Jakie wspólne elementy mają europejskie systemy edukacji i jak powinny się rozwijać? Jak na tle innych krajów UE wypada Polska? Eksperci Komisji Europejskiej oraz polskich instytucji omawiali 25 listopada 2015 r. dwa raporty na temat polityki edukacyjnej: „Monitor Edukacji i Szkoleń” KE oraz „Spojrzenie na oświatę: Polska” Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).
Dyskusję otworzyła Marzenna Guz-Vetter, Dyrektor Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce. Zwróciła uwagę, że oba raporty stanowią wnikliwą analizę stanu szkolnictwa w Polsce, a ponadto zawierają wiele cennych danych statystycznych. Polska wydaje znaczne środki finansowe na rzecz nauki i szkolnictwa, przekraczające średnią UE w tym zakresie. Mimo wysokich nakładów, bezrobocie wśród młodych ludzi w Polsce jest nadal bardzo wysokie, zaś absolwenci szkół zawodowych i wyższych mają często duże problemy w znalezieniu zatrudnienia lub wykonują prace poniżej swoich kwalifikacji.
Z raportu Komisji Europejskiej wynika, że liczba osób zatrudnionych w Polsce poniżej uzyskanych kwalifikacji wzrosła w latach 2002-2012 z 11 do 19 proc. – Można często odnieść wrażenie, że w Polsce nauka jest sztuką dla sztuki, że nauka i gospodarka nie współdziałają ze sobą z punktu widzenia potrzeb rynku pracy – podkreśliła Marzenna Guz-Vetter.
„Monitor Edukacji i Szkoleń”, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji w Polsce, zaprezentowali eksperci Komisji Europejskiej. – Przed edukacją europejską nadal stoją duże wyzwania, zauważalne są różnice między państwami członkowskimi – mówił Jan Pakulski, szef wydziału Studies, impact assessments, analysis and statistics w Dyrekcji Generalnej ds. Edukacji i Kultury (DG EAC).
Różnice dotyczą m.in. wskaźnika przedwczesnego przerywania edukacji czy wskaźnika absolwentów wyższych uczelni. – Naszym celem jest, aby do 2020 roku 40 proc. Europejczyków w wieku 30-34 lat miało ukończone studia wyższe – podkreślał Pakulski. Zwrócił także uwagę na niski poziom dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy.
Joanna Basztura, ekspertka DG EAC, skupiła się na wynikach krajowych. – Polska już osiągnęła dwa cele strategii Europa 2020 - wskaźnik przedwczesnego rezygnowania z edukacji wynosi jedynie 5,5 proc. zaś 42 proc. młodych ludzi ma ukończone studia wyższe - zauważyła. Polska wypada dobrze w dziedzinie szkoleń dla nauczycieli, ale nadal istnieje konieczność wspierania bardziej innowacyjnych i kreatywnych sposobów nauczania. Według raportu,19 proc. absolwentów pracuje na stanowiskach poniżej poziomu ich kwalifikacji. Basztura, tak jak jej przedmówcy, wskazywała na potrzebę lepszego dostosowania umiejętności zdobywanych w szkole i na uczelni do wymagań rynku pracy. Ponadto „Monitor” uznaje za niepokojący niski poziom uczestnictwa osób dorosłych w procesie uczenia się przez całe życie (spadek do 4 proc.).
Raport OECD „Spojrzenie na oświatę: Polska” zaprezentowała Judith Peterka, konsultantka w wydziale Policy Advice and Implementation w Dyrekcji ds. Edukacji i Umiejętności Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. – W przypadku wielu wskaźników Polska jest wśród krajów, które mają lepsze wyniki niż średnia OECD - zauważyła. Chodzi tu m.in. o wielkość klas, poziomu kwalifikacji nauczycieli. OECD wskazuje również na wyzwania, które stoją przed Polską. Poziom wydatków na edukację jest nadal zbyt niski zaś jedynie 18 proc. nauczycieli uważa, że ich zawód jest szanowany. Problemem jest również niski wskaźnik zatrudnienia wśród absolwentów i niski poziom dostosowania umiejętności do potrzeb rynku pracy.
W drugiej części spotkania oba raporty komentowali przedstawiciele polskich instytucji działających w obszarze edukacji. -Polska osiągnęła już cel 40 proc. osób z wyższym wykształceniem zakładany przez strategię Europa 2020, ale mamy też swój krajowy cel – 45 proc. – do którego nadal dążymy – mówił Bartłomiej Banaszak, ekspert Departamentu Innowacji i Rozwoju w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Zwrócił uwagę, że liczba studentów w ostatnich latach spada. Jednocześnie rośnie stopień umiędzynarodowienia studentów - w ostatnim roku akademickim na polskich uczelniach studiowało o 10 tys. więcej cudzoziemców niż rok wcześniej. Zagraniczni studenci przyjeżdżają przede wszystkim z Ukrainy, ale także Białorusi, Norwegii, Szwecji i innych krajów. – Problemem ogólnosystemowym jest niedopasowanie kwalifikacyjne i kompetencyjne – zauważył Banaszak. Wielu pracodawców deklaruje, że miało problemy ze znalezieniem odpowiedniego kandydata. Rosnące niedopasowanie kwalifikacyjne jest częściowo związane z faktem, iż przyrost liczby studentów był zdecydowanie szybszy niż wzrost zapotrzebowania gospodarki na osoby z wyższym wykształceniem.
Stanisław Drzażdżewski, radca generalny Departamentu Strategii i Współpracy Międzynarodowej w Ministerstwie Edukacji Narodowej podkreślał, że tryb monitorowania proponowany przez KE i OECD może prowadzić do zejścia na dalszy plan kwestii poszczególnych krajów albo skupienie uwagi głównie na wskaźnikach a w konsekwencji także na rankingach krajów. Odnosząc się do sytuacji w Polsce, zwrócił uwagę na pozytywny trend w dziedzinie edukacji przedszkolnej.
Agnieszka Chłoń-Domińczak z Instytutu Badań Edukacyjnych przedstawiła wybrane wskaźniki dotyczące edukacji przedszkolnej, podstawowej i średniej. Po raz kolejny pojawił się również temat niedostosowania programów studiów do rynku pracy oraz problem bezrobocia wśród młodych absolwentów. Spotkanie zakończyła dyskusja z udziałem publiczności.
Kontekst
Raport przedstawia ewolucję systemów kształcenia i szkolenia w Europie, ze szczególnym uwzględnieniem zaleceń dla poszczególnych państw w dziedzinie kształcenia i szkoleń, a także przyczynia się jako analityczny wkład do kolejnego Semestru Europejskiego stanowiącego roczny cykl koordynacji polityki gospodarczej w krajach członkowskich UE.
