Publicystyka - ngo.pl

Projekt „Ogólnopolska Debata III Sektor dla Polski” realizowany w ramach programu „Obywatele dla Demokracji” przez Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT oraz Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych i finansowany z funduszy EOG ma pozwolić na stworzenie diagnozy aktualnego stanu polskiego III sektora i wypracowanie strategii jego rozwoju na najbliższe lata.

Regionalny Panel Ekspertów z woj. opolskiego, chcąc wyjść naprzeciw tym oczekiwaniom, zajął się tematem rad działalności pożytku publicznego. Obok kwestii związanych z funkcjonowaniem rad, relacjami rad z samorządem, kompetencjami ich członków czy promocją i rozpoznawalnością rad w lokalnych środowiskach, opolski panel ekspertów zajął się również tematem specyfiki relacji rad działalności pożytku publicznego z federacjami.

W celu uzyskania jak najpełniejszego obrazu tych relacji zwrócono się do przedstawicieli federacji z całej Polski oraz do innych przedstawicieli III sektora z prośbą o odpowiedź na trzy pytania:

1. Czy uważają Państwo, że rady działalności pożytku publicznego można uznać za reprezentację III sektora?

2. Jak powinna wyglądać współpraca między radami działalności pożytku publicznego a federacjami, ewentualnie jak ona wygląda w Państwa przypadku?

3. Z jakimi problemami spotykają się Państwo przy okazji współpracy z radami działalności pożytku publicznego?

Wśród tych, którzy zechcieli nam udzielić odpowiedzi znalazły się takie osoby jak: Krzysztof Balon z Rady Działalności Pożytku Publicznego przy Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, Waldemar Weihs i Maria Mika z Dolnośląskiej Federacji Organizacji Pozarządowych (DFOP), Jacek Jędrzejczak z Łódzkiej Federacji Organizacji Pozarządowych oraz Dorota Piechowicz-Witoń i Alicja Gawinek z Opolskiego Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych. Dzięki tym cennym głosom z regionów możemy dowiedzieć się nie tylko, jak powinny wyglądać relacje rad z federacjami, lecz także jak rzeczywiście wyglądają.

Jeśli chodzi o pierwsze pytanie dotyczące tego czy rady działalności pożytku publicznego można uznać za reprezentację III sektora, większość pytanych odpowiedziała zgodnie, czasami wręcz stanowczo, że nie.

Według Krzysztofa Balona, chociaż rady pełnią ustawowo funkcję organów opiniodawczo-doradczych na szczeblu krajowym oraz konsultacyjno-opiniodawczych rządu względem samorządu terytorialnego i ze względu na swój skład tworzą przestrzeń dialogu obywatelskiego między sektorem pozarządowym a administracją rządową i samorządową, to jednak konstrukcja prawna oraz skład rad wskazują, że rady nie stanowią organicznie reprezentacji III sektora.

To zdanie podziela Waldemar Weihs podkreślając, iż tryb powoływania i funkcjonowania rad określany jest przez organy stanowiące samorządu. Trudno więc mówić o tym, że rady reprezentują III sektor, skoro wola oraz sposób ich tworzenia, a także działania zależą w pełni od samorządu.

Maria Mika również nie uznaje rad za reprezentację III sektora nie tylko ze względu na sposób wyboru przedstawicieli rad, lecz także z uwagi na zbyt małą liczbę reprezentantów NGO w radach, ich niską aktywność i brak przygotowania do tego rodzaju pracy.

Z kolei według Doroty Piechowicz-Witoń i Alicji Gawinek, zgodnie z zapisami prawa, reprezentacja III sektora jest zarezerwowana dla federacji, jeśli zaś chodzi o rady, to problem z nimi jest taki, że z reguły zasiadają w nich przedstawiciele tylko niektórych obszarów aktywności obywatelskiej.

To zdanie podziela również Jacek Jędrzejczak i dodaje, iż w Łodzi więcej niż połowa organizacji nawet nie wie, czym są rady działalności pożytku publicznego.

Na pytanie, jak powinna wyglądać współpraca między radami działalności pożytku publicznego a federacjami, ewentualnie jak ona wygląda w konkretnych przypadkach, Krzysztof Balon odpowiedział, iż powinna się ona orientować na rozwiązywanie konkretnych problemów organizacji, a przede wszystkim ich „grup docelowych”. Ponadto powinna charakteryzować się przejrzystością i systematycznością. Jego zdaniem współpraca ogólnopolskiej RDPP z federacjami organizacji pozarządowych dobrze spełnia te podstawowe warunki.

Według Waldemara Weihsa współpraca między federacjami a radami powinna skupiać się głównie na budowaniu dobrych relacji z administracją publiczną, w tym z samorządami, w obszarach dotyczących organizacji pozarządowych. W woj. dolnośląskim nie ma wojewódzkiej rady działalności pożytku publicznego (właśnie powstaje), ale Federacja prowadzi od kilku lat spotkania, konferencje i seminaria dla przedstawicieli gminnych i powiatowych rad uświadamiając ich członków w zakresie ich ustawowych praw oraz obowiązków. Pełni więc funkcję edukacyjną i wspierającą wobec rad.

Maria Mika dodaje, iż póki co dolnośląska Federacja współpracuje z Radą Pożytku Publicznego na poziomie centralnym, odbywają się regularne spotkania, następuje wymiana informacji, rozpoczęła się też dyskusja związana z funkcjonowaniem i kompetencjami rad, która może zaowocować wartościowymi zmianami.

Według Doroty Piechowicz-Witoń rady i federacje mogą się doskonale uzupełniać, o ile każda z nich będzie rzetelnie pracować i mieć aktywny kapitał ludzki. Federacja może mieć swojego przedstawiciela w radzie, a rada może w sprawach kluczowych dla sektora zasięgać szerszej opinii federacji.

Alicja Gawinek dodaje, że współpraca między radami a federacjami powinna dotyczyć m. in. konsultacji kwestii związanych z NGO, delegowania członków Federacji do RDPP czy wymiany informacji o działaniach.

Z kolei zdaniem Jacka Jędrzejczaka współpraca między radami a federacjami powinna polegać na tym, iż członkowie rad w sprawach, które wymagają bardziej specjalistycznej wiedzy lub w sprawach spornych zasięgają opinii federacji.

Na ostatnie pytanie – z jakimi problemami spotykają się Państwo przy okazji współpracy z radami działalności pożytku publicznego, co utrudnia współpracę, a co czyni ją łatwiejszą, co należałoby zrobić, aby przebiegała ona sprawniej, Krzysztof Balon odpowiedział, że RDPP powinny jak najszerzej udostępniać wyniki swoich prac i rozmawiać o nich z przedstawicielami organizacji pozarządowych – szczególnie tych, których przedstawiciele nie zasiadają w radach. W trakcie bieżącej kadencji ogólnopolska RDPP wprowadziła kwartalne spotkania części pozarządowej Rady z organizacjami, które nie są reprezentowane w RDPP. Spotkania te cieszą się dużą popularnością i są nieocenionym źródłem inspiracji w pracach Rady, w szczególności w inicjowaniu przez nią rozwiązań prawnych i administracyjnych ułatwiających funkcjonowanie sektora obywatelskiego.

Zdaniem Waldemara Weihsa podstawowym problemem we współpracy federacji z radami jest to, iż organizacje pozarządowe i samorząd nie wiedzą do końca, jaka jest rola rad, mylnie postrzegają rady jako reprezentację III sektora i nie dostrzegają tego, że tworzenie rad często zmniejsza motywację do samoorganizowania się III sektora. Co więcej, samorząd nie chce traktować rad jako miejsca dialogu z organizacjami, stąd rady są fasadowe, spotykają się rzadko, a ich ustalenia są lekceważone i nie wprowadza się ich w życie. Według Weihsa pojawienie się ustawowej możliwości tworzenia rad przyniosło więcej szkody niż pożytku dla rozwoju samoorganizacji III sektora, wprowadziło także niejasność co do zadań oraz ról rad i federacji. Stąd pierwszym krokiem do poprawy współpracy winno być ustalenie granicy kompetencji między radami a istniejącą reprezentacją III sektora. Kolejnym krokiem powinno być ustalenie trybu powoływania przedstawicieli organizacji pozarządowych do rady. Włączenie delegatów istniejącej struktury reprezentacji III sektora wzmocni głos przedstawicieli organizacji pozarządowych w danej radzie, a także uniknie się konkurowania rady z federacją. To może zaowocować rzeczywistym partnerstwem i platformą dialogu, a także może wzmocnić samą federację, dając szansę na sprawniejszą samoorganizację III sektora.

Autor: Sławomir Piechaczek, Artykuł powstał w ramach projektu „Ogólnopolska debata III Sektor dla Polski”, który jest realizowany przez Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT oraz Ogólnopolską Federację Organizacji Pozarządowych. Projekt realizowany w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z funduszy EOG.