Publicystyka - ngo.pl

Światowy Dzień Toalet został oficjalnie ustanowiony w 2013 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Decyzja ta była efektem m.in. działań utworzonej w 2001 r. Światowej Organizacji Toaletowej (WTO), która dąży m.in. do zwiększenia dostępności do sanitariatów. Według danych WTO, ok. jedna trzecia światowej populacji nie ma stałego, higienicznego dostępu do toalet.

W Polsce na 13,4 mln mieszkań blisko milion jest pozbawionych łazienek, co oznacza, że na co dzień nie może z nich skorzystać 2,3 mln obywateli (dane GUS). Problem jest widoczny również w przestrzeniach miejskich – jedna toaleta publiczna w Polsce przypada na ok. 12 tys. mieszkańców. Co więcej, wiele obiektów – urzędy, obiekty handlowe, kulturalne czy rozrywkowe, dworce i popularne miejsca turystyczne ograniczają dostęp do toalet osobom z niepełnosprawnościami – zamykają te pomieszczenia na klucz.

Dotyczy to przede wszystkim toalet „dostępnych”, częściej określanych mianem „dla osób z niepełnosprawnością” bądź „dla osób na wózku”. W teorii powinny one służyć szerokiemu gronu użytkowników, ale rzeczywistość bywa inna. Doświadcza jej również spora grupa osób z różnorodnymi schorzeniami, których na pierwszy rzut oka nie widać – jest ich w Polsce ponad pięć milionów. One również niejednokrotnie – z uwagi na ich stan zdrowia – potrzebują skorzystać z łazienki pozwalającej na odrobinę prywatności. Wśród nich są np. ludzie z chorobami zapalnymi jelit (ok. 50 tys. osób w Polsce ma wyłonioną stomię), chorobami neurologicznymi (ponad 700 tys. orzeczonych niepełnosprawności z tego tytułu), urologicznymi, czy też osoby mające zaburzenia równowagi. Z takich toalet korzystają również np. osoby starsze czy też potrzebujące asysty lub które w związku z aktualnie prowadzonym leczeniem muszą np. zrobić sobie zastrzyk.

Problem polega na tym, że często toalety dostępne są tak naprawdę niedostępne. Wiele z nich jest bowiem, decyzją ich zarządców, zamykanych na klucz albo montowane są przy drzwiach wideodomofony i trzeba specjalnie poprosić o otwarcie danego pomieszczenia.

– Niestety często osoba z obsługi, czyli np. pracownik administracji, ochrony lub serwisu sprzątającego, ocenia „na oko”, czy ktoś ma prawo z takiej toalety skorzystać. Zdarzają się odmowy otwarcia drzwi albo komentarze sugerujące, że dana osoba nie wygląda na kogoś z niepełnosprawnością. Nie tak dawno członkowie naszej fundacji doświadczyli takiego zachowania, gdy wykonując audyt dostępności w popularnym obiekcie użyteczności publicznej, usłyszeli przez domofon: „To jest toaleta dla inwalidów, proszę iść do zwykłej” – mówi Monika Łada, prezeska Fundacji StwardnienieRozsiane.Info.

Problem ze skorzystaniem z WC może powodować szereg trudności, które znacząco wpływają na codzienne życie. Dla części osób z niepełnosprawnościami i objawami chorób, których na pierwszy rzut oka nie widać każde wyjście z domu może wymagać szczegółowego planowania, czyli m.in. upewnienia się, że na trasie znajdują się dostępne toalety. Inni decydują się na ograniczanie jedzenia i picia, aby zmniejszyć potrzeby fizjologiczne.

– Te trudności mają daleko idące konsekwencje. Niejednokrotnie stają się one powodem ograniczania aktywności lub nawet wycofywania się z życia społecznego w obawie przed brakiem możliwości spełnienia podstawowej potrzeby. Tego rodzaju sytuacje wpływają nie tylko na komfort, ale także na poczucie godności i niezależności – zaznacza Monika Łada. I dodaje, że według raportu „Badanie toalet publicznych” z 2021 r., dla 71% ankietowanych toaleta w sklepie lub centrum handlowym stanowi ważną usługę dla klienta. Dlaczego zatem w tego typu obiektach – pomieszczenia dostosowane m.in. do potrzeb osób z niepełnosprawnością są zamykane na klucz? Pytanie o faktyczny sens tego działania muszą zdać sobie nie tylko przedsiębiorcy działający w branży handlowej, rozrywkowej i kulturalnej, ale też instytucje czy zarządzający dworcami. Konsekwencje ich decyzji z pozoru błahych odczuwają inni ludzie, dla których toaleta zamknięta na cztery spusty błahostką wcale nie jest.

Fundacja StwardnienieRozsiane.Info od 2023 r. realizuje projekt „(Nie)widzialni” mający na celu budowanie świadomości nt. niewidocznych niepełnosprawności i objawów chorób, których na pierwszy rzut oka nie widać. Przez blisko 2 lata trwania projektu zrealizowanych zostało blisko 200 szkoleń i warsztatów w ponad 100 podmiotach w różnych regionach Polski. Są to głównie szkolenia i warsztaty w urzędach, w szkołach, w przedsiębiorstwach, instytucjach kultury, organizowane są także otwarte warsztaty dla mieszkańców. W ramach projektu realizowane są również audyty dostępności obiektów publicznych.

To nie jedyny projekt – realizowany przez Fundację StwardnienieRozsiane.Info – wspierający osoby z niepełnosprawnościami. Trwa także kampania NIEsłownik zwracająca uwagę na język opisu niepełnosprawności. Na stronie www.NIEslownik.pl znajdują się praktyczne porady językowe oraz rozmowy na ten temat z wieloma ekspertami z różnych dziedzin, m.in. z językoznawcami, psychologami, socjologami, pedagogami, a także np. z przedstawicielami świata kultury wspierającymi osoby z niepełnosprawnościami, np. z Olgą Bończyk czy Arturem Barcisiem. Rozmówcami są oczywiście również same osoby z niepełnosprawnościami, np. Jan Mela, czy z doświadczeniem chorób, choćby Aga Szuścik.