W październiku – i nie tylko – możesz uratować komuś życie! Rozpoczął się Miesiąc Świadomości Idei Dawstwa Szpiku
Dawcy szpiku, choć nie są aktorami, to często odgrywają główną rolę w życiu drugiego człowieka – osoby walczącej z nowotworem krwi. Tym jednym gestem, jakim jest rejestracja w bazie potencjalnych dawców szpiku, zmieniają scenariusze wypełnione lękiem i walką o zdrowie w historie przepełnione nadzieją na drugie życie. Robią to bez światła reflektorów, nie otrzymują za to głośnego aplauzu, ale zyskują coś najcenniejszego – świadomość, że pomogli „bliźniakowi genetycznemu”, dla którego być może byli jedynym ratunkiem.
Dodatkowo, faktyczni dawcy szpiku nabywają pewne przywileje. Rozpoczął się październik, Miesiąc Świadomości Idei Dawstwa Szpiku, w którym Fundacja DKMS przypomina o tym, w jak prosty sposób można komuś pomóc. Potwierdzić to może aż 14 000 osób – bo tylu dawców faktycznych liczy już baza fundacji.
Rejestracja – minuty, które mogą uratować życie
Przeciętnie spędzamy w sieci 5,5 godz. dziennie, czyli 330 minut. A gdyby tak 10 minut z tego poświęcić na rejestrację, która może uratować komuś życie? Właśnie tyle zajmuje dołączenie do bazy dawców szpiku Fundacji DKMS – wypełnienie krótkiego formularza i zamówienie pakietu do samodzielnego pobrania wymazu z wewnętrznej strony policzka. Wszystko odbywa się drogą online, więc nie musimy nawet wychodzić z domu. Wystarczy wejść na stronę: https://www.dkms.pl/zarejestruj-sie-teraz i krok po kroku przejść przez formularz rejestracyjny.
Potencjalnym dawcą szpiku może zostać każdy, kto chce pomóc, jest ogólnie zdrową osobą pomiędzy 18. a 55. rokiem życia o wskaźniku masy ciała nie wyższym niż 40 BMI.
Zanim jednak podejmiemy świadomą decyzję o zostaniu potencjalnym dawcą szpiku, warto zgłębić temat, wchodząc na stronę: https://www.dkms.pl/o-pobraniu, oraz sprawdzić listę chorób, które mogą stanowić przeciwwskazanie do rejestracji, a należą do nich m.in.:
- Choroby układu sercowo-naczyniowego, np. zawał serca, zatorowość płucna, migotanie przedsionków, przebyta zakrzepica, tętniak aorty.
- Choroba nowotworowa – przebyta lub czynna.
- Choroby zakaźne, np. HIV, HTLV, wirusowe zapalenie wątroby typu B i C.
- Choroby autoimmunologiczne, np. wrzodziejące zapalenia jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna, miastenia, stwardnienie rozsiane, ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia, łuszczycowe zapalenie stawów, choroba Gravesa-Basedova, niedokrwistość autoimmunohemolityczna, choroby tkanki łącznej. Wyjątki wymagające konsultacji z lekarzem stanowią np. zapalenie tarczycy Hashimoto, łuszczyca i inne.
- Choroby endokrynologiczne, np. nadczynność tarczycy, choroba Cushinga.
Szczegółowe informacje na temat chorób i schorzeń stanowiących przeciwwskazanie do zostania dawcą szpiku znajdują się na stronie: https://www.dkms.pl/faq/jakie-sa-wykluczenia-medyczne.
Zarejestrowaliśmy się jako potencjalny dawca szpiku, a telefon nie dzwoni? To dobra wiadomość, bo oznacza, że nasz „bliźniak genetyczny” jest zdrowy! Może jednak przyjść dzień, w którym skontaktuje się z nami koordynator z Fundacji DKMS, informując o tym, że ktoś potrzebuje naszej pomocy. Zostaniemy zapytani o to, czy wciąż podtrzymujemy swoją gotowość do pomocy pacjentowi oraz poinformowani o dostępnych metodach pobrania krwiotwórczych komórek macierzystych. Otrzymamy także dokładne informacje na temat dalszych kroków.
Po rozmowie telefonicznej koordynator prześle nam ankietę medyczną do wypełnienia – drogą mailową lub tradycyjną. Zanim przystąpimy do procedury, konieczne będzie potwierdzenie zgodności tkankowej z biorcą. W tym celu zostaniemy skierowani na badanie krwi w dogodnym dla nas terminie i miejscu. Od momentu badania krwi do pobrania komórek macierzystych lub szpiku może minąć od 1 do 3 miesięcy – w zależności od stanu zdrowia pacjenta.
Czas na donację – czy będzie bolało?
Szpiku nie pobiera się z kręgosłupa – to fakt! Przy pobraniu materiału przeszczepowego stosuje się dwie metody:
Pierwszą z metod jest afereza, czyli pobranie krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi obwodowej, stosowana u aż w 90 proc. dawców. Ten sposób donacji przypomina procedurę oddania płytek krwi w stacjach krwiodawstwa. Aby zabieg był możliwy, krwiotwórcze komórki macierzyste muszą przemieścić się ze szpiku kostnego do krwi. W tym celu na 4 dni przed zabiegiem dawca przyjmuje zastrzyki podskórne z substancji, która naturalnie występuje w naszym organizmie i pobudza szpik do pracy, powodując przejście komórek macierzystych do krwi.
W dniu pobrania dawca siedzi w wygodnym fotelu, a w obu przedramionach ma założone dwa dożylne dojścia (wenflony). Z jednego krew wypływa, trafia do specjalnej maszyny, która odseparowuje krwiotwórcze komórki macierzyste, a następnie krew wraca do organizmu dawcy drugim dojściem. Taki zabieg trwa ok. 4-5 godzin i po jego zakończeniu dawca od razu może wrócić do domu.
Czy ta metoda boli? Dawcy najczęściej określają zabieg jako bezbolesny, a jedyny dyskomfort, który może wystąpić, związany jest z momentem zakładania wenflonów. W czasie stosowania czynnika wzrostu pobudzającego pracę szpiku często występują objawy pseudogrypowe.
Drugą metodą, stosowaną u pozostałych 10 proc. dawców, jest pobranie szpiku z talerza kości biodrowej. Donacja odbywa się w znieczuleniu ogólnym, a cały zabieg trwa około 60 minut. Lekarze wkłuwają się specjalnymi igłami w dwa miejsca: tzw. kolce biodrowe tylne górne (na plecach ponad pośladkami, na skórze w tym miejscu zazwyczaj widoczne są dołeczki) i pobierają komórki macierzyste ze szpiku, używając strzykawek. Dawca po pobraniu z talerza kości biodrowej zostaje zazwyczaj w klinice jeszcze przez 1 dzień - jest to konieczne ze względu na obserwację po podaniu znieczulenia ogólnego.
Czy ta metoda boli? Według faktycznych dawców szpiku dolegliwości związane z pobraniem szpiku z talerza kości biodrowej są niewielkie i przypominają jedynie lekkie stłuczenie (najczęściej dawcy porównują te odczucia do uderzenia w kant szafki).
Stan zdrowia dawców faktycznych monitorowany jest przez Fundację DKMS przez 10 lat po donacji. W okresie tym, po upływie miesiąca oraz sześciu miesięcy od pobrania, dawca zostaje poproszony o wykonanie morfologii krwi oraz o wypełnienie ankiety medycznej. Przez następne 9 lat, co roku, będzie proszony o wypełnienie ankiety medycznej, która pozwoli ocenić jego stan zdrowia i samopoczucie po pobraniu materiału do przeszczepienia.
Oddają szpik – zyskują przywileje
Pomoc faktycznych dawców szpiku jest nieoceniona, ale zostaje doceniona przez pacjentów, ich rodziny oraz prawo. Wyrazem wdzięczności są przywileje:
- Na czas badań wstępnych oraz pobrania dawcy przysługują pełnopłatne dni wolne.
- Dawca szpiku jest uprawniony do korzystania poza kolejnością z ambulatoryjnej opieki zdrowotnej w ramach NFZ (np. konsultacja lekarska, wykonanie badań diagnostycznych, rehabilitacja czy drobne zabiegi niewymagające całodobowego przebywania w placówce medycznej).
- W wielu miejscowościach w Polsce dawcy mają prawo jeździć komunikacją miejską za darmo lub ze zniżką. Aby korzystać z darmowych przejazdów lub zniżki, dawca powinien okazać legitymację „Dawcy Przeszczepu” lub „Legitymację Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” oraz inny dokument, potwierdzający tożsamość dawcy, np. dowód osobisty.
Jeśli dawca oddał szpik lub inne regenerujące się komórki i tkanki co najmniej 2 razy, to przysługuje mu legitymacja „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”. Oprócz powyższych przywilejów, Zasłużony Dawca Przeszczepu ma również prawo do:
- Bezpłatnego zaopatrzenia w leki (do wysokości limitu finansowania muszą być one objęte wykazem leków refundowanych). Na stronie http://bil.aptek.pl/servlet/pacjent/fupraw można sprawdzić, jakie leki są objęte refundacją.
- Bezpłatnego zaopatrzenia się w leki, które można stosować w związku z oddawaniem krwi lub w związku z oddawaniem szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek albo narządów.
Więcej informacji na temat przywilejów dawców szpiku: https://www.dkms.pl/o-pobraniu/po-pobraniu/jakie-przywileje-ma-dawca-przeszczepu-szpiku.
Więcej informacji o Fundacji DKMS: https://www.dkms.pl/.
Źródło: Fundacja DKMS
