Publicystyka - ngo.pl

Do rozpoczęcia majowej debaty ngo.pl zainspirował nas wywiad z dr Edytą Hadrowicz – na temat kondycji stowarzyszeń zwykłych i stowarzyszeń w ogóle. Znaleźliśmy w nim ciekawą opinię pozwalającą – być może – spojrzeć w nowy, świeży sposób na to, dlaczego my, obywatele i obywatelki się (nie) stowarzyszamy.

Kilka faktów: stowarzyszenia – te podlegające ustawie Prawo o stowarzyszeniach, ale także inne „organizacje stowarzyszeniowe” są najliczniejszą zbiorowością organizacji w trzecim sektorze. Najliczniejsze, według GUS, są tzw. typowe stowarzyszenia rejestrowe (32,4 tys.), a dalej stowarzyszenia kultury fizycznej i związki sportowe (19,8 tys.), ochotnicze straże pożarne (14,9 tys.) oraz koła łowieckie (2,4 tys.).

W coraz liczniejszym gronie stowarzyszeń – jeśli weźmiemy pod uwagę wzrost ich liczby w ciągu kilkunastu ostatnich lat – zrzeszonych jest coraz mniej Polek i Polaków. Według badań Głównego Urzędu Statystycznego z 2013 r. liczba organizacji pozarządowych w ciągu ostatnich piętnastu lat wzrosła trzykrotnie, ale liczba osób do nich należących (tych, do których można należeć, a zatem nie fundacji) spadła. Na koniec 2012 r. w aktywnych organizacjach zrzeszonych było 10 mln członków i członkiń – o 3,4 mln mniej niż w roku 2005 r.

W portalu ngo.pl przytaczaliśmy też dane Stowarzyszenia Klon/Jawor, zgodnie z którymi w ostatnich latach w bardzo szybkim tempie rośnie popularność fundacji, nie stowarzyszeń. Jeszcze kilkanaście lat temu powstawało zaledwie 200-300 fundacji rocznie, obecnie tworzy się ich już ponad półtora tysiąca w ciągu roku. To również argument za tym, że stowarzyszanie się nie jest w modzie.

Jedną z tez, która pada najczęściej, jest ta o historycznej spuściźnie, która ukształtowała naszą kulturę stowarzyszania się. Polacy i Polki mało sobie ufają, więc nie garną się do wspólnotowych inicjatyw. Z drugiej strony, procedura zakładania stowarzyszenia i obowiązujące wymogi prawne (długotrwała rejestracja, wymóg 15 osób jako członków-założycieli) nie zachęcają do stowarzyszania się.

Na jeszcze inną kwestię zwraca uwagę Edyta Hadrowicz w wywiadzie dla ngo.pl. To do niej będziemy odnosić się w majowej debacie:

„Dziś proponujemy obywatelom tylko dwie formy stowarzyszeń – rejestrowe i zwykłe. Pamiętam natomiast, że planowana w Senacie w 2009 roku ustawa o zrzeszeniach proponowała zupełnie inne rozwiązania, inne formy zrzeszeń – również dla obywateli, i wydaje mi się, że przyszłościowo należałoby iść właśnie w tym kierunku. Posłużę się analogią z dziedziny swobody gospodarczej: osoby, które chcą podjąć działalność gospodarczą mają do wyboru co najmniej kilka możliwości. Nie muszą powoływać tylko spółek kapitałowych – te są obwarowane największym rygoryzmem i dlatego funkcjonuje ich zaledwie dwie. Mogą natomiast powołać np. spółkę jawną, partnerską, komandytową, etc. Dlaczego zatem obywatele, którzy chcą się zrzeszyć, mają mieć do dyspozycji jedynie dwie formy wymienione w ustawie Prawo o stowarzyszeniach?”.

Właśnie. Dlaczego? Być może w prawnej ramie stowarzyszenia rejestrowego nie mieszczą się niektóre wspólnotowe zamysły albo czyjaś społeczna energia? Być może na to wskazuje „masowość” (jak na nasze warunki) rozwijających się w ostatnich latach kooperatyw, kolektywów, ruchów społecznych? I odpowiedzialna jest za to nie zbyt mała liczba uznawanych przez prawodawcę podmiotów?

Jakie jest Wasze zdanie?

• Czy zgadzacie się z opinią, że możliwość realizowania prawa do stowarzyszania się tylko w jednej ustawowej formie to mało? Dlaczego?
• Jakie są konsekwencje tego, że ustawa o stowarzyszeniach daje w zasadzie tylko jedną (poza stowarzyszeniami zwykłymi) formę stowarzyszeń?
• Czy mogłyby/powinny istnieć inne przewidziane prawem formy obywatelskiej samoorganizacji? Jakie? Z jakimi uprawnieniami?

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania nadesłanych tekstów.