Publicystyka - ngo.pl

Zapraszam na dwuczęściową wycieczkę po Unii Europejskiej i jej krajach członkowskich.

Unia Europejska powstała oficjalnie na mocy Traktatu z Maastricht 1 listopada 1993 r. Jednak dzieje integracji europejskiej sięgają kilkadziesiąt lat wstecz, kiedy to 9 maja 1950 francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman zaproponował utworzenie zorganizowanej Europy. Jego zdaniem było to niezbędne do utrzymania pokoju na starym kontynencie. Ta propozycja znana jako Deklaracja Schumana uważana jest za początek dzisiejszej Unii Europejskiej. Nawiązując do tej deklaracji 18 kwietnia 1951 r. Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy (RFN) i Włochy podpisały Traktat Paryski powołujący Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Do podpisania Traktatu została zaproszona również Wielka Brytania, jednak odrzuciła propozycję argumentując tym, że nie chce rezygnować z narodowej suwerenności.

Dalszym etapem integracji europejskiej było podpisanie 25 marca 1957 r. w Rzymie dwóch Traktatów Rzymskich powołujących Europejską Wspólnotę Gospodarczą oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Wszystkie trzy Wspólnoty już od 1958 r. miały wspólne niektóre organy takie jak Trybunał Sprawiedliwości czy Zgromadzenie Parlamentarne, jednak pełne połączenie instytucjonalne nastąpiło dopiero w 1967 r., kiedy to wszedł w życie traktat fuzyjny. Rok 1985 przyniósł podpisanie układu z Schengen, w którym zdecydowano o utworzeniu systemu wspólnej kontroli granic oraz zniesieniu wizowych granic wewnętrznych. Obecnie jedynie Wielka Brytania i Irlandia (z państw tzw. „starej Unii”) pozostają częściowo poza strefą Schengen, a nie należą do niej jeszcze Bułgaria, Cypr i Rumunia. Dodatkowo, mimo iż nie są członkami Unii, do układu z Schengen przystąpiły Norwegia, Islandia i Szwajcaria. Nieformalnymi członkami strefy są również Monako, San Marino i Watykan, które posiadają otwarte granice z Francją i Włochami.

Traktat z Maastricht ustanawiający Unię Europejską wprowadził pojęcie Unii Gospodarczo-Walutowej, czego skutkiem było powstanie wspólnej waluty Euro. 1 stycznia 2002 r. 12 z 15 krajów „starej Unii” (bez Wielkiej Brytanii, Danii i Szwecji) zastąpiło waluty narodowe wspólnym pieniądzem. Pół roku później waluty narodowe w tych krajach zostały ostatecznie wycofane z obiegu. Do tej pory do strefy Euro przystąpiły Słowenia, Cypr, Malta, Słowacja i Estonia. Członkami strefy są również nie będące członkami Wspólnoty Monako, San Marino i Watykan. Waluta Euro obowiązuje także w Andorze, Czarnogórze i Kosowie, mimo, że kraje te nie są ani członkami Unii ani strefy Euro.

Pierwsze rozszerzenie Wspólnoty o nowe kraje nastąpiło w 1973 r., kiedy to przyjęto Wielką Brytanię, Danię i Irlandię. Norwegowie w ogólnonarodowym referendum odrzucili propozycję wstąpienia do Wspólnoty. Rok 1981 to przystąpienie do EWG Grecji, a 1986 – Hiszpanii i Portugalii. NRD stało się częścią Wspólnoty w 1990 r. po połączeniu się z RFN, a 5 lat później szeregi członków zasiliły Austria, Szwecja i Finlandia. Norwegowie po raz drugi odrzucili propozycję wejścia do Unii. 1 maja 2004 nastąpiło największe w historii rozszerzenie Unii Europejskiej o 10 nowych państw: Estonię, Litwę, Łotwę, Polskę, Czechy, Słowację, Węgry, Słowenię, Maltę oraz Cypr, natomiast 1 stycznia 2007 r. do tego grona dołączyły Bułgaria i Rumunia. Obecnie Unia Europejska liczy więc 27 członków.

W tym momencie krajami kandydującymi są: Chorwacja, Czarnogóra, Islandia, Macedonia oraz Turcja, a wnioski akcesyjne złożyła Albania i Serbia.

Traktat lizboński, który wszedł w życie 1 grudnia 2009 r., wprowadził przede wszystkim zniesienie podziału na Wspólnotę Europejską i Unię Europejską, zastępując je jednolitym organizmem posiadającym osobowość prawną i przekształcając w organizację międzynarodową. Ponadto w traktacie zawarte zostały następujące kwestie:

• uszczegółowienie zasad rządzących Unią,
• podział kompetencji pomiędzy Unię a państwa członkowskie,
• sprecyzowanie katalogu źródeł prawa Unii,
• sprecyzowanie procedur stanowienia i rewizji prawa pierwotnego Unii,
• określenie nowego miejsca Unii na arenie międzynarodowej i w systemie światowego bezpieczeństwa,
• wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego,
• umocnienie roli parlamentów narodowych,
• umocnienie zasady elastyczności,
• reforma systemu głosowania w Radzie Unii Europejskiej,
• usprawnienie działań Unii grupującej 27 państw członkowskich.
• nadanie prawnego charakteru Karcie Praw Podstawowych.

Karta Praw Podstawowych miała być fundamentalną częścią Konstytucji Europejskiej. Jednak z powodu nieratyfikowania Konstytucji przez wszystkich członków Unii Kartę włączono do traktatu lizbońskiego. Wbrew temu, co sądzą niektórzy polscy politycy Karta Praw Podstawowych jest dokumentem prawnie obowiązującym również w Polsce z dwoma zastrzeżeniami, które dotyczą także Wielkiej Brytanii i są wynikiem kompromisu zawartego podczas szczytu w Lizbonie.

Karta Praw Podstawowych składa się z Preambuły i 54 artykułów rozdzielonych na 7 następujących rozdziałów:

I.             Godność człowieka (art. 1-5) stanowiący o ochronie godności ludzkiej; prawie do życia (w tym zakazie orzekania i wykonywania kary śmierci); prawie do integralności cielesnej (w tym m.in. zakazie klonowania w celach reprodukcyjnych); zakazie tortur i poniżającego traktowania lub karania oraz zakazie niewolnictwa i pracy przymusowej.

II.           Wolności (art. 6-19) stanowiący m.in. o prawie do wolności i bezpieczeństwa osobistego; poszanowania prywatności i życia rodzinnego; ochrony danych osobowych; wolności myśli, sumienia i religii; wolności przepływu informacji i wyrażania opinii; wolności zgromadzania się i stowarzyszania się; edukacji; zatrudniania się w każdym państwie UE;

III.         Równość (art. 20-26) gwarantujący równość wobec prawa; zakaz wszelkiej dyskryminacji; poszanowanie różnorodności kulturowej, religijnej i językowej; równość płci ale przy dopuszczeniu "specyficznych korzyści dla płci niedostatecznie reprezentowanych"; prawa dziecka; prawa osób starszych; integrację osób niepełnosprawnych.

IV.          Solidarność (art. 27-38) zawierający prawo pracowników do informacji i konsultacji; do układów zbiorowych i wspólnych działań; do pomocy społecznej i mieszkaniowej; do ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem; do dobrych warunków pracy; do zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego; do pomocy socjalnej; dostępu do służby zdrowia; oraz zakaz pracy dzieci i ochronę pracującej młodzieży; zakaz zwolnień z powodu macierzyństwa, ochronę środowiska i ochronę konsumenta.

V.            Prawa obywatelskie (art. 39-46) w tym prawo do głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz wyborach samorządowych; prawo do dobrej administracji; prawo dostępu do dokumentów unijnych; prawo składania skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich; prawo składania petycji do Parlamentu; prawo przemieszczania się i osiedlania oraz prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej.

VI.          Wymiar sprawiedliwości (art. 47-50) zawierający m.in. prawo do rzetelnego procesu sądowego oraz domniemanie niewinności i prawo do obrony.

VII.        Postanowienia ogólne (art. 51-54), w którym zawarte są ogólne zasady stosowania Karty.

Unia Europejska to dziś organizacja międzynarodowa posiadająca szereg kompetencji polegających na prowadzeniu wspólnej polityki państw członkowskich w zakresach określonych przepisami wewnętrznymi Wspólnoty. Nie oznacza to w żaden sposób utraty suwerenności przez jakikolwiek kraj członkowski. Każde państwo bowiem nadal pozostaje w pełni niepodległe, a obowiązek dostosowania prawa wewnętrznego do unijnego w żaden sposób nie zagraża jego tożsamości politycznej i kulturowej. Niemniej jednak wprowadzenie jednolitego prawa wspólnotowego we wszystkich 27 krajach członkowskich tak odmiennych od siebie kulturowo jest niezwykle trudne i wciąż wywołuje wiele kontrowersji zarówno na poziomie wewnętrznym każdego z członków jak i w relacjach międzynarodowych.

Unia Europejska to szereg korzyści wynikających z członkostwa, ale także wiele obowiązków. Podstawowym plusem jest dostęp do środków finansowych przeznaczonych na rozwój mniej zamożnych państw członkowskich, tak aby mogły dorównać gospodarczym potęgom Wspólnoty. Polska od początku swojego członkostwa aktywnie korzysta z tych środków i właściwie chyba już nie potrafimy sobie wyobrazić funkcjonowania naszego kraju bez funduszy unijnych. Jednak wbrew powszechnym wyobrażeniom nie otrzymujemy tych środków za darmo bowiem jesteśmy zobowiązani do corocznego opłacania składki członkowskiej. Jednak biorąc pod uwagę stosunek tego co inwestuje nasz kraj we Wspólnotę, do tego co od niej otrzymuje, bilans i tak wychodzi nam dodatni. Innym obowiązkiem jest dostosowanie prawa polskiego do wymogów prawa unijnego. Unia jako organizacja zrzeszająca państwa i narody z całej Europy nakłada na nasz kraj wiele wymogów prowadzących do ujednolicenia pewnych kwestii związanych z wzajemnym poszanowaniem własnej obecności we Wspólnocie.

I wbrew powszechnym przekonaniom nie jest to zamach na czyjąkolwiek niepodległość, a wręcz przeciwnie próba sprawienia, aby każdemu obywatelowi Unii żyło się lepiej i bezpieczniej. I myślę, że o tym powinniśmy pamiętać w obliczu polskiej prezydencji w Unii Europejskiej, która już za dwa miesiące stanie się faktem.

Za tydzień dalszy ciąg unijnej wycieczki po krajach członkowskich.