Publicystyka - ngo.pl

1 lipca 2018 r. wprowadzono w podatku od towarów i usług (VAT) w Polsce mechanizm podzielonej płatności (ang. split payment mechanism)*. Mechanizm podzielonej płatności (MPP) dotyczy wszystkich aktywnych podatników VAT, swoim działaniem obejmuje zatem również NGO (więcej o NGO i podatku VAT w PORADNIK.NGO.PL). MPP polega na rozdzieleniu płatności wynikającej z faktury za zakupione usługi lub towary w ten sposób, że kwota netto zostaje przekazana na rachunek rozliczeniowy w banku (lub SKOK-u – dalej w tekście dla uproszczenia używamy tylko słowa bank), a kwota podatku VAT na specjalny, wyodrębniony rachunek VAT.

MPP może być stosowany wyłącznie przy płatnościach bezgotówkowych realizowanych za pośrednictwem polecenia przelewu lub polecenia zapłaty. Nie ma więc zastosowania przy innych formach rozliczeń bezgotówkowych, np. płatności kartami płatniczymi, czy kompensatach. MPP dotyczy wyłącznie transakcji dokonywanych w złotówkach.

Bank automatycznie otwiera każdemu podatnikowi jeden rachunek VAT osobno do każdego rachunku rozliczeniowego. Rachunek VAT prowadzony jest bezpłatnie, bank może jednak zgodnie z umową pobierać opłaty z tytułu dokonywania przelewów w MPP.

Z perspektywy podatnika celem MPP jest zmniejszenie ryzyka zakwestionowania przez urząd skarbowy tzw. potocznie „zwrotu VAT-u”, tj. odliczenia podatku naliczonego przy zakupach towarów lub usług. Mechanizm ten może być przydatny zwłaszcza wtedy, gdy kupujemy coś od podmiotu, z którym dopiero co podjęliśmy współpracę i nie jesteśmy pewni, czy jest to podmiot uczciwie rozliczający podatki. W takich „niepewnych” transakcjach, korzystając z odliczenia podatku, należy podjąć wszelkie dostępne działania charakterystyczne dla staranności kupieckiej, które potwierdzą nasze działanie w dobrej wierze. Ma w tym pomóc w szczególności zastosowanie przy płaceniu mechanizmu podzielonej płatności.

W transakcjach między przedsiębiorcami możliwość „doświadczenia” MPP wystąpi zarówno:

• po stronie sprzedażowej - gdy w stosunku do podmiotu świadczącego usługi lub sprzedającego towary nabywca będzie chciał skorzystać z MPP,
• jak i zakupowej - gdy to podmiot będzie chciał w stosunku do swojego dostawcy zastosować MPP. 

Zakres stosowania mechanizmu podzielonej płatności 

MPP dotyczy faktur z wystawionym podatkiem, nie obejmuje on zatem faktur dokumentujących czynności zwolnione, opodatkowane stawką 0% czy objęte odwrotnym obciążeniem.

MPP jest rozwiązaniem fakultatywnym - nie ma zatem obowiązku jego stosowania.

Wprawdzie to nabywca towarów lub usług zasadniczo decyduje, czy skorzystać z MPP, ale obowiązują tutaj ogólne zasady prawa cywilnego. Jeżeli dostawca chciałby otrzymywać płatności wyłącznie w tradycyjny sposób (kwotę brutto np. na rachunek bankowy), to nabywca powinien akceptować uzgodniony sposób zapłaty. Również zawartych w umowie między dostawcą a nabywcą zachęt w postaci udzielenia rabatu za przelanie całej kwoty brutto z faktury na rachunek sprzedawcy (z pominięciem rachunku VAT) nie można uznać za niezgodne z prawem, choć zakup taki nie będzie wówczas objęty ochroną MPP (zobacz: wyjaśnienia Ministra Rozwoju i Finansów w związku z interpelację Posła Krzysztofa Sitarskiego nr 6431).

Wprawdzie przepisy mówią o zastosowaniu MPP do otrzymanych faktur od 1 lipca 2018 r., to w opinii resortu finansów istnieje możliwość stosowania MPP również do faktur wystawionych przed tą datą (zobacz: wyjaśnienia na stronie Ministerstwa Finansów).

Rozdzielenie płatności następuje przy użyciu specjalnego komunikatu przelewu, udostępnianego przez bank. Nabywca towaru lub usługi nie musi znać numeru rachunku VAT dostawcy, wypełniając komunikat przelewu podaje bowiem numer bankowego rachunku rozliczeniowego dostawcy. W komunikacie przelewu wskazuje się kwotę VAT z faktury (lub jej część – nie ma obowiązku realizacji w MPP całej kwoty VAT – można np. MPP zastosować jedynie do wybranych pozycji faktury, ale wówczas ochroną będzie objęta tylko ta część), kwotę sprzedaży brutto (lub część tej kwoty), numer faktury i NIP dostawcy.

Nie można w jednym komunikacie przelewu dokonać rozdzielonej płatności kilku faktur. W komunikacie można bowiem wpisać tylko jeden numer faktury. Oznacza to, że korzystając z MPP, trzeba wypełniać osobno komunikaty przelewów do poszczególnych płatności, co może wiązać się ze zwiększonymi opłatami, jeżeli bank pobiera opłaty od każdego przelewu osobno.

Warto również pamiętać, że realizacja zapłaty w MPP powinna nastąpić wyłącznie na rachunek rozliczeniowy dostawcy, otwarty w związku z prowadzoną działalnością (nie np. na rachunek prywatny).

Rachunek VAT i środki na tym rachunku należą do podatnika. Są jednak ograniczenia w korzystaniu z tego rachunku. Podatnik nie może dowolnie dysponować środkami z rachunku VAT np. przelewać te środki na rachunki rozliczeniowe swoich kontrahentów (czyli poza systemem MPP), czy wypłacać je w banku.

Istnieją zasadniczo dwie możliwości skorzystania przez podatnika z rachunku VAT przy realizowaniu płatności. Pierwsza, gdy zapłata za zakupione towary lub usługi następuje na rachunek VAT nabywcy (czyli w systemie MPP), przy założeniu oczywiście, że taki sposób zapłaty został uzgodniony z dostawcą.

Druga to regulowanie swoich zobowiązań podatkowych z tytułu VAT z urzędem skarbowym za pomocą rachunku VAT. W tej sytuacji z rachunku VAT można korzystać nawet, jeśli w praktyce nie używa się MPP, ale na tym rachunku zostały zgromadzone środki np. z tytułu otrzymanego zwrotu różnicy podatku z urzędu skarbowego (ten drugi przypadek ma charakter raczej teoretyczny, z punktu widzenia zachowania płynności nie ma bowiem uzasadnienia, aby przeprowadzać tego rodzaju operacje).

Środki zgromadzone na rachunku VAT mogą być również „uwalniane” i przekazywane na rachunek rozliczeniowy. Na wniosek podatnika urząd skarbowy w ciągu 60 dni powinien podjąć decyzję, czy może przelać środki na rachunek rozliczeniowy. Po wydaniu decyzji pozytywnej urząd powinien to zrobić niezwłocznie.

Oprócz wspomnianej już możliwości „obrony” przed zakwestionowaniem odliczenia podatku naliczonego z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności, nabywca, który skorzystał z niego będzie zwolniony z odpowiedzialności solidarnej za zakupione towary, z sankcji w VAT oraz z podwyższonych odsetek w odniesieniu do ustaleń wynikających z faktur, do których zapłatę zrealizowano w MPP. Te korzyści nie będą jednak stosowane, w przypadku gdy podatnik wiedział, że faktura zapłacona z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności stanowiła element oszustwa.

Mogą też być stosowane zachęty do korzystania z MPP, tj. istnieje możliwość zadysponowania zwrotu różnicy podatku w przyspieszonym terminie 25 dni na rachunek VAT.

Dla porządku należy również wspomnieć korzyść w postaci możliwości obniżenia kwoty zobowiązania podatkowego w podatku VAT, jeżeli zapłata całości zobowiązania następuje w całości z rachunku VAT w terminie wcześniejszym niż termin zapłaty wynikający z ustawy. Nie jest to jednak realna korzyść, bo trudno za taką uznać jednozłotową „ulgę”, jaka wynika z zastosowanego w ustawie wzoru w zapłacie np. kwoty 5000 zł, którą realizuje się na pięć dni przed terminem zapłaty.

Z punktu widzenia NGO model podzielonej płatności nie jest specjalnie atrakcyjny. Mogą się zdarzyć wprawdzie sytuacje, gdy realizowany przez NGO zakup będzie obarczony ryzykiem (nieznany, nowy dostawca, towar wrażliwy np. elektronika poniżej 20 tys. zł), wówczas do rozważenia jest, czy nie warto się zabezpieczyć przed ewentualnym zakwestionowaniem odliczenia („odzyskania VAT-u”) skorzystaniem z MPP. Pytanie tylko, czy takie sytuacje będą częste, bo z reguły NGO nie korzystają w sposób powszechny (jak komercyjni przedsiębiorcy dokonujący czynności opodatkowanych) z odliczania podatku. Nie wydaje się natomiast atrakcyjna dla NGO możliwość korzystania z przyspieszonego zwrotu VAT na rachunek VAT, skoro są ograniczenia w skorzystaniu z tych środków (gdy w pełni nie korzysta się z MPP), co czyni tę operację mało racjonalną.

* Ustawa z 15 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 62), ustawa wprowadzająca opisany mechanizm - zobacz tekst w: Internetowy System Aktów Prawnych Kancelarii Sejmu, sejm.gov.pl.

Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.