Publicystyka - ngo.pl

Wyobraźmy sobie plac, wokół którego rosną stare lipy. Miasto otrzymuje pieniądze na jego odnowienie. W urzędzie pojawia się projekt, który zakłada wyłożenie placu kostką i uporządkowanie zieleni. Drzewa znikają z placu. Pojawiają się protesty. Ludzie narzekają, że nikt ich nie pytał o zdanie. Urząd tłumaczy, że na spotkaniu konsultacyjnym pojawiło się pięć osób. STOP!

Wyobraźmy to sobie jeszcze raz – mamy plac, wokół którego rosną stare lipy. Miasto systematycznie zbiera opinie mieszkańców na temat tego i innych placów w mieście. Wie, że doceniają oni cień, który dają lipy po południowej stronie placu oraz, że „użytkownikami” placu są głównie osoby starsze z pobliskich kamienic, które zgłaszają potrzebę dodatkowych ławek. Kiedy pojawiają się pieniądze na odnowienie placu – miasto tworzy trzy wizualizacje tego placu i poddaje je dyskusji. Zarówno tej tradycyjnej, jak i online. Następnie analizuje uzyskane odpowiedzi i ustala ostateczny kształt odnowy placu.

Trudno to sobie wyobrazić? Niekoniecznie. Wystarczy odwiedzić portal miasta Helsinki – Kerrokartalla, który od kilku lat pozwala prowadzić tego typu geokonsultacje, znacząco ograniczając liczbę konfliktów wokół zieleni i nieprzemyślanych strat przyrodniczych. Mapowanie problemów, geokonsultacje, wizualizacje zmian – mapy online można wykorzystywać na wiele różnych sposób. I choć nie są pozbawione wad, mogą stanowić ciekawą alternatywę w wielu tematach poddawanych obecnie konsultacjom.

Jeśli zapytamy sto osób o ich ulubione miejsce spędzania czasu w otoczeniu zieleni, zapewne większość odpowiedzi będzie dotyczyło największego miejskiego parku lub popularnej ścieżki do biegania. Co więc wyróżnia geokonsultacje? To, że wiążą te odpowiedzi z konkretnym miejscem, które należy zaznaczyć na mapie. Trzeba je więc sobie wyobrazić i przypomnieć, następnie znaleźć, zaznaczyć i dopiero wtedy udzielić odpowiedzi. Pytanie staje się mniej abstrakcyjne. Dzięki temu może się okazać, że: a) można uzyskać więcej odpowiedzi/informacji, bo różne miejsca spełniają różne funkcje, a jedno zaznaczenie nastawa na myśl kolejne miejsca, b) wśród odpowiadających jest wiele osób z wiedzą ekspercką na dany temat oraz c) dziesięć niezależnych od siebie, ale podobnych opinii o jednym miejscu, to już krok w stronę obiektywnej wiedzy.

Podobnie można zapytać o poczucie bezpieczeństwa (np. aby ustalić, gdzie powinny się pojawić dodatkowe patrole policyjne) czy stworzyć mapę miejsc, w których powinny się pojawić drzewa, ławki czy wybiegi dla psów. Ile projektów, tyle sposobów na wykorzystanie map. Jedni przygotowują je w oparciu o otwarte oprogramowania (np. Geonition) lub dedykowane do tego narzędzia (narzędzia od MySociety), inni wykorzystują proste i darmowe funkcje tworzenia własnych map na portalach mapowych (np. Google Maps).

Zapewne każdy, kto doświadczył spotkań konsultacyjnych, które przerodziły się w otwarty konflikt, wzdrygnie się w tym miejscu na myśl o setkach czy tysiącach sprzecznych ze sobą wypowiedzi. Warto jednak pamiętać, że konsultacje online pozwalają wyrazić indywidualną opinię bez konfrontowania jej z innymi. Szczególnie, że takie badanie nie musi mieć formy plebiscytu czy referendum, ale systematycznie powiększanej bazy informacji o mieście, która pomaga podejmować decyzje „na co dzień”.

Taką społeczną mapę opinii na temat zieleni/bezpieczeństwa/dostępności można następnie „nałożyć” na mapę dzielnic i wyciągnąć wnioski na poziomie Rad Dzielnic lub na mapę planów rewitalizacji miast i uzyskać dodatkowe, ważne informacje na temat oczekiwań mieszkańców wobec danego terenu. Dlaczego warto to wziąć pod uwagę? Choćby dlatego, że mieszkańcy miast mają słuszne prawo oczekiwać, że ich potrzeby będą zaspokajane – i dają temu wyraz wybierając władze, protestując, czy działając oddolnie. Dodatkowa społeczna informacja od mieszkańców może także ułatwić proces zaplanowania zmian przestrzennych i wprowadzenia ich w życie, np. ograniczając ryzyko konfliktu lub uświadamiając, jakie grupy interesu ścierają się na danym terenie.

Kiedy warto zastanowić się nad mapowaniem? Nie tylko, gdy myślimy o geokonsultacjach, ale także, gdy chcemy:

• poinformować/zaprezentować planowane zmiany w przestrzeni;
• zbierać różnego rodzaju informacje przestrzenne od mieszkańców;
• proponować zmiany, np. stworzyć alternatywną mapę ścieżek rowerowych;
• sprawdzić, gdzie warto podjąć działania, bo np. na mapie uwidacznia się silna grupa lokalna, która chce je wesprzeć.

Ten potencjał dostrzega coraz więcej polskich instytucji i organizacji. Dane od mieszkańców umieszczane na mapach to podstawa działania m.in. platformy NaprawmyTo, projektu Otwarta Warszawa czy RośnijWAW. Informacje uzyskane od mieszkańców na mapach projektu Licz na zieleń będą wykorzystywane podczas tworzenia strategii rozwoju terenów zieleni w Krakowie. Także organizacje społeczne i grupy nieformalne mogą zbierać w ten sposób pomysły na działania, np. Ulepsz Poznań tworzy Mapę Nielegalnych Reklam, aby następnie interweniować w zaznaczonych miejscach.

Rzecz jasna, społeczne mapowanie nie rozwiązują wszystkich miejskich problemów związanych z przestrzenią. Wymaga też dodatkowej analizy i intensywnych działań promocyjnych, które umożliwią zebranie danych np. od różnych grup wiekowych (w przypadku seniorów - przydatna będzie np. współpraca z Uniwersytetami Trzeciego Wieku). Jednak mogą być alternatywą dla tradycyjnych konsultacji, bo lepiej oddają przestrzenny charakter zmian, które obserwujemy w miastach.

Mapowanie społeczne będzie jednym z tematów konferencji Fundacji Sendzimira - Zieleń zdaniem mieszkańców, która odbędzie się 10 września 2014 w Warszawie.