Coraz więcej organizacji sięga po publiczne środki. Dziś przyglądamy się, jak organizacje korzystają z pieniędzy przekazywanych przez administrację rządową i samorządową.
Analiza korzystania z poszczególnych źródeł przychodów i ich znaczenia dla budżetu całego sektora pozwala zaobserwować przemiany modelu finansowania aktywności pozarządowej w Polsce. Od 2003 roku regularnie zwiększa się odsetek organizacji korzystających z krajowych i zagranicznych środków publicznych. Wzrost ich znaczenia dla organizacji potwierdzają też dane na temat struktury przychodów sektora – w 2003 roku środki publiczne stanowiły 34% sumy przychodów organizacji, w 2009 roku aż 53%.
Kto korzysta ze środków publicznych?
Zadania publiczne finansowane ze środków samorządowych realizowała w 2009 roku co druga organizacja w Polsce. Dla 60% z nich przychody z tego źródła stanowiły największą część budżetu. Znaczenie środków samorządowych szczególnie widoczne jest lokalnie – stanowią one podstawowy składnik „diety” ponad połowy (53%) organizacji wiejskich i zaledwie 16% organizacji zlokalizowanych w metropoliach liczących powyżej 500 tys. mieszkańców.
Z kolei z dotacje od administracji centralnej częściej zasilały budżety organizacji z dużych miast. W 2009 roku skorzystało z nich 23% organizacji, z czego niemal połowa to organizacje o pokaźnych budżetach (przekraczających 100 tys. zł rocznie) zlokalizowane w miastach o ponad 100 tys. mieszkańców.
„Dieta” organizacji zależy też od tego (niekiedy nawet w większym stopniu niż od ich lokalizacji), jaką dziedziną się zajmują. Najdalej idące różnice z tym związane dotyczą korzystania z odpisów 1% – przychody z tego tytułu zadeklarowało aż 41% organizacji zajmujących się edukacją i wychowaniem, i tylko jedna na dziesięć organizacji sportowych. Z kolei ze wsparcia samorządu korzysta niemal dwie trzecie organizacji sportowych i rekreacyjnych (dla ponad połowy jest to główne źródło finansowania), ponad połowa organizacji pomocy społecznej i kulturalnych, ale już „tylko” 44% organizacji edukacyjnych.
Rosnące znaczenie środków publicznych
Biorąc pod uwagę budżet całego sektora najistotniejszym źródłem przychodów w 2009 roku były środki przekazywane przez administrację rządową – stanowiły one 22% ogółu przychodów organizacji. Z kolei dotacje od samorządu to ok. 16% tej sumy - organizacje korzystają z nich częściej niż ze środków od administracji rządowej, ale ich kwoty są nieporównanie mniejsze niż środki przekazywane przez urzędy centralne. Warto przy tym zaznaczyć, że w latach 2007-2009 odnotowaliśmy istotne zmiany w udziale obu tych źródeł w przychodach organizacji - wzrostowi znaczenia środków samorządowych (o 4 punkty procentowe) towarzyszył wyraźny spadek znaczenia środków centralnych (w 2007 r. stanowiły one aż 31% ogółu przychodów sektora, a więc o jedną trzecią więcej niż obecnie).
Między 2007 a 2009 rokiem zmniejszył się też udział w budżecie sektora środków funduszy strukturalnych i zagranicznych programów pomocowych nieznacznie (łącznie z 14% do 10%). Można jednak domniemywać, że jest to w pewnym sensie artefakt wynikający ze zmian dotyczących trybu przekazywania środków z tych funduszy i decentralizacji ich dystrybucji (Regionalne Programy Operacyjne, pozarządowi operatorzy środków pomocowych).
Warto też zwrócić uwagę na wzrost znaczenia, jakie w przychodach sektora pozarządowego odgrywają środki z odpisów 1%. Wynika on z jednej strony z popularyzacji (w omawianym okresie) statusu OPP, a zatem ze wzrostu liczby organizacji korzystających z mechanizmu 1%, a z drugiej ze wzrostu popularności tego mechanizmu w społeczeństwie, o czym przekonują nie tylko przygotowywane przez Ministerstwo Finansów sprawozdania z rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych, ale także wzrost kwot uzyskiwanych z 1% przez organizacje (w 2007 r. przeciętna wartość przychodów organizacji z tego źródła wynosiła 3 tys. zł, w 2009 r. – już blisko 10 tys. zł).
Podsumowując warto zaznaczyć, że krajowe środki publiczne (rządowe i samorządowe) w 2009 roku miały w budżecie sektora udział dwa razy większy niż przychody wypracowane samodzielnie przez organizacje (wpływy z działalności gospodarczej i odpłatnej stanowiły w 2009 roku 19% przychodów sektora). Jeśli zaś wziąć pod uwagę publiczne środki niepochodzące z budżetu krajowego (fundusze europejskie oraz zagraniczne programy pomocowe), a także przychody z 1%, to okaże się, że publiczny pieniądz stanowi ponad połowę „diety” sektora. Pozostaje tylko zadać pytanie: czy nie jest to – by trzymać się kulinarnych metafor – dieta raczej mało zbilansowana i sprzyjająca tyciu (biurokratyzacji)?
Źródło: inf. własna ngo.pl
