Ustawa o parkach narodowych: nowe parki nie powstaną, istniejące niewiele zyskają
Parków narodowych raczej nie przybędzie, a te, które już mamy, czekają wyzwania organizacyjne i stagnacja finansowa. Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi złożyła uwagi do projektu ustawy o parkach narodowych.
Zakończone właśnie konsultacje społeczne to kolejny etap ponad trzyletnich prac nad nową ustawą o parkach narodowych, która zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa Klimatu i Środowiska miała ułatwić powoływanie nowych parków narodowych oraz wesprzeć prawnie, finansowo i organizacyjnie parki już istniejące. To miał być przełom, o który apelowali przyrodnicy, naukowcy, parkowcy i organizacje pozarządowe. Jednak opublikowany trzy tygodnie temu projekt nie spełnia wielu pokładanych w nim oczekiwań.
„Wbrew naszym nadziejom projekt ustawy o parkach nie usuwa głównej przyczyny, dla której od ponad 20 lat nie powstał w Polsce park narodowy. Przepis z obowiązującej ustawy o ochronie przyrody, który umożliwia władzom samorządowym blokowanie inicjatyw tworzenia i powiększania parków narodowych w Polsce, został powielony w projekcie nowej ustawy. Najprawdopodobniej oznacza to, że kolejne parki powstaną w naszym kraju raczej nieprędko” – komentuje Agata Szafraniuk, prawniczka Fundacji ClientEarth.
To nie jedyny problem z nową ustawą. Projekt nie rozwiązuje trapiącego parki narodowe od dziesięcioleci problemu zbyt niskich środków finansowych na działalność. W ustawie przewidziano wprawdzie coroczne dofinansowanie parków narodowych z Funduszu Leśnego Lasów Państwowych, jednak minimalna wysokość tych środków ma wynosić 35 mln zł rocznie – czyli mniej więcej tyle, ile parki aktualnie otrzymują z tego źródła.
Największe zaniepokojenie budzi zapis, który może ułatwić likwidację lub zmniejszenie obszaru parku narodowego. Agata Szafraniuk wskazuje: „Obowiązująca ustawa o ochronie przyrody umożliwia likwidację lub wyłączenie danego terenu z parku tylko w przypadku, gdy utraci on jednocześnie wartości przyrodnicze i kulturowe. Natomiast w nowym projekcie zamiast ‘i’ pojawiło się ‘lub’, co w praktyce może doprowadzić do sytuacji, w której obszar cenny przyrodniczo zostanie wyłączony z parku, ponieważ utracił walory kulturowe. To niezrozumiała i potencjalnie niebezpieczna zmiana, która powinna zniknąć z projektu ustawy”.
W projekcie pojawiły się również propozycje, które eksperci z ClientEarth oceniają pozytywnie, wskazując jednocześnie, że ich zdaniem są one niedopracowane. Przykładem mogą być tu programy wsparcia rozwojowego dla jednostek samorządu terytorialnego, na terenie których mają powstać parki narodowe. Marta Klimkiewicz, starsza specjalistka ds. ochrony przyrody z ClientEarth, komentuje: „Programy rozwojowe to krok w dobrą stronę, ponieważ dotychczas samorządy były pozostawiane bez wsparcia w sytuacji powołania na ich terenie restrykcyjnej formy ochrony przyrody. Jednak ta propozycja wymaga doprecyzowania, gdyż w obecnym kształcie nie jest wystarczająco konkretna i raczej nie przekona władz samorządowych, by zgadzały się na tworzenie parków narodowych”.
Największy nacisk w projekcie ustawy położono na centralizację parków narodowych. Projekt zakłada powołanie nowej instytucji – Polskich Parków Narodowych, która ma zrzeszać wszystkie parki i wspierać je w realizacji niektórych zadań. Marta Klimkiewicz komentuje: „Trudno jednoznacznie ocenić tę propozycję. Z jednej strony może wzmocnić markę i pozycję parków narodowych. Z drugiej – skomplikowany podział kompetencji pomiędzy parkami narodowymi a ich nową centralną dyrekcją może przynieść więcej szkody niż pożytku. Jeżeli te przepisy nie zostaną dopracowane, parki narodowe może czekać nie zmiana na lepsze, a przerost biurokracji i chaos organizacyjny”.
Teraz Ministerstwo Klimatu i Środowiska musi przeanalizować nadesłane uwagi i ustosunkować się do nich. Agata Szafraniuk konkluduje: „Do projektu ustawy o parkach z pewnością zgłoszono wiele uwag. W związku z tym mamy nadzieję, że Ministerstwo skorzysta z prawa do zorganizowania konferencji uzgodnieniowej, która byłaby okazją, by ustosunkować się do przekazanych postulatów i przedyskutować je z przedstawicielami parków narodowych, samorządów, świata nauki i organizacji pozarządowych. Z pewnością są ku temu podstawy, jako że ten projekt to największa zmiana dotycząca zarządzania obszarami chronionymi od 2004 roku. Taka szansa może się długo nie powtórzyć”.
Raport Fundacji ClientEarth i Polityki Insight „Polskie Parki Narodowe. Dlaczego w Polsce od 20 lat nie powstał park narodowy i jak to zmienić?” można pobrać tutaj.
