Publicystyka - ngo.pl

Pomysły brukselskich technokratów poszerzają unijny dyskurs na temat przedsiębiorczości społecznej o dwie kluczowe kategorie: innowacyjność społeczną (połączoną z kreatywnością) oraz mechanizmy inwestycyjne (czy wprost fundusze pożyczkowe). Razem wyrażają one sedno nowego myślenia UE o ekonomii społecznej, traktowanej jako odpowiedź na kryzys społeczno-gospodarczy. Wiele wskazuje na to, że te uzupełniające się pojęcia właściwie oddają podstawowe założenia przyszłych form unijnego wsparcia, które zostaną uruchomione od 2014 roku.

Również w 2009 roku pojęcie innowacyjności starano się rozszerzać na sferę działań społecznych. Trudno było jednak w tym obszarze wskazać równie znaczące (także poza granicami kraju) polskie pomysły będące odpowiedzią na istotne problemy społeczne.

Warto podjąć teraz wysiłki, by tak rozumiane innowacyjne rozwiązania zostały wypracowane w naszym kraju w oparciu o nową generację unijnych programów wsparcia.

Wskazują oni m.in., że Polsce brakuje pomysłów na innowacyjne wykorzystywanie posiadanych zasobów i wytwarzanie nowych rozwiązań/produktów, które sprzyjałyby wzrostowi naszej gospodarczej konkurencyjności na europejskich i światowych rynkach. Krytykują też bezrefleksyjne – pozbawione głębszej analizy potrzeb i monitoringu efektywności – nastawienie się polskich decydentów na samo wydatkowanie funduszy unijnych.

W ten sposób wcześniejsze, zapisane w strategii Europa 2020, postulaty mówiące o oparciu rozwoju Unii na kreatywności i innowacjach otrzymały konkretny kształt (szczególnie w ramach inicjatywy flagowej „Innowacyjna Europa”).

Może to dotyczyć wykorzystania zarówno sprawdzonych już rozwiązań w odniesieniu do nowych grupy społecznej lub obszaru działalności, jak i wypracowania świeżych, a nawet eksperymentalnych rozwiązań dla znanych, ale wciąż istotnych problemów.

Dopuszczalne są oczywiście wszelkie sposoby krzyżowania obu tych skrajności, ponieważ innowacyjność społeczna ma się opierać właśnie na nieskrępowanym ograniczeniami formalno-społecznymi wypracowywaniu nowych, idących na przekór utartym schematom rozwiązań.

Wprowadzeniu warunków sprzyjających rozwijaniu działań opartych na powyższych założeniach ma służyć zaproponowane przez Komisję połączenie trzech dotychczasowo odrębnych form unijnego wsparcia – programów Progress i EURES oraz Europejskiego Instrumentu Mikrofinansowego Progress.

Główne obszary wsparcia przemian i innowacji społecznych mają być w tak zintegrowanym programie ograniczone do rynku pracy i kwestii społecznych, pozwalając na zwiększenie spójności i wydajności unijnych działań w tym zakresie. Na wdrażanie programu w okresie od stycznia 2014 do grudnia 2020 przewidziano kwotę ponad 958,19 mln euro, a środki te przeznaczono na trzy uzupełniające się sfery działań:

Prawie piąta część wszystkich środków zaplanowanych na cały ten obszar wsparcia ma być skierowana na promowanie i ewaluację skuteczności eksperymentów społecznych, w celu oceny możliwości ich późniejszego szerszego zastosowania;

Odrębne wsparcie w tym zakresie przewidziano dla mikroprzedsiębiorstw, czyli podmiotów zatrudniających mniej niż 10 pracowników, których roczny obrót nie przekracza 2 mln euro. Szczególną uwagę poświęcono tym, które posiadają w rozumieniu autorów dokumentu charakter społeczny, czyli zatrudniają osoby wcześniej długotrwale bezrobotne lub zagrożone utratą pracy, mające trudności z wejściem lub powrotem na rynek pracy oraz wykluczone społecznie.

Oddzielne wsparcie ma być skierowane również na zwiększenie potencjału instytucjonalnego dostawców mikrokredytów (pożyczek w wysokości do 25 000 euro).

Jak widać miejsce dla podmiotów ekonomii społecznej znaleźć można szczególnie w pierwszym i trzecim obszarze wsparcia nowego programu. Odpowiada to również zawartej w części ogólnej projektu deklaracji, mówiącej o tym, że „przedsiębiorstwa społeczne są jednym z filarów pluralistycznej społecznej gospodarki rynkowej Europy”. Podmioty te autorzy dokumentu definiują jednocześnie w bardzo ogólny sposób, do kategorii zaliczając wszelkie przedsiębiorstwa, których głównym celem nie jest generowanie zysków, lecz wywieranie wpływu społecznego.

W projekcie nie wprowadzono dodatkowych kryteriów definiujących przedsiębiorstwa społeczne. Może się więc zdarzyć, że w ramach programu finansowane będą raczej przedsiębiorstwa największe, prężnie działające a nie te, najbardziej potrzebujące wsparcia.

Do tych dużych podmiotów (obok instytucji badawczych), jak się wydaje, może być skierowany pierwszy z wymienionych obszarów wsparcia. Widać w nim dodatkowo także istotny nacisk położony na wsparcie podmiotów działających w wymiarze ponadnarodowym, europejskim.

Do najmniejszych przedsiębiorstw społecznych skierowane mają być przede wszystkim mikropożyczki. Jednak nawet przy wyjątkowo korzystnych warunkach ich przyznawania, małe podmioty ekonomii społecznej mogą mieć problemy z dotrzymaniem warunków kredytu, jeśli nie otrzymają wcześniejszego choćby podstawowego treningu w zakresie zasad prowadzenia działalności gospodarczej.

Ważne, że potrzebę budowania odpowiednich kompetencji wśród kadr przedsiębiorstw społecznych zauważyła Komisja Europejska, przekuwając ją w jeden z postulatów Inicjatywy na rzecz przedsiębiorczości społecznej. Z wyrażeniem pełnego zadowolenia lepiej jednak poczekać na przyjęcie tych propozycji przez państwa członkowskie.

Omawiając nowe rozwiązania odnoszące się do przedsiębiorczości społecznej w całej Unii Europejskiej, pamiętać należy o specyfice zaliczanych do tej kategorii podmiotów w każdym z krajów członkowskich. I tak, w polskich warunkach znacząca ich część prowadzona jest przez osoby, które miały ogromne problemy ze znalezieniem pracy. Trudno oczekiwać od nich kompetencji wymaganych w samodzielnej działalności na warunkach przynajmniej do jakiegoś stopnia rynkowych. W rezultacie polskie podmioty ekonomii społecznej (np. CIS-y czy spółdzielnie socjalne), będące narzędziami aktywnej polityki społecznej, mogą okazać się nieprzygotowane do korzystania z przedstawionych mechanizmów.