"Ukraina w drodze do UE" - komentarz Jana Truszczyńskiego dla Fundacji Batorego
Negocjacje w sprawie przystąpienia Ukrainy do Unii Europejskiej trwają już blisko półtora roku. W końcu września 2025 roku sfinalizowano ich pierwszy etap: prowadzony przez Komisję Europejską i rząd Ukrainy porównawczy przegląd prawa unijnego i legislacji ukraińskiej. Publikujemy komentarz Jana Truszczyńskiego (dyplomaty, w latach 2001–2005 głównego negocjatora członkostwa Polski w UE) do komunikatu Komisji Europejskiej o stanie procesu rozszerzeniowego i raportu poświęconego kandydaturze Ukrainy.
Negocjacje toczą się zgodnie z procedurą UE stosowaną od 2020 roku. Dorobek prawno-instytucjonalny Unii (acquiscommunautaire) podzielono na 33 rozdziały negocjacyjne, zgrupowane w sześciu tzw. klastrach. Najważniejszy jest klaster 1 (kwestie podstawowe), obejmujący m.in. wymiar sprawiedliwości, prawa podstawowe, walkę z korupcją i reformę administracji publicznej. Negocjacje w tym klastrze otwierają się jako pierwsze i zamykają jako ostatnie, a postępy w nim wyznaczają ogólne tempo rokowań.
Po screeningu w danym klastrze Komisja przedstawia raport z zaleceniami warunków wyjściowych (tzw. opening benchmarks), których spełnienie przez kandydata jest niezbędne do formalnego otwarcia negocjacji.
Niestety, plany formalnego otwarcia negocjacji w klastrze 1, które miały zostać zrealizowane w pierwszym półroczu 2025 roku pod przewodnictwem Polski w Radzie UE, zostały udaremnione przez polityczną obstrukcję ze strony Węgier. Brak jednomyślności uniemożliwił formalne zaproszenie Ukrainy do przedstawienia stanowiska negocjacyjnego. Ten impas utrzymuje się nadal.
W obliczu impasu w Radzie UE, Komisja i rząd Ukrainy przyjęły pragmatyczne podejście.Ukraina zatwierdziła plany działań (mapy drogowe) na lata 2025-2027, które uwzględniają warunki otwarcia negocjacji (tzw. opening benchmarks) w klastrze 1. Komisja mogła dzięki temu przygotować projekty wspólnego stanowiska Unii. Ponadto Ukraina z własnej inicjatywy przekazała projekty stanowisk negocjacyjnych w klastrach 2 i 6. Komisja Europejska pozytywnie oceniła zaangażowanie Ukrainy pomimo wojny i stwierdziła, że Ukraina spełniła warunki wymagane do otwarcia klastrów 1, 2 i 6.
Mamy zatem komasację dużej ilości materiału negocjacyjnego na szczeblu właściwej kompetencyjnie Grupy Roboczej ds. Rozszerzenia i Krajów Negocjujących Przystąpienie do UE (EU Council’s Working Party on Enlargement and Countries Negotiating Accession to the Union, COELA). Taca in w COELA jest pełna po brzegi, lecz taca out pozostaje pusta od blisko roku - – komentuje Jan Truszczyński.
Pod względem stopnia zaawansowania w gronie wszystkich dziewięciu kandydatów Ukraina plasuje się za Czarnogórą i Albanią, na trzecim miejscu ex aequo z Mołdową, wyprzedzając Serbię i Północną Macedonię.
Ogólnie postęp adaptacyjny ukraińskiego prawa do wymogów UE należy uznać za umiarkowany. Największe wyzwanie to walka z korupcją. Komisja odnotowała w tym zakresie mały postęp, ale wyraziła wątpliwości co do woli wykonania programu antykorupcyjnego.
Zachęcamy do lektury całego komentarza Jana Truszczyńskiego.
Źródło: Fundacja im. Stefana Batorego
