Publicystyka - ngo.pl

Niezależnie od tego, jakie są szczegółowe regulacje prawne określające sposób funkcjonowania organizacji w poszczególnych krajach, lista podstawowych źródeł przychodu jest podobna: dotacje ze środków publicznych, darowizny od osób indywidualnych i biznesu, opłaty z działalności gospodarczej i inne, takie jak na przykład składki członkowskie.

Można więc powiedzieć, że „dieta” organizacji pozarządowych w Europie i na świecie bazuje na podobnych składnikach, jednak proporcje między nimi w poszczególnych krajach są różne. Ich udział w całościowym budżecie zależy od kilku czynników: obowiązującego modelu polityki społecznej, ugruntowania tradycji filantropijnych, a także społeczno-gospodarczej sytuację kraju.

W konsekwencji, w jednym kraju środki z danego źródło przychodów mogą stanowić ponad połowę przychodów wszystkich organizacji, podczas gdy w innym jego udział nie przekracza 10%. Co ciekawe, tak duże różnice występują nawet między krajami reprezentującymi ten sam model funkcjonowania sektora.

Udział środków publicznych w budżecie organizacji z poszczególnych krajów waha się od 68% w Belgii do 10% w Niemczech, choć obydwa kraje reprezentują ten sam model funkcjonowania sektora (tzw. model reński lub konserwatywny – zobacz, na czym polega: „Ile organizacji jest w Polsce i na świecie”).

Zgodnie z założeniami teoretycznymi charakteryzuje się on znacznymi środkami przeznaczanymi przez państwo na politykę społeczną i preferowaniem organizacji pozarządowych jako jej realizatora. Taki sposób definiowania relacji między państwem a sektorem powinien skutkować znaczącym udziałem środków publicznych w budżetach organizacji, co faktycznie ma miejsce w Belgii, jednak nie potwierdza się w Niemczech.

Częściowym wytłumaczenie tej rozbieżności może być system refundacji opłat za usługi społeczne (w szczególności opiekuńcze), funkcjonujący w Niemczech – klient kupuje je od organizacji (a więc z punktu widzenia przychodów sektora są one traktowane jak opłaty za usługi), korzystając następnie z całkowitej lub częściowej refundacji kosztów od publicznej instytucji finansującej.

Także między krajami skandynawskimi występują duże różnice w udziale środków publicznych w budżecie sektora. W skandynawskim modelu funkcjonowania sektora (zobacz, na czym polega: „Ile organizacji jest w Polsce i na świecie”), to państwo dominuje w realizacji usług publicznych. Można więc się spodziewać, że dotacje publiczne stanowić będą niewielką część środków pozostających w dyspozycji organizacji. I jest to prawdą w Szwecji, gdzie zaledwie 16% przychodów pochodzi z tego źródła. Jednak w Norwegii jest to 43%, a więc ponad dwa i pół razy więcej. Najwyraźniej więc udział norweskich organizacji w realizacji usług publicznych nie jest wcale taki mały – widać to zresztą w strukturze obszarów ich aktywności – o ile w Szwecji niemal nie ma stowarzyszeń i fundacji zajmujących się usługami socjalnymi czy ochroną zdrowia, o tyle w Norwegii stanowią w sumie 20% sektora.

Państwa Europy środkowej bliższe są modelowi konserwatywnemu (świadczy o tym np. zasada subsydiarności w polskiej konstytucji), jednak także między nimi widać duże różnice – w Czechach udział środków publicznych wynosi 65%, w Polsce 55%, a na Węgrzech 35%.

Ta ostatnia wartość oznaczająca udział środków publicznych na poziomie ok. 1/3 budżetu sektora wydaje się być charakterystyczna dla krajów anglosaskich: w Wielkiej Brytanii stanowią one 34%, a w USA 33% (przy czym w Stanach Zjednoczonych dużą część środków od rządu stanowią kontrakty, a nie dotacje czy granty). W Kanadzie środki publiczne to jeszcze mniejsza część budżetu sektora – 20%.

To, co jest charakterystyczne dla modelu anglosaskiego (liberalnego – zobacz, na czym polega: „Ile organizacji jest w Polsce i na świecie”), to sytuacja konkurencji o realizację usług publicznych między podmiotami trzeciego sektora a biznesem. Jej konsekwencją jest komercjalizacja organizacji, co przejawia się między innymi dużym udziałem środków ze sprzedaży dóbr i usług w budżecie sektora – zarówno w Kanadzie, jak i USA stanowią ponad 50% wszystkich przychodów. Jednak dla brytyjskich organizacji przychody z działalności ekonomicznej są zdecydowanie mniej istotnym źródłem finansowania – stanowią zaledwie 10% ich przychodów.

Trzeba jednak pamiętać, że dane te dotyczą wyłącznie podmiotów posiadających status charities, zaś do szeroko rozumianego trzeciego sektora w Wielkiej Brytanii zaliczają się różnego typu przedsiębiorstwa społeczne, utrzymujące się z działalności ekonomicznej. Gdyby uwzględnić je w statystykach, udział przychodów ze sprzedaży zapewne by wzrósł.

W Niemczech, Belgii, Portugalii i na Węgrzech przychody ze sprzedaży to niemal 1/3 przychodów sektora. Nieco mniejszy jest ich udział w Czechach (22%), a w Polsce zaledwie 16%. Za to w krajach skandynawskich w ogóle brak danych o ekonomicznej działalności sektora – o źródłach budżetu szwedzkich organizacji dane są niepełne, a w dostępnych informacjach o finansach sektora w Norwegii o takich przychodach w ogóle nie ma mowy.

Norweskie organizacje są za to hojnie wspierane darowiznami – z filantropii pochodzi 43% ich przychodów. Podobny jest udział środków od prywatnych darczyńców (indywidualnych i instytucjonalnych) w Wielkiej Brytanii (44%), gdzie tradycje działalności charytatywnej są długie i silne. W innych krajach nie przekracza on 20%, poza Węgrami, gdzie stanowił 32% przychodów.

Wykres. Źródła przychodów organizacji

Dane pochodzą z pognębionego deck researchu wykonanego w 2016 roku przez Stowarzyszenie Klon/Jawor dzięki wsparciu Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. Szczegółowe źródła danych o liczbie organizacji w poszczególnych krajach znaleźć można w serwisie fakty.ngo.pl: fakty.ngo.pl/liczba-ngo-na-swiecie.

Co to jest NGO? Ile jest w Polsce NGO? Czym zajmują się NGO? Dowiesz się w serwisie fakty.ngo.pl.