Publicystyka - ngo.pl

Dużym zainteresowaniem pierwszego dnia VI OSES cieszył się warsztat "Nowe możliwości wsparcia dla przedsiębiorstw społecznych w wieloletniej perspektywie finansowej UE na lata 2014-2020 – lekcje z zagranicy dotyczące wykorzystania instrumentów pożyczkowych i funduszy strukturalnych" przygotowany przez Instytut Spraw Publicznych. Celem warsztatu były prezentacja przykładowych rozwiązań oraz dyskusja na temat nowych możliwości finansowania przedsiębiorstw społecznych w ramach przyszłej wieloletniej perspektywy finansowej UE. Niestety w trakcie warsztatu część dotycząca prezentacji zdominowała część poświęconą dyskusji.

Dwie prezentacje o ciekawych rozwiązaniach w swoich krajach przedstawili Andy Churchill, dyrektor zarządzający Network for Europe, który mówił o wydatkowaniu pieniędzy z Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w Anglii (zobacz prezentację >) oraz Jef Tavernier, sekretarz generalny Federacji Banków Alternatywnych i Etycznych (FEBEA), który opowiadał o Flandrii.

Polskich uczestników sesji mogło zainteresować również wystąpienie Piotra Krasuskiego z Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, który opowiadał o planach wsparcia ekonomii społecznej w ramach wdrażania unijnej polityki spójności na lata 2014–2020. Jego wystąpienie było jednak zbytnio zdominowane przez opis obecnej sytuacji. Nie zostały też przedstawione żadne przekonujące propozycje, które miałyby na celu naprawę błędów popełnionych podczas obecnego okresu wdrażania (zobacz prezentację >).

Najciekawsze propozycje przedstawił Karol Sachs ekspert od finansów solidarnych, odpowiedzialny za sprawy związane z etycznym i alternatywnym finansowaniem w Dyrekcji Generalnej Crédit Coopératif (zobacz prezentację >). Zaprezentował on na wstępie francuskie rozwiązania prawne, które umożliwiły w ciągu kilkunastu lat uzyskanie wielomiliardowych środków na finansowanie przedsięwzięć ekonomii społecznej. Następnie Sachs przedstawił swoje rekomendacje, które – jego zdaniem – pomogłyby zbudować podobną sytuację w Polsce.

Zdaniem Sachsa w Polsce należy:

• Przeznaczać 2% obowiązkowych rezerw bankowych na instrumenty mikrokredytowe (we Francji oznaczałoby to pulę około 540 milionów euro, co przełożyłoby się na około 50 tys. mikrokredtów i 60 tys. nowych miejsc pracy).

• Wprowadzić fundusze emerytalne z możliwością inwestowania społecznie odpowiedzialnego (podobne rozwiązanie istnieje we Francji, obecnie 500 tys. pracowników lokuje swoje składki emerytalne właśnie w takich funduszach).

• Stworzyć fundusz wzajemny (czyli oparty o środki wypracowywane w ramach sektora, a nie pochodzące z budżetu państwa czy pieniędzy unijnych), który wspierałby rozwój przedsiębiorstw społecznych.

- Stworzyć międzynarodowy fundusz wspierania przedsiębiorczości społecznej (w ramach proponowanej przez Komisję Europejską etykiety EuSEF). Zdaniem Sachsa Polska, jako największy rynek Europy Środkowej i Wschodniej mogłaby odgrywać dużą rolę w takim funduszu.

Z innej strony o budowaniu potencjału sektora ekonomii społecznej poza środkami publicznymi dyskutowali uczestnicy warsztatu "Związki przedsiębiorstw społecznych z nauką i biznesem", który poprowadził Antoni Sobolewski ze Związku Pracodawców Przedsiębiorstw Społecznych. Na początku warsztatu Milena Rokiczan z Centrum Rozwoju Społeczno-Gospodarczego przedstawiła wyniki badań „Współpraca Biznes – NGO”, zrealizowanych w projekcie prowadzonym wspólnie z PKPP Lewiatan i firmą Deloitte.

Badania dotyczyły jedynie współpracy między klasycznymi przedsiębiorstwami a organizacjami pozarządowymi. Ponadto raport nie precyzował jaka cześć z badanych organizacji pozarządowych prowadziła działalność gospodarczą. Ciężko tym samym odnieść pozytywne skądinąd wyniki badań (duża chęć współpracy i coraz większe społeczne zaangażowanie wśród małych i średnich przedsiębiorców) do relacji biznesu z przedsiębiorstwami społecznymi.

Znaczące dla naszego sektora mogą być natomiast rekomendacje i oczekiwania biznesmenów. Wśród najciekawszych warto wymienić konieczność poprawy: jakości i stylu komunikacji wśród NGO, kwalifikacji pracowników organizacji, terminowości i jasnego artykułowania celów.

W kolejnej części warsztatu prezentowane były trzy modele współpracy międzysektorowej. I tak Mariusz Andrukiewicz, prezes Fundacji Rozwoju Przedsiębiorczości Społecznej „Być Razem” wraz z Julittą Maciejewską z firmy Paged Meble S.A. opowiadali o tym, że współpraca między dużą, renomowaną firmą meblową, a przedsiębiorstwem społecznym produkującym głównie drewniane gadżety jest jak najbardziej możliwa. Oba przedsięwzięcia połączyła wspólna siedziba – czyli miasto Cieszyn i prace stolarskie. Przedsiębiorstwa wspierają się obecnie w dystrybucji, wymieniają technikami produkcji i wzajemnie promują.

Kolejnym przykładem dobrej współpracy biznesu z ekonomią społeczną jest współpraca firmy Kolimpex i Spółdzielni Socjalnej „Otwarci” z Konina. Kolimpex jest firmą specjalizującą się przede wszystkim w produkcji odzieży trekkingowej. Kilka lat temu firma dała wyraz swojemu przywiązaniu do idei społecznych tworząc Fundację „Otwarcie”, skierowaną na pomoc osobom niepełnosprawnym. To jej podopieczni, zaledwie rok temu, utworzyli spółdzielnię socjalną, specjalizującą się w szyciu odzieży adaptacyjnej dla osób niepełnosprawnych. Kolimpex udostępnił nowym spółdzielcom lokal, wsparł merytorycznie w marketingu i promocji, a także oddał spółdzielni w zarządzanie swój sklep internetowy. Chociaż spółdzielnia istnieje już rok, Kolimpex cały czas poprzez oddelegowaną pracowniczkę pomaga spółdzielni w rozwijaniu biznesu i kontaktów międzynarodowych.

Ostatnia prezentacja, autorstwa Zbigniewa Nawrata z Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii im. prof. Zbigniewa Religi, dotyczyła związków przedsiębiorczości społecznej z nauką. Głównym profilem działalności fundacji jest projektowanie i konstruowanie narzędzi i robotów wspomagających lekarzy w najtrudniejszych operacjach kardiochirurgicznych. Dzięki współpracy między konstruktorami, a wybitnymi lekarzami ze szkoły Zbigniewa Religi fundacja stała się jednym z wiodących ośrodków badawczych, cenionym w kraju i za granicą.

Następnego dnia konferencji warsztat "Nie tylko klauzule społeczne, czyli jak zwiększyć dostęp przedsiębiorstw społecznych do zamówień publicznych" poprowadzili Tomasz Schimanek z Instytutu Spraw Publicznych wspólnie z Piotrem Krośniakiem z Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju.

Tomasz Schimanek wprowadził uczestników w zagadnienie zamówień publicznych i wskazał korzyści, jakie czerpią samorządy i przedsiębiorstwa społeczne z realizacji właśnie takich zamówień. Zgodnie z tematem warsztatu Schimanek skupił się nie tylko na klauzulach społecznych, ale poruszył również kwestie zamówień do 14 tysięcy euro (nie wymagają przetargu), a także zamówień typu „in house”, z których, pod pewnymi warunkami, korzystać mogą spółdzielnie socjalne założone przez osoby prawne.

Następnie głos zabrali praktycy. Elżbieta Sokołowska ze Spółdzielni Socjalnej „Bydgoszczanka” przedstawiła swoje doświadczenia z wykonywania zamówień publicznych. „Bydgoszczanka” ma za sobą wygrane przetargi z klauzulą społeczną, jak i przetargi nieograniczone. Sokołowska wskazała na szereg barier i niejasności proceduralnych, z którymi mogą spotkać się przedsiębiorcy społeczni w przetargach.

Do barier zaliczają się takie rzecz jak: konieczność wpłaty wadium, zdobycie odpowiednich referencji czy opinii bankowej, a także ubezpieczenie kontraktu lub firmy od odpowiedzialności cywilnej, o czym wielu przedsiębiorców zwyczajnie zapomina. Problemem jest jej zdaniem możliwość takiego zinterpretowania art. 29 ust. 4 Prawa Zamówień Publicznych, że wynika z niego konieczność każdorazowego zatrudniania nowych bezrobotnych do każdego zamówienia. Klauzule o charakterze podmiotowym lepiej się sprawdzają w przypadku spółdzielni socjalnych.

Michał Guć, wiceprezydent Gdyni, przekonywał natomiast obecnych na sali samorządowców i pracowników administracji publicznej, że wsparcie przedsiębiorstw społecznych poprzez zamówienia publicznej jest jak najbardziej możliwe i legalne, o ile zawczasu urząd właściwie się do takich działań przygotuje. Niemniej jednak pewna odwaga urzędników jest warunkiem koniecznym.

Guć podkreślił też, że przedsiębiorcy społeczni powinni bardziej pracować nad relacjami z urzędnikami, gdyż pomijanie podmiotów ekonomii społecznej w zlecaniu nawet zadań do 14 tys. euro bierze się często z lenistwa czy braku czasu, a nie z niechęci czy celowego pomijania tego rodzaju przedsiębiorstw. Wiceprezydent Gdyni zwrócił też uwagę, że przedsiębiorcy powinni pracować nad wysoką jakością swoich produktów i usług oraz dobrą obsługą klienta, gdyż tym najłatwiej jest przywiązać urzędników do siebie.

Ewa Zglińska z Departamentu Prawnego Urzędu Zamówień Publicznych przedstawiła uczestnikom stanowisko urzędu w sprawie stosowania klauzul społecznych czy zamówień typu "in house". Jednocześnie zapewniła, że urząd robi wszystko, aby kształcić urzędników i samorządowców w tej dziedzinie. Zglińska zapewniła też, zachęcona wypowiedziami uczestników warsztatu, że urząd jest otwarty na wszelkie głosy i propozycje ze strony zarówno instytucji publicznych, jak i przedsiębiorców społecznych. Urząd gotowy jest zebrać informacje o koniecznych poprawkach do ustawy, czy przygotować wykładnię przepisów w odniesieniu do konkretnych kwestii.

O zamówieniach "in house" mówił również Marcin Pluta, burmistrz Brzezin podczas przeprowadzonego równolegle warsztatu "Rola samorządu terytorialnego w rozwoju ekonomii społecznej". Jego wystąpienie spotkało się z bardzo dużym zainteresowaniem, głównie ze względu na praktyczne informacje dotyczące tego rozwiązania.

W Brzezinach istniejąca spółdzielnia socjalna założona przez osoby fizyczne została „przejęta” przez samorząd Brzezin i sąsiednią gminę. Obecnie jedynie jednostki samorządu są członkami spółdzielni i dzięki temu mogą zlecać spółdzielni zadania dotyczące sprzątania i innych usług porządkowych w gminie. Dzieje się to zgodnie z interpretacją przedstawioną przez Urząd Zamówień Publicznych, który stwierdził na początku sierpnia, że organ administracji publicznej może bezpośrednio zlecić wykonanie zadania podmiotowi, który jest od niego odrębny prawnie, pod warunkiem, że sprawuje nad tym podmiotem kontrolę, a zasadnicza część działalności tego podmiotu świadczona jest właśnie na rzecz danego organu (więcej na ten temat >).

O wartości lokalnej współpracy i korzyściach dla samorządu mówił Marek Gabzdyl, wójt Raciechowic, który był inicjatorem utworzenia, wraz z ochotniczą strażą pożarną, spółdzielni socjalnej zajmującej się m.in. obsługą stołówki szkolnej (pisaliśmy o tym w naszym portalu >). Gabzdyl zwrócił też uwagę na to, jak w ramach pracy w spółdzielni socjalnej wzrasta odpowiedzialność członków-pracowników za wyniki przedsiębiorstwa.

Inne pozytywne przykłady współpracy samorządu z podmiotami ekonomii społecznej, oraz zysków, jakie z tego może mieć budżet samorządu oraz cała lokalna społeczność, przedstawiły Małgorzata Chrapek, wójt Wieprza oraz Aleksandra Andrzejewska z poznańskiego ROPS.

Po tych prezentacjach wywiązała się dyskusja, która była bodaj najciekawszym elementem warsztatów. Mariusz Andrukiewicz z cieszyńskiego przedsiębiorstwa społecznego Być Razem zwrócił uwagę, że być może samorząd wcale nie powinien być inicjatorem i założycielem przedsiębiorstw społecznych, a po prostu powinien tworzyć warunki do ich oddolnego powstawania (a czasem po prostu w tym nie przeszkadzać).

Relacje z pozostałych warsztatów przedstawimy w przyszłym tygodniu.