarządowe mogą przedkładać koncepcje i projekty strategii, które
można realizować dla ratowania walorów przyrodniczych i
kulturowych, i które mogą być realizowane przez innych wykonawców
jak i przez same organizacje. Wobec tego zapisu władze Augustowa
postąpiły autorytatywnie, uważając swoje racje za niepodważalne,
niezależnie od opinii środowisk naukowych i organizacji
ekologicznych. Każda inwestycja czy zmiana nosi z sobą konsekwencje
dla środowiska. Wprowadzenie infrastruktury budowlanej czy drogowej
powoduje na trwałe i w sposób nieodwracalny straty w środowisku i
krajobrazie. Warunki niezbędne do realizacji ochrony środowiska
zapewnia nam polityka ekologiczna państwa, co określa art.13.
Zgodnie z art.14. na podstawie aktualnego stanu środowiska polityka
ekologiczna państwa określa cele ekologiczne, priorytety
ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki
niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne
i środki finansowe.Art.40.-45. określają zasady w sprawie oceny
oddziaływania na środowisko skutków realizacji planów i programów.
W art. 40 podane są uwarunkowania przeprowadzenia postępowania w
sprawie oceny oddziaływania na środowisko, które zgodnie z ust.1.
są uwarunkowane posiadaniem projektu koncepcji polityki
przestrzennego zagospodarowania oraz projekty strategii rozwoju
regionalnego.

Art.41. wskazuje na obowiązek sporządzenia
prognozy oddziaływania na środowisko przez wprowadzone zmiany lub
opracowany projekt, która w przypadku gminy Augustów budzi wiele
zastrzeżeń (została przeprowadzona analiza dokumentacji
przyrodniczej) Zgodnie z ust.2. prognoza powinna zawierać m.in.,
powiązania miedzy poszczególnymi dokumentami związanymi z ochroną
środowiska, określenie obecnego stanu środowiska i potencjalne
zmiany, problemy ochrony środowiska, uwarunkowania międzynarodowe i
krajowe, które dyktują sposoby, w jakich te cele i inne problemy
środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania tego
dokumentu. W przypadku dokumentacji planistycznej w gminie Augustów
nie został zrealizowany ten zapis rzetelnie. W ust.2. jest też mowa
o określeniu w prognozie znaczących oddziaływań na środowisko, o
kompensacji przyrodniczej negatywnych oddziaływań na środowisko
przez planowane przedsięwzięcia. Oczywiście kompensacja dotyczy
sytuacji, gdy jest wykonalna i pozwala odtworzyć te same walory
przyrodnicze, które istniały przed spowodowaniem strat. W przypadku
torfowisk jest ona niewykonalna ze względu na genezę i strukturę
tego rodzaju elementów przyrodniczych. Natomiast art. 47. nakłada
obowiązek określenia, analizy oraz oceny bezpośredniego wpływu
danego przedsięwzięcia na środowisko, dobra kultury i wzajemnego
oddziaływania między nimi. Na wnioskodawcę, który wnosi o dokonanie
zmian w środowisku jest nałożony obowiązek przeprowadzenia
uzgodnienia z organem ochrony środowiska oraz przedłożenia projektu
budowlanego oraz raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na
środowisko. Wskazuje na to art.48.ust.4. Planowane przedsięwzięcia,
mogące znacząco oddziaływać na środowisko wymagają sporządzenia
raportu (art.51.). Planiści gminy Augustów nie zadbali o to aby
społeczeństwo w wystarczającym stopniu brało udział sporządzaniu
dokumentacji planistycznej podczas gdy zgodnie z art.53. organ
właściwy do wydania decyzji zapewnia możliwość udziału
społeczeństwa w postępowaniu, w ramach którego sporządzany jest
raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Zgodnie z
art.71.ust.1. polityka przestrzennego zagospodarowania,
sporządzanie studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego powinny być uwarunkowane zasadami zrównoważonego
rozwoju i ochrony środowiska. W przypadku gminy Augustów zasady
trwałego i zrównoważonego rozwoju są łamane. Natomiast ust.2.
wskazuje na priorytet zachowania walorów krajobrazowych. Równowaga
przyrodnicza oraz racjonalna gospodarka zasobami środowiska zgodnie
z art.72.ust.1. powinny być zagwarantowane w studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego, do którego w przypadku
gminy Augustów zostały wniesione zalecenia i uwagi przez środowiska
naukowe i nie dało to żadnego odzwierciedlenia w formie tego
dokumentu. Podstawą do określenia wymagań studium jest opracowanie
ekofizjograficzne (art.72.ust.4). Ponadto opracowanie
ekofizjograficzne podaje charakterystykę poszczególnych elementów
przyrodniczych i ich wzajemnych powiązań (art.72.ust.5.) Torfowiska
Rospudy są systemem ekologicznym Natura 2000, co obliguje do
stosowania ograniczeń w miejscowym planie zagospodarowania
przestrzennego i w decyzjach o warunkach zabudowy. Wskazuje na to
art.73.ust.1.pkt 1. Ponadto Ustawa zobowiązuje do oszczędnego
wykorzystywania terenu (art.74.) i ochrony zasobów środowiska
(art.82.). Istotnym zagadnieniem, co reguluje art.101. jest ochrona
powierzchni ziemi, gdyż gleba (a w przypadku torfowiska runo
torfowe) jest także środowiskiem żywych organizmów, które
zapewniają funkcjonowanie całego ekosystemu w wyższych strefach.
Ingerencja w system torfowisk w czasie prac budowlanych w postaci
miejscowego osuszania, nawiercania i innych mechanicznych
oddziaływań spowoduje zachwianie tego systemu a w dalszej
konsekwencji trwałe uszkodzenie struktury torfowisk poprzez
naruszenie systemu kapilar wodnych. Takie działanie jest sprzeczne
z zapisem art.101. Ochrona zwierząt i roślin jest uwarunkowana
m.in. zachowaniem cennych ekosystemów, różnorodności biologicznej i
utrzymaniu równowagi przyrodniczej oraz zapobieganiem negatywnym
oddziaływaniom na środowisko (art127.ust.1.). Zgodnie z
art.127.ust.2. ochrona zwierząt oraz roślin jest realizowana
poprzez obejmowanie ochroną obszarów i obiektów cennych
przyrodniczo, ustanawianie ochrony gatunków, odtwarzanie populacji
oraz zalesianie i zadrzewianie. Gmina Augustów nie wykazała żadnej
sprzyjającej inicjatywy dla walorów przyrodniczych Doliny Rospudy,
co powinno wynikać z powyższego zapisu. Innym, również znaczącym
aktem prawnym jest Ustawa o ochronie przyrody, która określa
ochronę przyrody jako zachowanie, zrównoważone użytkowanie oraz
odnawianie zasobów, tworów i składników przyrody. Celem ochrony
przyrody jest m.in. utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności
ekosystemów, zachowanie bioróżnorodności, ochrony walorów
krajobrazowych, siedlisk przyrodniczych, kształtowanie właściwej
postawy społecznej (art.2.) Art.4. nakłada na organy administracji
publicznej obowiązek dbania o przyrodę i prowadzenie działalności
edukacyjnej. Władze Augustowa prowadzą wręcz negatywną edukację,
pozwalającą myśleć społeczeństwu tylko o potrzebach bez
uwzględnienia zachowania dóbr przyrodniczych i kulturowych. Zasady
dotyczące planowania przestrzennego w aspekcie sporządzania
dokumentacji, niezbędnej przy pracach planistycznych oraz warunki
określa Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Na
początku zapisów ustawy podane są podstawy działań w planowaniu
przestrzennym jakimi są m.in. zrównoważony rozwój - art.1. ust.1.
pkt 2., oraz uwzględnienie walorów krajobrazowych, wymagań ochrony
środowiska, wymagań ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków -
ust.2. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego (art.10.) musi uwzględniać uwarunkowania wynikające
ze stanu środowiska, wymogów ochrony środowiska, przyrody i
krajobrazu kulturowego, stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków,
potrzeby i możliwości rozwoju gminy. Studium powinno też określać
obszary i zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony
przyrody, krajobrazu kulturowego, dziedzictwa kulturowego i
zabytków - pkt 3,4., oraz kierunki i zasady kształtowania rolniczej
i leśnej przestrzeni produkcyjnej. Końcowym etapem prac związanych
z planowaniem przestrzennym jest miejscowy plan zagospodarowania
przestrzennego (art.15.), w którym określa się obowiązkowo m.in.:
zasady ochrony środowiska, przyrody, krajobrazu kulturowego,
dziedzictwa kulturowego i zabytków. Analizując miejscowy plan
zagospodarowania przestrzennego gminy Augustów nie odczuwa się
priorytetów dobra środowiska., przyrody, krajobrazu kulturowego i
dziedzictwa kulturowego.

Z powyższej analizy uwarunkowań prawnych
wynika, iż dotychczasowe podejście władz gminy Augustów do wartości
Doliny Rospudy nie odpowiada wielu zapisom polskiego ustawodawstwa,
dotyczącego ochrony przyrody i wartości kulturowych. W działaniach
planistycznych, proceduralnych i ochronnych, związanych z
planowanym przedsięwzięciem budowy obwodnicy augustowskiej przez
obszar torfowisk Doliny Rospudy nie spełniono następujących
uwarunkowań prawnych: art.3.pkt50., art.6., art.8., art.33.ust.1.,
art.41.ust.2., art.43.ust.2., art.44., art.46.ust.10., art.47.,
art.53., art.71.ust.1. i .2., art.72.ust.1., art.73.ust.1.pkt1.,
art.82., art127.ust.1., art.127.ust.2. Ustawy Prawo ochrony
środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. nr 62 z 2001 r., poz.
627), art.2. i art.4. Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia
2004 r. (Dz.U. nr 92 z 2004 r., poz. 880) oraz
art.1.ust.1.pkt2.,ust.2., art.10.pkt 3,4. Ustawy o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz.U. nr 80
z 2003 r., poz. 717). W związku z tym, iż nie została spełniona tak
duża ilość zapisów prawa stwierdza się, iż w działaniach
proceduralnych, planistycznych i ochronnych, związanych z
przedsięwzięciem budową obwodnicy augustowskiej przebiegającej
przez torfowiska Rospudy złamano prawo dotyczące ochrony środowiska
i przyrody oraz planowania przestrzennego. Ponadto, w momencie
podjęcia dalszych działań przygotowawczych i budowlanych, które
będą inwazyjne w stosunku do elementów przyrody ożywionej i
nieożywionej Doliny Rospudy (w tym torfowisk) zostanie złamane
także prawo europejskie dotyczące ochrony walorów przyrodniczych i
krajobrazowych oraz kulturowych ze względu na to, iż obszar
torfowisk Rospudy jest objęty systemem ekologicznym Natura 2000 w
ramach programu ochrony rzadkich gatunków ptaków. Nie stosowanie
się do powyższych zapisów jest jednoznaczne z łamaniem zapisów art.
74 i 86 Konstytucji RP. W związku tym roszczenia na drodze prawnej
(m.in. w postępowaniu administracyjnym) przeciwko obecnym
zamierzeniom związanym z budową obwodnicy augustowskiej przez
torfowiska Rospudy są zasadne a Stowarzyszenie Na rzecz Trwałego i
Zrównoważonego Rozwoju „ZIELONA ZIEMIA” deklaruje możliwość
uczestnictwa jako osoba prawna i jako strona w postępowaniu prawnym
przeciwko decyzjom planistycznym władz Augustowa.

Podsumowanie

Jednym z najczęstszych argumentów mieszkańców,
którzy opowiadają się za obecnym planem budowy obwodnicy jest
uciążliwość autostrady ze względu na jej bezpośrednie oddziaływanie
na ich domostwa, życie i zdrowie. Determinacja mieszkańców jest jak
najbardziej uzasadniona. Dla obrońców przyrody życie i zdrowie
ludzkie jest tak samo ważne jak dla mieszkańców Augustowa. Nie
można jednak niszczyć dziedzictwa przyrodniczego w sytuacji, gdy są
alternatywne możliwości sytuowania obwodnicy. Władze Augustowa
miały kilkanaście lat czasu na opracowanie planów budowy
autostrady, które uwzględniałyby zalecenia i opinie naukowców oraz
organizacji ekologicznych, kierowane do planistów już kilkanaście
lat temu. Ponadto od kilkunastu lat władze Augustowa utrzymywały
mieszkańców w nadzieli zakończenia ich dramatu uciążliwości
autostrady ale nie poddały do opinii publicznej innych możliwości
sytuowania autostrady, również korzystnych dla mieszkańców ale
które by nie narażały torfowisk na zniszczenie. Władze Augustowa
nie poinformowały społeczeństwa, że usytuowanie obwodnicy, które
ingeruje w strukturę torfowisk może spotkać się z oporem
społecznym. Protesty obrońców przyrody są konsekwencją
niekompetentnego podejścia władz Augustowa do zadania, jakim jest
planowanie przestrzenne, które powinno odznaczać się racjonalnym
gospodarowaniem zasobami przyrody oraz jest konsekwencją
niekompetencji planistów, którzy nie raczyli skorzystać z zaleceń
środowisk naukowych i ekologów. W drodze obecnego postępowania
władz Augustowa złamano prawo dotyczące ochrony przyrody, ochrony
środowiska i planowania przestrzennego. Nie każdy posiada wiedzę
przyrodniczą potrzebną do zrozumienia głębszych motywacji działań
obrońców przyrody, dlatego nie można mieć pretensji do mieszkańców
o to, że skierowali swoje złe emocje przeciwko obrońcom przyrody,
gdyż w rozumieniu mieszkańców obrońcy przyrody stanęli na drodze
zakończenia dramatu, jakim jest zagrożenie zdrowia i życia. Z
czasem mieszkańcy powinni jednak rozumieć, że władze lokalne
działały na ich niekorzyść. Obrońcy przyrody nie podchodzą do
swoich postulatów autorytatywnie. Gdyby nie było alternatywnych
rozwiązań odnośnie usytuowania obwodnicy to nie obstawali by przy
swoich postulatach w obliczu wyboru - życie ludzkie czy dobro
dziedzictwa przyrodniczego. Przyroda Doliny Rospudy jest
dziedzictwem przyrodniczym i kulturowym w skali europejskiej. Jeśli
zwycięży alternatywna opcja budowy obwodnicy, która oszczędzi
zasoby przyrodnicze Doliny Rospudy, odciśnie to pozytywne piętno w
świadomości społecznej nawet w skali europejskiej i umotywuje
społeczeństwo do walki o takie cenne tereny aby zachować je dla
przyszłych pokoleń. Zostanie udowodnione to, iż siła leży w
ludziach dobrej woli i że przyszłość należy do ludzi, którzy
działają w imię dóbr ogólnospołecznych. Zasłanianie się możliwością
kompensacji ekologicznej w przypadku Doliny Rospudy jest zupełnie
nieuzasadnione gdyż tutejsze torfowiska stanowią oczywiście bardzo
trwały system ale pod warunkiem, że się go nie naruszy w taki
sposób, w jaki się planuje obecnie. Jeżeli zaingeruje się w
torfowiska w taki sposób, jaki jest preferowany przez władze
Augustowa, to skupisko stanowisk lęgowych rzadkich gatunków ptaków
zostanie utracone bezpowrotnie, gdyż ptaki nie powrócą do swoich
gniazd, ze względu na uciążliwość autostrady i nie ma żadnej
gwarancji, że znajdą sobie podobne siedliska. Stanowisko władz
europejskich wobec zamiarów przekształcania krajobrazu i walorów
przyrodniczych w Dolinie Rospudy jest uwarunkowane m.in. tym i iż
kraje europejskie utraciły już wiele cennych zasobów przyrodniczych
po przez nieracjonalne podejście do nich. Polskie rządy nie
doceniają sobie posiadania takich unikatowych terenów, gdyż nie
zdają sobie sprawy co to znaczy je utracić.

Wnioski

• Postępowanie władz i planistów Augustowa,
  związane z planowaniem przestrzennym, dotyczącym budowy obwodnicy
  augustowskiej przez torfowiska Doliny Rospudy jest destrukcyjne dla
  wartości przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych.

• Działania władz Augustowa odznaczają się
  grabieżczym podejściem do zasobów przyrodniczych i kulturowych
  gminy Augustów, a tym samym są ta działania niekorzystne dla
  społeczności lokalnej, czego nie jest świadoma znaczna część
  społeczności w wyniku niekorzystnych działań propagandowych władz
  Augustowa.

• Podczas czynności proceduralnych, związanych
  z tworzeniem dokumentów planistycznych, takich jak opracowanie
  ekofizjograficzne, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
  przestrzennego oraz prognoza oddziaływania inwestycji n a
  środowisko nie zastosowano się do ponad dwudziestu artykułów
  polskiego ustawodawstwa dotyczącego ochrony środowiska, ochrony
  przyrody i planowania przestrzennego, co jest jednoznaczne z
  łamaniem zapisów polskiego prawa.

• Planowana ingerencja w krajobraz i przyrodę
  Doliny Rospudy przez władze Augustowa jest także łamaniem prawa
  europejskiego za względu na przynależność terenu Doliny do systemu
  Natura 2000 w ramach programu ochrony rzadkich gatunków ptaków.

• Minister Środowiska Jan Szyszko w swoich
  wypowiedziach podkreśla iż obecna wersja budowy obwodnicy
  augustowskiej (przy której autorytatywnie się upiera) spełnia
  polskie i europejskie uwarunkowania prawne, podczas gdy w
  procedurze planistycznej, dotyczącej budowy obwodnicy augustowskiej
  zostało złamane prawo ochrony środowiska, ochrony przyrody oraz
  planowania przestrzennego oraz zostało złamane prawo europejskie
  dotyczące ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego.

• Obrońcy przyrody są sprzymierzeńcami nie
  tylko dla wartości przyrodniczych i krajobrazowych gminy Augustów
  ale także są sprzymierzeńcami dla wartości kulturowych
  społeczeństwa lokalnego.

Zalecenia

• Należy rozpocząć postępowanie
  prawno-administracyjne przeciwko niekompetencji w czynnościach
  planistycznych władz Augustowa, dotyczących budowy obwodnicy
  augustowskiej przez torfowiska Rospudy.

• Należy wdrożyć czynności związane z
  uświadamianiem społeczności lokalnej o słuszności postulatów
  obrońców przyrody w sprawie torfowisk Doliny Rospudy.

• Prowadzić ciągłą kontrolę dalszych czynności
  planistycznych w gminie Augustów.

• Nadzorować zachowanie się geodetów, którzy
  wykonują swoje czynności w strefie stanowisk lęgowych rzadkich
  gatunków ptaków w Dolinie Rospudy.

Zamierzenia „ZIELONEJ ZIEMI” w sprawie Doliny Rospudy

• Prowadzenie akcji „budzenia świadomości” w
  gminie Augustów.

• Uczestnictwo jako strona w postępowaniu
  administracyjnym przeciwko niekorzystnym dla walorów przyrodniczych
  działaniom planistycznym w gminie Augustów.

Zachowanie dziedzictwa przyrodniczego
determinuje zachowanie dziedzictwa kulturowego. Utrata terenów
dziewiczych powoduje degenerację kulturową, która stanowi podstawę
egzystencji ludzkiej, a degeneracja kulturowa to upadek
cywilizacji. Upadek ten ma nam do zaoferowania obecna postawa
niektórych przedstawicieli władz Polski, m.in. ministra środowiska
i władz lokalnych Augustowa, przed którymi zmuszeni jesteśmy bronić
naszego dziedzictwa.