Publicystyka - ngo.pl

Czy to się udaje i czy organizacje pozarządowe są przygotowane na wprowadzanie standardów? Przeanalizujmy to na przykładzie 60 stowarzyszeń abstynenckich z całej Polski, które wzięły udział w projekcie „Standardy działań stowarzyszeń abstynenckich” realizowanym przez Krajową Radę Związków i Stowarzyszeń Abstynenckich w partnerstwie z Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS oraz Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Projekt zakładał standardy na poziomie podstawowym oraz zaawansowanym. Ja byłam jedną z konsultantek, która pracowała nad wdrażaniem standardów w tych stowarzyszeniach.

Standaryzacja działań w ramach tego projektu, miała na celu rozwój stowarzyszeń abstynenckich, poprawę jakości świadczonych przez nie usług, a także rozwój współpracy z samorządem oraz innymi podmiotami działającymi w środowisku lokalnym.

Pomysł na wdrożenie standardów w stowarzyszeniach powstał w wyniku diagnozy środowiska organizacji abstynenckich i ich otoczenia. Wiele nieformalnych grup samopomocowych przeobraża się w zorganizowane i prawnie usankcjonowane stowarzyszenia. Brak jest sprawnej sieci wymiany doświadczeń i dobrych praktyk na ogólnopolską skale, nie ma stałego punktu porad dla organizacji mniej doświadczonych. Skutkuje to nieprofesjonalnym, często chaotycznym działaniem nowych organizacji, brakiem perspektywicznego planowania, zaniżaniem poziomu świadczonych bezpłatnie usług. Zjawiska takie powodują dezorientacje i brak zaufania osób korzystających z pomocy organizacji abstynenckich, podważają skuteczność samopomocy i kwalifikacji wolontariuszy. Odbija się to bezpośrednio na pracy z osobami uzależnionymi, gdzie planowanie ich rehabilitacji społeczno-zawodowej, rozwoju osobistego, kontakt z innymi środowiskami jest niezmiernie ważnym elementem pracy z beneficjentem.

Warto zaznaczyć również jaki był stan wyjściowy to znaczy jaka była wiedza i przekonanie organizacji abstynenckich, z którymi współpracowaliśmy w ramach standaryzacji. Część przedstawicieli tych organizacji była już na wstępie przekonana o potrzebie i korzyściach, które niesie ze sobą standaryzacja. Ale były również takie organizacje, które nie wiedziały czym są standardy, dlaczego warto je stosować i jakie korzyści mogą im przynieść w przyszłości. Konsultanci, którzy pracowali z tymi organizacjami musieli przekonać ich przedstawicieli do tego procesu i pokazać im te korzyści.

Dla wielu zaawansowanych rozwojowo stowarzyszeń abstynenckich proces standaryzacji oznaczał uporządkowanie prowadzonych działań i sposobu funkcjonowania organizacji. W takich przypadkach spełnienie standardów podstawowych, a często również zaawansowanych nie wiązało się z koniecznością wprowadzania większych modyfikacji.

W procesie wdrażania standardów uczestniczyły również takie organizacje, w których zastosowanie narzędzia ze standardami uwidoczniło wiele braków i nieprawidłowości. Aby spełnić podstawowy zakres standardów konieczne były poważniejsze zmiany wewnątrz organizacji. Z doświadczenia konsultantów współpracujących ze stowarzyszeniami w ramach projektu wynika, że podstawą do skutecznego wdrażania zmian jest zrozumienie istoty i celowości standardów przez członków i zarząd stowarzyszeń uczestniczących w standaryzacji.

Na podstawie raportu ewaluacyjnego wiemy jakie było przełożenie wdrażanych standardów na organizacje. Większość organizacji przyznała, że proces wdrażania standardów pozwolił (zdecydowanie lub raczej) na ich rozwój. Ankietowani przedstawiciele organizacji podkreślali, że standaryzacja pozwoliła na uporządkowanie działań, uzupełnienie dokumentów i innych braków. Wpłynęła też na zmianę świadomości członków stowarzyszeń, zmianę ich podejścia oraz zwiększenie zaangażowania. Nastąpiła też zmiana sposobu myślenia, wyznaczenie nowych kierunków działań i otwarcie się stowarzyszeń na zewnątrz, wyjście do społeczności.

Mniejsza część organizacji, z którymi współpracowano, nie potrafiła jednoznacznie stwierdzić czy wdrożenie standardów przyczyniło się do poprawy funkcjonowania stowarzyszenia. Zdaniem części przedstawicieli stowarzyszeń za mało upłynęło czasu, żeby móc to ocenić, na efekty trzeba jeszcze poczekać. Były też takie organizacje, które nie odczuły specjalnych efektów wdrożenia standardów, ponieważ przystępując do standaryzacji spełniały większość z nich i były przekonane o braku konieczności wprowadzania zmian. Są to organizacje na wysokim poziomie rozwoju i przystępując do procesu standaryzacji nie dostrzegły konieczności wprowadzenia wielkich zmian.

Warto również wspomnieć o jednym głosie, który stwierdził, że standaryzacja nie pozwoliła na rozwój organizacji. Według niego większość standardów była już spełniona, a na wdrażanie kolejnych organizacja nie miała środków finansowych.

Jeśli mówimy o standaryzacji i korzyściach z ich wdrażania to ważnym aspektem jest również wpływ na rozwój z samorządem. Ale tutaj stowarzyszenia abstynenckie miały podzielone zdania.

Co prawda, więcej niż 1/3 badanych przyznała, że wdrażanie standardów zdecydowanie pozwoliło na rozwój współpracy z JST, ale niewiele mniej badanych nie potrafiło już zająć jednoznacznego stanowiska w tej sprawie. Było również kilka takich głosów, które twierdzą, że nie można raczej mówić o takim wpływie. Według tych ostatnich, taka sytuacja wynika z faktu, że rozwój współpracy wymaga czasu i efekty nie przychodzą od razu. A u części stowarzyszeń brak widocznych rezultatów jest konsekwencją utrzymywania się współpracy na wysokim poziomie. Były również pojedyncze głosy, które twierdzą, że wdrażanie standardów zdecydowanie nie pozwoliło na rozwój współpracy z JST. Ich zdaniem wina leży po stronie urzędników, którzy utrudniają współpracę.

Ponad połowa badanych przedstawicieli stowarzyszeń abstynenckich, potwierdziła, że proces standaryzacji zdecydowanie pozwolił lub raczej pozwolił na lepsze zaspokojenie potrzeb osób korzystających z ich wsparcia. 15 badanych nie potrafiło w jednoznaczny sposób ocenić wpływu wdrażania standardów, z kolei 4 osoby zdecydowanie zaprzeczyły, że pojawił się taki efekt. W obu przypadkach badani uzasadniali swoje stanowisko wskazując, że albo potrzeby beneficjentów już wcześniej były dobrze zaspakajane i nie trzeba było podejmować żadnych zmian, albo na pojawienie się takich efektów trzeba poczekać dłużej.

Przedstawiciele stowarzyszeń abstynenckich zdecydowanie bardziej optymistycznie widzą efekty standardów w perspektywie przyszłości – większość potwierdziła, że wdrożenie standardów pozwoli na pojawienie się pozytywnych zmian zarówno w działaniach na rzecz ,beneficjentów, współpracy z samorządem jak i rozwoju całej organizacji.

Nieco ponad połowa badanych organizacji, deklaruje również, że po zakończeniu projektu zamierza wdrażać kolejne standardy – te, które nie są teraz realizowane. Aby jednak mogło do tego dojść, stowarzyszeniom potrzebne są pieniądze. Większość organizacji wskazuje, że środki finansowe są niezbędne do wdrażania kolejnych standardów, a ich brak może stanowić poważną przeszkodę. Potrzebne są też odpowiednie zasoby ludzkie w stowarzyszeniach oraz współpraca z samorządem i innymi podmiotami.

Byli również tacy przedstawiciele organizacji, którzy nie potrafili w jednoznaczny sposób odnieść się do kwestii wdrażania kolejnych standardów w przyszłości, uważają, że na takie deklaracje jest jeszcze za wcześnie lub jak niektórzy, że ich organizacje muszą w pierwszej kolejności poradzić sobie z wdrożeniem do końca zmian wynikających z bieżącego procesu standaryzacji. Podkreślano również brak lub ograniczone środki finansowe oraz zasoby ludzkie, które potrzebne są do rozwoju organizacji i spełniania standardów.

Żeby organizacje mogły utrzymać obecny poziom standardów i wdrażać kolejne, potrzebne jest zrozumienie idei standaryzacji nie tylko po stronie stowarzyszeń, ale także po drugiej stronie czyli w samorządach. Jeśli samorządy będą doceniać stowarzyszenia, które spełniają standardy i uwzględniać ten fakt przy podziale środków, skorzystają na tym organizacje, które się standaryzowały, a te, które nie wdrożyły standardów będą miały motywację, żeby to zrobić.

Dla wzmocnienia rezultatów procesu standaryzacji w przyszłości po zrealizowanym przez nas projekcie dotyczącym wdrażania standardów przygotowaliśmy kilka rekomendacji. Należałoby uwzględnić wprowadzenie osobnej ścieżki rozwoju standaryzacji dla zaawansowanych rozwojowo stowarzyszeń, tak aby spełnianie znacznej części standardów na wejściu procesu standaryzacji nie demotywowało do dalszych zmian i rozwoju. Kolejną rekomendacją jest podkreślenie w standardach konieczności dywersyfikacji źródeł finansowania i podjęcie działań zmierzających do wzmocnienia u przedstawicieli stowarzyszeń abstynenckich wiedzy i umiejętności w zakresie źródeł finansowania działań i pozyskiwania środków. Dobrym rozwiązaniem może być ustalenie minimalnych warunków, jakie musi spełniać stowarzyszenie przystępując do procesu standaryzacji. Jeśli chodzi o obszar dotyczący samorządów rekomenduje się wzmocnienie działań skierowanych właśnie do samorządów, służących upowszechnieniu standardów i wprowadzeniu ich do praktyki współpracy ze stowarzyszeniami abstynenckimi. W celu zapewnienia trwałości standardów działań i ich dalszego rozwoju w stowarzyszeniach abstynenckich na pewno konieczne jest szerokie upowszechnianie opracowanych standardów w samorządach i podjęcie działań, zmierzających do uwzględniania standardów przy zlecaniu zadań publicznych przez samorząd. Ale to wymaga wprowadzenia wielu przemyślanych działań skierowanych do przedstawicieli samorządów.

Ważną rekomendacją wynikającą z niestabilnego finansowania i rotacji kadr w stowarzyszeniach, jest opracowanie zasad monitoringu realizacji standardów przez stowarzyszenia i wprowadzenie okresowej weryfikacji.

Podsumowując, sytuacja stowarzyszeń abstynenckich w kontekście wdrażania przez nich standardów jest naprawdę dobra. Przedstawiciele organizacji widzą w tym wiele korzyści dla siebie i swoich beneficjentów, nie boją się tego procesu, co daje szanse na profesjonalny rozwój tych organizacji co na pewno będziemy mogli zaobserwować w przyszłości.

Autorka: Wioletta Gawrońska

Artykuł powstał na potrzeby projektu pn. „Akcelerator NGO”.

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego