Publicystyka - ngo.pl

Badania [1]  pokazują bowiem, że Polacy wciąż boją się oleju palmowego – 64 proc. nie spotkało się z pojęciem „certyfikowany olej palmowy”, a duża część z nas nie wie jaki olej palmowy jest zrównoważony, jak go rozpoznać i jakie są jego benefity zdrowotne, środowiskowe czy gospodarcze. 

Olej palmowy pomimo swojej egzotycznej nazwy jest obecny w większości polskich domów. Zawiera go około 50% produktów znajdujących się na sklepowych półkach, a jego popularność nie ogranicza się tylko do żywności - na masową skalę wykorzystywany jest np. do produkcji kosmetyków i detergentów, a także pasz dla zwierząt. Zgodnie z przewidywaniami FAO, czyli agendy ONZ ds. wyżywienia i rolnictwa, popyt na olej palmowy do 2050 r. potroi się! Od 2004 roku spożycie oleju palmowego w Polsce wzrosło o 150%. Taka popularność powoduje, że wokół tego surowca wciąż toczy się ożywiona dyskusja, a w sieci powielane są mity na temat tego, czy jego wykorzystanie jest korzystne dla ludzi i planety.

31 stycznia br. w Warszawie odbyło się spotkanie „Olej fake newsy! – bierzemy certyfikowany olej palmowy na warsztat” zorganizowane przez Fundację WWF Polska wraz z PKZOP. Udział w warsztatach wzięli przedstawiciele świata mediów, biznesu, influencerów, konsumentów i specjalistów z Fundacji WWF Polska. W takim gronie, biorący udział w wydarzeniu szukali rozwiązań, które sprawią, że więcej firm sięgnie po certyfikowany surowiec, a konsument wybierze produkt opatrzony certyfikatem zrównoważonego oleju palmowego. Warsztaty metodą Design Thinking przeprowadziła Karolina Wójcik. – Bardzo zależało nam na zderzeniu ze sobą opinii i pomysłów, na temat oleju palmowego, różnych grup – mediów, które o nim piszą, producentów oraz przedstawicieli konsumentów, czyli influencerów. I udało się – pomysły sypały się jak z kapelusza, a każda z grup inspirowała się wzajemnie. Mam nadzieję, że wiele z tych pomysłów wykorzystamy w przyszłości. Podczas spotkania przewijała się teza, że problem pozyskania surowców w obecnym świecie trudnych wyborów i pełnym kompromisów nie jest zagadnieniem czarno-białym, ale lepszego rozwiązania pod względem zarówno środowiskowym, społecznym jak i gospodarczym niż wykorzystanie certyfikowanego oleju palmowego ze zrównoważonych upraw obecnie nie ma – mówi Magdalena Rusiłowicz, eskpertka Fundacji WWF Polska i koordynatorka Polskiej Koalicji ds. Zrównoważonego Oleju Palmowego.

Najtrudniejszym wyzwaniem warsztatów było zachęcenie Polaków-konsumentów do wyboru produktów z certyfikowanym olejem palmowym. Badania PKZOP pokazują, że wciąż 64 proc. Polaków nie spotkało się z pojęciem „certyfikowany olej palmowy”. Nie wiemy jakie zalety zapewnia certyfikacja i jak olej palmowy może uzyskać właściwy certyfikat. Polacy boją się nazwy „olej palmowy” i surowca, który przez lata kojarzył się z negatywnym wpływem na środowisko. Dlatego kolejne miesiące i lata powinno zająć oswajanie i edukacja Polaków na temat faktów o certyfikowanym oleju palmowym – jak go wybierać, jak rozpoznać produkty, ale też czym certyfikacja jest i jak chroni zarówno planetę jak i konsumenta.

– Podczas warsztatów zrodził się pomysł, aby ten zrównoważony olej palmowy miał swój dzień – Dzień Certyfikowanego Oleju Palmowego, który będzie świetną okazją do corocznej edukacji konsumentów i pretekstem do przekazywania sprawdzonych faktów na temat tego surowca. Mogę obiecać, że jak najszybciej rozpoczniemy prace przy tym projekcie – deklaruje Magdalena Rusiłowicz – Jako konsumenci musimy też pamiętać, że mamy wpływ na to, skąd pochodzą produkty, które lądują na naszych stołach. Najlepsze co możemy zrobić dla planety, to ograniczyć spożywanie gotowych produktów zawierających przetworzone tłuszcze roślinne, takich jak przekąski, słodycze czy mrożonki. Bojkot jednego rodzaju oleju nie ma sensu, ale ograniczenie konsumpcji już tak! Jeżeli najdzie nas ochota na batonika, wybierzmy ten z certyfikowanym olejem palmowym – dodała.

Faktem jest, że przez wiele lat plantacje palmy olejowej były tworzone w sposób niezrównoważony, co przyczyniło się do wycinki tysięcy hektarów lasów tropikalnych, służących jako schronienie dla licznych gatunków zwierząt i doprowadziło do znacznego zmniejszenia różnorodności biologicznej. Jednym z rozwiązań dla problemów środowiskowych jest certyfikacja RSPO (Roundatble on Sustainable Palm Oil, co dosłownie oznacza Okrągły Stół dla Zrównoważonej Produkcji Oleju palmowego) - standardu międzynarodowego. 

RSPO opracowało zestaw kryteriów środowiskowych i społecznych, które firmy muszą spełnić, aby pozyskiwać certyfikowany zrównoważony surowiec pochodzący z palmy olejowej. Kryteria te, odpowiednio stosowane, mogą pomóc zminimalizować negatywny wpływ uprawy oleju palmowego na środowisko i społeczności w regionach go produkujących. Odpowiedzialnie prowadzona plantacja, po spełnieniu szeregu wymagań, może uzyskać certyfikat, który potwierdza stosowanie restrykcyjnych wymagań podczas uprawy. Certyfikowana plantacja nie może powstać na terenach, na których wcześniej był las deszczowy. Olej z certyfikatem to surowiec pochodzący ze źródeł zrównoważonych, a jego produkcja nie przyczynia się do niszczenia środowiska. Zmiany te mają prowadzić do ograniczenia i naprawy katastrofalnych skutków dla środowiska, a także mają włączyć lokalne społeczności w działania i umożliwiać im korzystanie z benefitów uprawy w ich miejscu zamieszkania.

Jako przykłady już wdrażanych pozytywnych zmian, można przytoczyć Indonezję, gdzie dzięki wprowadzanym przez rząd Republiki Indonezji strategiom zrównoważonych olejów roślinnych i innym działaniom na rzecz środowiska i klimatu liczba pożarów lasów, według analizy Trase zmniejszyła się tam o 82% w porównaniu z poprzednimi latami.[2]

Podczas warsztatów podkreślono konieczność wprowadzenia dalszych regulacji prawnych, aby producenci i dystrybutorzy mogli sprowadzać surowce, które nie będą przyczyniać się do wylesiania. Zwrócono także uwagę na większą edukację konsumentów – jak rozpoznać produkty z certyfikowanym olejem palmowym.

Palma olejowa jest bardzo wydajna, owocuje dwa razy w miesiącu przez cały rok i może dostarczać owoce przez ok. 25 lat. Z jednego hektara rocznie można pozyskać ok. 3,7 tony oleju[3]. Te dane pokazują, że jej uprawa jest nawet do siedmiu razy bardziej wydajna niż uprawy innych roślin oleistych. Dlatego jeśli chcielibyśmy zastąpić olej palmowy innymi olejami roślinnymi, wymagałoby to wygospodarowania dodatkowej powierzchni rolnej i doprowadziło do dalszej degradacji środowiska oraz utraty różnorodności biologicznej w kolejnych regionach. Dodatkowo ze względu na swoje właściwości - odporność na wysoką temperaturę, wysoką stabilność, neutralny smak i zapach, olej palmowy jest szeroko stosowany w branży spożywczej (margaryny i kremy do smarowania, czekolady i wyroby czekoladowe, lody, ciastka, słone przekąski, pieczywo), w branży kosmetycznej (kremy, mydła, szampony), w sektorze biopaliw, w produkcji pasz dla zwierząt i na rynku chemikaliów (detergenty, świece i smary). Jego konsystencja w wielu procesach produkcyjnych pozwala na rezygnację z tłuszczów częściowo lub całkowicie utwardzonych.

W ostatnich latach można zauważyć ogromny postęp jaki firmy poczyniły w zakresie świadomości środowiskowej i aktywnego działania mającego na celu zmniejszenie negatywnych skutków na środowisko. Od wielu lat Fundacja WWF przeprowadza badanie, tzw. scorecard, czyli „ranking olejowy”, który pokazuje, że pozyskiwanie oleju palmowego z certyfikatem RSPO nadal nie jest normą, ale wiele firm poczyniło godne pochwały postępy. Obecnie połowa przedsiębiorstw, które wzięły udział w rankingu wskazała, że wszystkie zakupy oleju palmowego są w 100% certyfikowane przez RSPO. W Polsce inicjatywą promującą stosowanie certyfikowanego surowca jest Polska Koalicja ds. Zrównoważonego Oleju Palmowego, do której należą jedne z największych firm wykorzystujących w swoich łańcuchach produkcji olej palmowy.

[1] Badanie przeprowadzone na zlecenie PKZOP przez agencję badawczą Danae na reprezentatywnej grupie dorosłych Polek i Polaków w wieku 18-50 lat, listopad 2023 rok.

[2] https://www.trase.earth/about/

[3] https://palmoilalliance.eu/palm-oil-production/