Przeglądarka Internet Explorer, której używasz, uniemożliwia skorzystanie z większości funkcji portalu ngo.pl.
Aby mieć dostęp do wszystkich funkcji portalu ngo.pl, zmień przeglądarkę na inną (np. Chrome, Firefox, Safari, Opera, Edge).
W związku z perspektywą wstąpienia Polski do UE coraz bliższe stają się nam różne tematy, które na razie są bardzo mało znane w naszym kraju. Marcin Wojtalik, koordynator Programu Edukacji Humanitarnej prowadzonego przez Polską Akcję Humanitarną, w dniach 20 – 21 czerwca 2003 w Weronie wziął udział w seminarium poświęconym jednemu z takich tematów: sprawiedliwemu handlowi. Poniżej publikujemy jego relację z tego seminarium.
Podstawowe informacje o sprawiedliwym handlu
Fragment definicji sprawiedliwego handlu przyjętej w kwietniu 1999 roku przez FINE, nieformalną organizację parasolową czterech głównych międzynarodowych sieci sprawiedliwego handlu:
„Sprawiedliwy handel (fair trade) to partnerstwo pomiędzy producentami a kupującymi, którzy pracują na rzecz usunięcia społecznego upośledzenia producentów w celu zwiększenia dostępu producentów do rynków i promowania procesu zrównoważonego rozwoju”.
Mówiąc krótko, sprawiedliwy handel:
Wielokrotnie podkreślano, że sprawiedliwy handel nie jest formą pomocy, lecz taką organizacją handlu międzynarodowego (opartego na równości i szacunku dla człowieka), dzięki której ludzie w krajach rozwijających się mogliby sami się utrzymywać, a bezpośrednia pomoc materialna nie byłaby potrzebna.
Sprawiedliwy handel angażuje:
W Europie Zachodniej istnieje ogromny ruch na rzecz sprawiedliwego handlu. Sprzedaż tego typu prowadzi się w około 3 000 sklepów, a sieć supermarketów, które oferują produkty oznaczone "Fair Trade" obejmuje 43 000 placówek w Europie. W działalność na rzecz sprawiedliwego handlu zaangażowanych jest ok. 100 000 wolontariuszy na kontynencie, a w niektórych krajach sprawiedliwy handel niektórymi produktami osiąga zauważalny udział w rynku (np. 15% handlu bananami w Szwajcarii, 2,5% handlu herbatą w Niemczech, 1,5% handlu kawą w Wielkiej Brytanii).
Asortyment obejmuje bardzo szeroką grupę towarów: od artykułów spożywczych (kawa, kakao, herbata, miód, banany, przyprawy) przez ubrania i artykuły gospodarstwa domowego (dzbanki, kosze, wyroby ze szkła) do ozdób, biżuterii, gier, zabawek i instrumentów muzycznych.
Czwórka największych importerów w Europie osiąga następujące obroty:
Szacuje się, że obecne roczne obroty sprawiedliwego handlu w Europie wynoszą ponad 350 milionów euro.
Istnieją dwa nurty w podejściu do promocji sprawiedliwego handlu:
Zawsze jednak działalności handlowej towarzyszy szerzenie świadomości o sytuacji krajów rozwijających się w krajach wysokorozwiniętych oraz często edukacja rozwojowa, która ukazuje wzajemną zależność pomiędzy sprawami w nawet bardzo odległych krajach w dobie globalizacji, a także wpływ indywidualnych decyzji podejmowanych przez ludzi w jednym kraju na sytuację w krajach oddalonych o tysiące kilometrów.
Sprawiedliwemu handlowi często towarzyszy również prowadzenie kampanii na rzecz konkretnych rozwiązań i poprawy sytuacji ludzi ubogich w krajach rozwijających się. Na przykład Oxfam, jedna z największych pozarządowych organizacji humanitarnych, obok sprzedaży (http://www.fairtradeonline.com) prowadzi również edukację rozwojową (http://www.oxfam.org.uk/coolplanet) oraz kampanie mające wpływać na wielonarodowe korporacje i rządy, aby uczyniły handel międzynarodowy sprawiedliwszym (http://www.maketradefair.com).
We Włoszech zainicjowano sprawiedliwy handel w 1988 roku. Obecnie działa w tym kraju ok. 250 sklepów prowadzących sprawiedliwy handel. Największa sieć skupiająca organizacje zajmujące się tą działalnościa to CTM-Altromercato (http://www.altromercato.it), która promuje markę "altromercato" (biały napis na czarnym tle). Największą pojedynczą organizacją sprawiedliwego handlu we Włoszech jest Chico Mendes (http://www.chicomendes.it). Obydwie organizacje były organizatorami seminarium, w którym uczestniczyłem, i pokryły koszty pobytu. Natomiast koszty podróży zostały opłacone przez Trialog.
W krajach Europy Środkowej i Wschodniej sprawiedliwy handel dopiero kiełkuje i w żadnym wypadku nie stanowi jeszcze masowych ruchów na wzór krajów Europy Zachodniej. Przyczyn należy doszukiwać się zapewne w: znikomej świadomości problematyki krajów rozwijających się, niewielkiej liczbie organizacji zajmujących się pomocą dla krajów Południa, ogólnej słabości społeczeństwa obywatelskiego oraz w małej świadomości wzajemnych zależności pomiędzy krajami rozwijającymi się a wysokorozwinietymi w zglobalizowanym świecie.
W Polsce dopiero powstaje pierwsze stowarzyszenie na rzecz sprawiedliwego handlu - "Trzeci Świat i My" (z siedzibą w Gdańsku, http://www.sprawiedliwyhandel.org), którego dwóch liderów również uczestniczyło w tym seminarium. Brakuje choćby ogólnych opracowań dotyczących tej problematyki, brak jest organizacji pozarządowych, które uwzględniałyby sprawiedliwy handel w swojej pracy. Zatem każda działalność w tej dziedzinie będzie pionierska.
Zalecam zapoznanie się z prezentacją pt. "Fair Trade in Europe", która zostanie wkrótce przetłumaczona na j. polski. Pogłębia ona informacje przekazane powyżej i obejmuje wiele kolejnych wątków.
Przebieg semianrium
Seminarium stworzyło uczestnikom możliwość zapoznania się z problematyką sprawiedliwego handlu w teorii, a także było okazją do konfrontacji z praktyka.
20 czerwca 2003 odbył się cykl prezentacji dla przedstawicieli organizacji pozarządowych z krajów akcesyjnych (Czechy, Estonia, Litwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia). Zajęcia prowadzili doświadczeni działacze CTM- Altromercato i Chico Mendes. Główną metodą przekazywania wiedzy były prezentacje, chociaż miało miejsce również studium przypadku na temat z zasad akceptacji nowych projektów sprawiedliwego handlu.
Uczestnicy seminarium wzięli udział również w walnym zgromadzeniu CTM Altromercato, które odbywało się w tym samym budynku, oraz w festiwalu sprawiedliwego handlu w innej części Werony. Festiwal wywarł duże wrażenie, jego rozmiary, wielość i różnorodność organizacji występujących pod szyldem sprawiedliwego handlu oraz fakt objęcia festiwalu patronatem i wparciem finansowym przez władze miasta.
Seminarium umożliwiło również zwiedzenie głównego salonu wystawowego CTM-Altromercato w centrum Werony. Składają w nim zamówienia zarówno organizacje skupione w konsorcjum, jak i inne sklepy prowadzące sprawiedliwy handel. Oferta salonu wystawowego obejmuje kilka tysięcy produktów.
Ostatnim elementem seminarium była wizyta w jednym ze Sklepów Światowych (World Shop), prowadzonym przez lokalną organizację pozarządową. W dni powszednie pracują w sklepie pracownicy, a w weekendy - wolontariusze. Główną grupą klientów są mieszkańcy miasta (a nie turyści), a największe obroty są w okresie przedświątecznym. Oprócz sprawiedliwego handlu detalicznego organizacja prowadzi również edukację o sprawiedliwym handlu w szkołach w Weronie.
Wnioski dotyczące edukacji humanitarnej
Wniosek 1
Sprawiedliwy handel jest jednym z ważniejszych tematów edukacji rozwojowej w Europie Zachodniej. Łączy się on ściśle z innymi zagadnieniami i jest integralną częścią edukacji rozwojowej. Bez znajomości podstawowych zagadnień związanych z problemami krajów rozwijających trudno zrozumieć i zaakceptować sprawiedliwy handel. Dlatego też wprowadzając projekty w Polsce należy zwrócić uwagę na to, aby tematyka sprawiedliwego handlu była poprzedzona analizą problemów krajów rozwijających się. Wtedy będzie właściwie zrozumiana. Najpierw trzeba powiedzieć jakie są problemy, a dopiero potem, jakie są możliwe pozytywne rozwiązania problemów. Dopiero na tym etapie warto mówić o sprawiedliwym handlu. W przeciwnym wypadku sprawiedliwy handel może być odebrany jako abstrakcyjna idea i ciekawy pomysł bez wartości praktycznej - i nie zostanie podchwycony przez nauczycieli.
Wniosek 2
Osoby prowadzące edukację na temat sprawiedliwego handlu powinny same dobrze orientować się nie tylko w samej idei, lecz również w szczegółach organizacyjnych sprawiedliwego handlu. W przeciwnym wypadku dość łatwo mogą powstać wątpliwości dotyczące etyki tej działalności. Wydaje się zatem konieczne, aby podmioty prowadzące edukację o sprawiedliwym handlu pozostawały w ścisłym kontakcie z organizacjami zajmującymi się takim handlem. Idealnym rozwiązaniem jest oczywiście prowadzenie edukacji przez organizację, która handluje sprawiedliwie.
Wnioski dotyczące prowadzenia sprawiedliwego handlu
W porównaniu z krajami Unii Europejskiej tematyka związana z problemami Południa jest w Polsce bardzo mało znana (np. 21 proc. Włochów rozpoznaje markę "altromercato", podczas gdy w Polsce temat sprawiedliwego handlu jest praktycznie nieznany). Istnieje szansa, że ta sytuacja zmieni się wraz z zaangażowaniem się naszego kraju we współprace rozwojową w ramach UE oraz w obliczu dostępności środków Komisji Europejskiej na współpracę rozwojową i edukację na rzecz rozwoju. Jednak w tej chwili tematyka krajów rozwijających się pozostaje obca dla większości społeczeństwa.
Dlatego przed polskimi organizacjami decydującymi się na prowadzenie sprawiedliwego handlu stoją poważne zagrożenia, jeśli działalności handlowej nie będzie towarzyszyła skuteczna akcja tworzenia świadomości i działalność edukacyjna. Te zagrożenia to:
Zagrożeniom tym można zapobiegać poprzez:
Warto przeczytać
Prezentacja pt. "Fair Trade in Europe", która zostanie wkrótce przetłumaczona na j. polski.
Materiały czterech głównych sieci organizacji zajmujących się sprawiedliwym handlem:
Materiały na temat fair trade na stronie projektu Trialog http://www.trialog.or.at.
Inne strony internetowe podane w tekście tego sprawozdania.
Fragment definicji sprawiedliwego handlu przyjętej w kwietniu 1999 roku przez FINE, nieformalną organizację parasolową czterech głównych międzynarodowych sieci sprawiedliwego handlu:
„Sprawiedliwy handel (fair trade) to partnerstwo pomiędzy producentami a kupującymi, którzy pracują na rzecz usunięcia społecznego upośledzenia producentów w celu zwiększenia dostępu producentów do rynków i promowania procesu zrównoważonego rozwoju”.
Mówiąc krótko, sprawiedliwy handel:
- opiera się na przekonaniu, iż nierówne reguły handlu międzynarodowego są jedną z głównych przyczyn ubóstwa dużej części ludzkości;
- wynika z dogłębnej znajomości problemów, z którymi borykają się kraje rozwijające się;
- jest propozycją zorganizowania alternatywnej wymiany pomiędzy krajami ubogimi(Południe) a krajami wysokorozwiniętymi(Północ) – takiej wymiany, której celem jest zapewnienia podstaw materialnych dla godnego życia, a nie wypracowanie maksymalnego zysku.
Wielokrotnie podkreślano, że sprawiedliwy handel nie jest formą pomocy, lecz taką organizacją handlu międzynarodowego (opartego na równości i szacunku dla człowieka), dzięki której ludzie w krajach rozwijających się mogliby sami się utrzymywać, a bezpośrednia pomoc materialna nie byłaby potrzebna.
Sprawiedliwy handel angażuje:
- producentów i eksporterów (w krajach rozwijających się),
- importerów w krajach wysokorozwiniętych,
- sklepy i organizacje prowadzące wyłącznie sprawiedliwy handel,
- inne sklepy, które handlują towarami pochodzącymi z fair trade,
- organizacje nadzorujące i przyznające certyfikaty,
- konsumentów, którzy są świadomi problemów krajów Południa.
W Europie Zachodniej istnieje ogromny ruch na rzecz sprawiedliwego handlu. Sprzedaż tego typu prowadzi się w około 3 000 sklepów, a sieć supermarketów, które oferują produkty oznaczone "Fair Trade" obejmuje 43 000 placówek w Europie. W działalność na rzecz sprawiedliwego handlu zaangażowanych jest ok. 100 000 wolontariuszy na kontynencie, a w niektórych krajach sprawiedliwy handel niektórymi produktami osiąga zauważalny udział w rynku (np. 15% handlu bananami w Szwajcarii, 2,5% handlu herbatą w Niemczech, 1,5% handlu kawą w Wielkiej Brytanii).
Asortyment obejmuje bardzo szeroką grupę towarów: od artykułów spożywczych (kawa, kakao, herbata, miód, banany, przyprawy) przez ubrania i artykuły gospodarstwa domowego (dzbanki, kosze, wyroby ze szkła) do ozdób, biżuterii, gier, zabawek i instrumentów muzycznych.
Czwórka największych importerów w Europie osiąga następujące obroty:
- Gepa (Niemcy) - 40 milionów euro;
- CTM-altromercato (Włochy) - 30 mln euro;
- Fair Trade Organisatie (Holandia) - 18 mln euro;
- Traidcraft (Wielka Brytania) - 15 mln euro.
Szacuje się, że obecne roczne obroty sprawiedliwego handlu w Europie wynoszą ponad 350 milionów euro.
Istnieją dwa nurty w podejściu do promocji sprawiedliwego handlu:
- model niemiecki - opierający się na promocji produktu i dążący przede wszystkim do zwiększenia obrotów,
- model włoski - który akcentuje konieczność budowania szerokiego ruchu społecznego wokół działalności handlowej.
Zawsze jednak działalności handlowej towarzyszy szerzenie świadomości o sytuacji krajów rozwijających się w krajach wysokorozwiniętych oraz często edukacja rozwojowa, która ukazuje wzajemną zależność pomiędzy sprawami w nawet bardzo odległych krajach w dobie globalizacji, a także wpływ indywidualnych decyzji podejmowanych przez ludzi w jednym kraju na sytuację w krajach oddalonych o tysiące kilometrów.
Sprawiedliwemu handlowi często towarzyszy również prowadzenie kampanii na rzecz konkretnych rozwiązań i poprawy sytuacji ludzi ubogich w krajach rozwijających się. Na przykład Oxfam, jedna z największych pozarządowych organizacji humanitarnych, obok sprzedaży (http://www.fairtradeonline.com) prowadzi również edukację rozwojową (http://www.oxfam.org.uk/coolplanet) oraz kampanie mające wpływać na wielonarodowe korporacje i rządy, aby uczyniły handel międzynarodowy sprawiedliwszym (http://www.maketradefair.com).
We Włoszech zainicjowano sprawiedliwy handel w 1988 roku. Obecnie działa w tym kraju ok. 250 sklepów prowadzących sprawiedliwy handel. Największa sieć skupiająca organizacje zajmujące się tą działalnościa to CTM-Altromercato (http://www.altromercato.it), która promuje markę "altromercato" (biały napis na czarnym tle). Największą pojedynczą organizacją sprawiedliwego handlu we Włoszech jest Chico Mendes (http://www.chicomendes.it). Obydwie organizacje były organizatorami seminarium, w którym uczestniczyłem, i pokryły koszty pobytu. Natomiast koszty podróży zostały opłacone przez Trialog.
W krajach Europy Środkowej i Wschodniej sprawiedliwy handel dopiero kiełkuje i w żadnym wypadku nie stanowi jeszcze masowych ruchów na wzór krajów Europy Zachodniej. Przyczyn należy doszukiwać się zapewne w: znikomej świadomości problematyki krajów rozwijających się, niewielkiej liczbie organizacji zajmujących się pomocą dla krajów Południa, ogólnej słabości społeczeństwa obywatelskiego oraz w małej świadomości wzajemnych zależności pomiędzy krajami rozwijającymi się a wysokorozwinietymi w zglobalizowanym świecie.
W Polsce dopiero powstaje pierwsze stowarzyszenie na rzecz sprawiedliwego handlu - "Trzeci Świat i My" (z siedzibą w Gdańsku, http://www.sprawiedliwyhandel.org), którego dwóch liderów również uczestniczyło w tym seminarium. Brakuje choćby ogólnych opracowań dotyczących tej problematyki, brak jest organizacji pozarządowych, które uwzględniałyby sprawiedliwy handel w swojej pracy. Zatem każda działalność w tej dziedzinie będzie pionierska.
Zalecam zapoznanie się z prezentacją pt. "Fair Trade in Europe", która zostanie wkrótce przetłumaczona na j. polski. Pogłębia ona informacje przekazane powyżej i obejmuje wiele kolejnych wątków.
Przebieg semianrium
Seminarium stworzyło uczestnikom możliwość zapoznania się z problematyką sprawiedliwego handlu w teorii, a także było okazją do konfrontacji z praktyka.
20 czerwca 2003 odbył się cykl prezentacji dla przedstawicieli organizacji pozarządowych z krajów akcesyjnych (Czechy, Estonia, Litwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia). Zajęcia prowadzili doświadczeni działacze CTM- Altromercato i Chico Mendes. Główną metodą przekazywania wiedzy były prezentacje, chociaż miało miejsce również studium przypadku na temat z zasad akceptacji nowych projektów sprawiedliwego handlu.
Uczestnicy seminarium wzięli udział również w walnym zgromadzeniu CTM Altromercato, które odbywało się w tym samym budynku, oraz w festiwalu sprawiedliwego handlu w innej części Werony. Festiwal wywarł duże wrażenie, jego rozmiary, wielość i różnorodność organizacji występujących pod szyldem sprawiedliwego handlu oraz fakt objęcia festiwalu patronatem i wparciem finansowym przez władze miasta.
Seminarium umożliwiło również zwiedzenie głównego salonu wystawowego CTM-Altromercato w centrum Werony. Składają w nim zamówienia zarówno organizacje skupione w konsorcjum, jak i inne sklepy prowadzące sprawiedliwy handel. Oferta salonu wystawowego obejmuje kilka tysięcy produktów.
Ostatnim elementem seminarium była wizyta w jednym ze Sklepów Światowych (World Shop), prowadzonym przez lokalną organizację pozarządową. W dni powszednie pracują w sklepie pracownicy, a w weekendy - wolontariusze. Główną grupą klientów są mieszkańcy miasta (a nie turyści), a największe obroty są w okresie przedświątecznym. Oprócz sprawiedliwego handlu detalicznego organizacja prowadzi również edukację o sprawiedliwym handlu w szkołach w Weronie.
Wnioski dotyczące edukacji humanitarnej
Wniosek 1
Sprawiedliwy handel jest jednym z ważniejszych tematów edukacji rozwojowej w Europie Zachodniej. Łączy się on ściśle z innymi zagadnieniami i jest integralną częścią edukacji rozwojowej. Bez znajomości podstawowych zagadnień związanych z problemami krajów rozwijających trudno zrozumieć i zaakceptować sprawiedliwy handel. Dlatego też wprowadzając projekty w Polsce należy zwrócić uwagę na to, aby tematyka sprawiedliwego handlu była poprzedzona analizą problemów krajów rozwijających się. Wtedy będzie właściwie zrozumiana. Najpierw trzeba powiedzieć jakie są problemy, a dopiero potem, jakie są możliwe pozytywne rozwiązania problemów. Dopiero na tym etapie warto mówić o sprawiedliwym handlu. W przeciwnym wypadku sprawiedliwy handel może być odebrany jako abstrakcyjna idea i ciekawy pomysł bez wartości praktycznej - i nie zostanie podchwycony przez nauczycieli.
Wniosek 2
Osoby prowadzące edukację na temat sprawiedliwego handlu powinny same dobrze orientować się nie tylko w samej idei, lecz również w szczegółach organizacyjnych sprawiedliwego handlu. W przeciwnym wypadku dość łatwo mogą powstać wątpliwości dotyczące etyki tej działalności. Wydaje się zatem konieczne, aby podmioty prowadzące edukację o sprawiedliwym handlu pozostawały w ścisłym kontakcie z organizacjami zajmującymi się takim handlem. Idealnym rozwiązaniem jest oczywiście prowadzenie edukacji przez organizację, która handluje sprawiedliwie.
Wnioski dotyczące prowadzenia sprawiedliwego handlu
W porównaniu z krajami Unii Europejskiej tematyka związana z problemami Południa jest w Polsce bardzo mało znana (np. 21 proc. Włochów rozpoznaje markę "altromercato", podczas gdy w Polsce temat sprawiedliwego handlu jest praktycznie nieznany). Istnieje szansa, że ta sytuacja zmieni się wraz z zaangażowaniem się naszego kraju we współprace rozwojową w ramach UE oraz w obliczu dostępności środków Komisji Europejskiej na współpracę rozwojową i edukację na rzecz rozwoju. Jednak w tej chwili tematyka krajów rozwijających się pozostaje obca dla większości społeczeństwa.
Dlatego przed polskimi organizacjami decydującymi się na prowadzenie sprawiedliwego handlu stoją poważne zagrożenia, jeśli działalności handlowej nie będzie towarzyszyła skuteczna akcja tworzenia świadomości i działalność edukacyjna. Te zagrożenia to:
- brak zainteresowania społeczeństwa i brak nabywców;
- ukształtowanie się opinii w społeczeństwie i wśród innych organizacji, że działalność handlowa służy przede wszystkim osiągnięciu dochodów dla organizacji prowadzącej sprawiedliwy handel;
- a w konsekwencji wątpliwości dotyczące czystych intencji i zasadności sprawiedliwego handlu w Polsce.
Zagrożeniom tym można zapobiegać poprzez:
- włączenie w obieg informacji o sprawiedliwym handlu jak największej liczby organizacji reprezentujących różne typy działalności pozarządowej;
- jawność sprawiedliwego handlu i rzetelne publiczne rozliczanie się z obrotów;
- a przede wszystkim: zakrojona na szeroką skalę i solidna kampania informacyjna o problemach Trzeciego Świata i o tym, że sprawiedliwy handel jest jednym ze skutecznych środków przeciwdziałających źródłom ubóstwa w krajach rozwijających się.
Warto przeczytać
Prezentacja pt. "Fair Trade in Europe", która zostanie wkrótce przetłumaczona na j. polski.
Materiały czterech głównych sieci organizacji zajmujących się sprawiedliwym handlem:
- International Federation for Alternative Trade - http://www.ifat.org,
- European Fair Trade Association (EFTA) http://www.eftafairtrade.org,
- NEWS! Network of European World Shops http://www.worldshops.org,
- FLO International (Fairtrade Labelling Organizations International) http://www.fairtrade.net.
Materiały na temat fair trade na stronie projektu Trialog http://www.trialog.or.at.
Inne strony internetowe podane w tekście tego sprawozdania.
Źródło: Polska Akcja Humanitarna
Przedruk, kopiowanie, skracanie, wykorzystanie tekstów (lub ich fragmentów) publikowanych w portalu www.ngo.pl w innych mediach lub w innych serwisach internetowych wymaga zgody Redakcji portalu.
Redakcja www.ngo.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy.
Teksty opublikowane na portalu prezentują wyłącznie poglądy ich Autorów i Autorek i nie należy ich utożsamiać z poglądami redakcji. Podobnie opinie, komentarze wyrażane w publikowanych artykułach nie odzwierciedlają poglądów redakcji i wydawcy, a mają charakter informacyjny.
