Trwają prace nad nowelizacją ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
Kalendarz prac nad ustawą o pożytku publicznym jest już opóźniony w stosunku do pierwotnych zamiarów Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Jak dotąd odbyły się trzy spotkania poświęcone ustawie. W pracach biorą udział już nie tylko przedstawiciele Departamentu Pożytku Publicznego, czy Rady Działalności Pożytku Publicznego, aktywnie włączył się w nie również Paweł Wypych - sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych.
Dotychczas debatowano nie tylko nad konkretnymi
zapisami, ale ogólnie nad filozofią ustawy o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie. Czerwcowy termin przekazania
projektu nowelizacji do Parlamentu wydaje się jeszcze możliwy do
utrzymania, zwłaszcza że uzgodnienia międzyresortowe mają odbywać
się równolegle z konsultacjami z Radą Działalności Pożytku
Publicznego.
Jeszcze przed długim weekendem majowym, w
piątek 28 kwietnia, zebrał się zespół problemowy ds. prawnych i
monitoringu działający przy Radzie Działalności Pożytku
Publicznego. Najistotniejszym punktem obrad było omówienie stanu
prac nad nowelizacją ustawy o działalności pożytku publicznego.
Większość referowanych pomysłów jest już w sumie dobrze znana,
ponieważ były one przedmiotem prac RDPP jeszcze za poprzedniej
kadencji, dlatego skupimy się tu tylko na najbardziej
interesujących, o których mówiono na spotkaniu zespołu:
Zmianie ulec ma definicja organizacji
pozarządowej, ale wedle najnowszych propozycji nie będzie ona już
tak radykalna. Nie obejmie ona spółek prawa handlowego. Resort, po
protestach niektórych organizacji, w ogóle wycofuje się z pomysłu
nadawania statusu OPP spółkom prawa handlowego. Definicja w
znowelizowanej ustawie ma także jednoznacznie odnosić się m.in. do
organizacji polonijnych i turystycznych.
Zmienić się ma brzmienie art. 5. W proponowanej
wersji ma on zostać sformułowany w trybie oznajmującym, tak aby nie
było już wątpliwości, w jaki sposób przebiegać ma współpraca między
administracją i organizacjami pozarządowymi.
Pojawi się możliwość przyjmowania wieloletnich
programów współpracy z organizacjami pozarządowymi (maksymalnie
5-letnich), a proces przygotowania programu ma zostać ograniczony
cezurą czasową (programy mają być opracowywane do końca grudnia
roku poprzedzającego ich obowiązywanie). Proponuje się także
podstawowe elementy, z których powinien składać się każdy program
(opis form współpracy oraz priorytety). Urzędnicy będą również
sprawozdawać się z realizacji programów współpracy przed
radnymi.
cd.
Proponuje się, aby wszystkie rodzaje działalności - nieodpłatna
działalność statutowa, działalność odpłatna i gospodarcza mogły być
prowadzone w tych samych dziedzinach. Jednocześnie Ministerstwo
podtrzymuje stanowisko, że organizacje pożytku publicznego nie
powinny prowadzić działalności gospodarczej.
Zmienią się procedury konkursowe. Pojawi się
furtka pozwalająca w szczególnych okolicznościach (np. klęsk
żywiołowych) na zlecanie zadań organizacjom pozarządowym poza
procedurami konkursowymi - decyzję o takim wyłączeniu konkursu
każdorazowo podejmować ma premier.
Skróceniu do jednego miesiąca ulec mają terminy
rozpatrywania propozycji zgłaszanych przez organizacje pozarządowe,
a konkursy na tego rodzaju zadania mają być rozstrzygane w ciągu
dwóch tygodni. Maksymalny czas rozstrzygnięcia zwykłego konkursu ma
natomiast trwać najwyżej dwadzieścia jeden dni. Doprecyzowane
zostaną reguły ogłaszania konkursów tak, aby ukazywały się one
także w lokalnych mediach. Ponadto ustanowione mają być reguły
dotyczące powoływania komisji konkursowych. Wedle propozycji
przedstawionych przez Ministerstwo w skład komisji mają wchodzić
zawsze urzędnicy, radni i eksperci wskazywani przez organizacje
pozarządowe (można się domyślać, że propozycja włączania radnych do
składu komisji konkursowych jest efektem badań przeprowadzonych
przez Instytut Spraw Publicznych, które dotyczyły opinii radnych
nt. funkcjonowania ustawy o działalności pożytku publicznego i o
wolontariacie).
Stosowanie trybu konkursowego z ustawy o
działalności pożytku publicznego ma zostać rozszerzone na zadania
zlecane organizacjom pozarządowym w dziedzinie pomocy społecznej,
promocji zatrudnienia i pomocy osobom niepełnosprawnym. Konkursy na
zasadach określonych w ustawie mają również dotyczyć kultury, ale w
tym przypadku trwają jeszcze dyskusje z Ministerstwem Kultury i
Dziedzictwa Narodowego, dla którego takie rozwiązanie jest
problematyczne.
Ostatecznie uregulowana ma zostać kwestia
działalności na rzecz członków stowarzyszeń. Obecnie niejasne
zapisy art. 20 powodują, że duże stowarzyszenia, które chcą uzyskać
status pożytku publicznego napotykają na problemy, ponieważ bywa,
że sądy rejestrowe mają wątpliwości, czy takie organizacje działają
"na rzecz ogółu społeczności".
Planuje się, aby wynagrodzenia w organizacjach
korzystających ze środków publicznych (w tym również ze zbiórek
publicznych) nie przekraczały 3-krotności przeciętnego
wynagrodzenia.
cd.
Pojawiły się nowe propozycje dotyczące sprawozdawczości i nadzoru.
Na organizacje pożytku publicznego ma zostać nałożony jednoznaczny
obowiązek publikowania rocznych sprawozdań na stronach resortu
polityki społecznej, jak również raportów dotyczących
rozdysponowania środków pozyskanych w ramach mechanizmu "1
procenta". Trwa dyskusja nad kwestią sprawowania nadzoru nad
organizacjami pożytku publicznego. Ścierają się tutaj dwie opcje -
jedna proponuje powierzenie nadzoru nad organizacjami wojewodom,
druga marszałkom województw. Jednak ewentualne zmiany w tej sprawie
będą dotyczyć nie tylko ustawy o działalności pożytku publicznego,
ale także innych ustaw.
W obliczu częstych przypadków uchylania się
przed kontrolą pojawić się ma również mechanizm pozwalający
odpowiedniemu ministrowi na nakładanie kar na organizacje pożytku
publicznego, wzywanie do składania wyjaśnień, a nawet występowanie
do sądu z wnioskiem o wykreślenie organizacji z rejestru pożytku
publicznego.
Kosmetyczne zmiany szykują się również w
związku z funkcjonowaniem Rady Działalności Pożytku Publicznego.
Proponuje się między innymi rozszerzenie składu Rady do 24
członków, natomiast pomysł na osadzenie Rady przy premierze, chyba
na razie nie ma szans na realizację.
Przy okazji omawiania zmian ustawie o
działalności pożytku publicznego przedstawiciele Ministerstwa Pracy
i Polityki Społecznej napomknęli jeszcze o paru innych istotnych
kwestiach. Niemały problem, który niebawem może stać się
przedmiotem intensywnej dyskusji wiąże się z przepisami zwanej
"ustawy o kominach płacowych". Przepisom tym podlegają fundacje i
teoretycznie o wysokościach wynagrodzenia ich pracowników może
decydować minister skarbu. Kolejna sprawa - w związku ze zmianami w
ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie
podjęte zostaną działania w celu przywrócenia zwolnień z ponoszenia
kosztów sądowych dla organizacji pożytku publicznego. Planuje się
także odejście od procedury przekazywania "1 procenta" przez cały
rok podatkowy. O takie rozwiązanie przez długi czas toczyła walkę
poprzednia Rada Działalności Pożytku Publicznego, Ministerstwo
Finansów w końcu przychyliło się do tego pomysłu, ale dziś okazuje
się, że ten tryb przekazywania 1 procenta nie jest żadnym
ułatwieniem dla podatników.
Tak więc prace nad ustawą o działalności
pożytku publicznego i o wolontariacie nie zamarły - zmieniają się
koncepcje, pojawiają się nowe pomysły, kiedy ostatecznie doczekamy
się nowelizacji i co ona przyniesie - wciąż nie wiadomo. W każdym
razie uzgodnienia międzyresortowe zakończą się w II połowie maja,
po czym projekt ustawy trafi do Rady Ministrów.
