Publicystyka - ngo.pl

Adam Bodnar skierował swoje wystąpienie do Adama Lipińskiego 16 stycznia 2017 r. Wylicza w nim problemy z jakimi spotykają się organizacje pozarządowe w kontaktach z Krajowym Rejestrem Sądowym – przy rejestracji i nie tylko. Opisane sytuacje dotyczą głównie stowarzyszeń. Rzecznik zwraca uwagę, że podobne sprawy piętnowała też jego poprzedniczka Irena Lipowicz (wystąpienie z 22 lipca 2015 r.). Styczniowe wystąpienie RPO wskazuje, że po wejściu w życie ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach z września 2015 r. (większość jej przepisów zaczęła obowiązywać w maju 2016 r.) sytuacja się nie poprawiła.

Powodów przewlekłych postępowań może być wiele. Wystąpienie podaje jeden wyjątkowo uciążliwy dla organizacji: wielokrotne wzywanie przez sąd do dokonania poprawek w statucie. Jest to szczególnie kłopotliwe dla stowarzyszeń, ponieważ wymaga zwołania walnego zebrania (czyli najczęściej ponownego zebrania się założycieli).

zobacz: Jak rejestruje się organizację w KRS?

Ale sąd może przedłużać postępowanie właściwie bez podawania powodu. Adam Bodnar wskazuje na taką właśnie praktykę oraz tłumaczy, jakim jest ona zagrożeniem dla działań społecznych.

"Zgodnie z art. 20a ustawy z dnia z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2016 r., poz. 687 ze zm.) w niosek o wpis sąd rejestrowy rozpoznaje nie później niż w terminie 7 dni od daty jego wpływu do sądu. Termin ma jednak jedynie charakter instrukcyjny, co w praktyce oznacza, że postępowanie rejestrowe może trwać dłużej, a organ rejestrowy nie ma obowiązku informowania wnioskodawcy o jego przedłużeniu i przyczynach takiego stanu rzeczy. Stwarza to po stronie organu rejestrowego możliwość arbitralnego wydłużania procesu rejestracji, co w istotny sposób może utrudniać realizację celów, jakie stawia sobie stowarzyszenie. Należy bowiem zwrócić uwagę, że stowarzyszenia często są tworzone przez obywateli w odpowiedzi na bieżące wydarzenia mające miejsce w życiu społecznym lub z myślą o uzyskaniu dofinansowania w ramach ograniczonych terminami konkursów. W takich sytuacjach sprawność procesu rejestracji ma kluczowe znaczenie dla zagwarantowania wolności zrzeszania się".

Organizacje w sądzie rejestrowym. Co zrobić, kiedy odpowiedź KRS się opóźnia?

Przy nowelizacji ustawy – Prawo o stowarzyszeniach postulowana była zmiana polegająca na całkowitej likwidacji nadzoru starosty. Skończyło się na ograniczeniu tego nadzoru przy rejestracji. Od 20 maja 2016 r. nadzór nie ocenia już statutów rejestrujących się stowarzyszeń (KRS wysyła statut do starosty dopiero po zarejestrowaniu organizacji).

Z wystąpienia Rzecznika wynika jednak, że statuty recenzowane są przez nadzór tuż po uzyskaniu przez nowe NGO wpisu do KRS. Prowadzi to do "zmiany decyzji sądu rejestrowego krótko po wpisaniu stowarzyszenia do rejestru, co w znacznym stopniu ogranicza możliwość prawidłowego funkcjonowania takich stowarzyszeń".

"Wydaje się więc, że zasadnym byłoby wprowadzenie mechanizmu pozwalającego na zajęcie stanowiska w sprawie postanowień statutu właściwemu organowi nadzoru podczas procedury rejestracyjnej. Ograniczyłoby to możliwość kwestionowania przez taki organ już zarejestrowanego statutu" – postuluje Bodnar w wystąpieniu.

Przyjęcie powyższej propozycji oznaczałoby powrót tzw. nadzoru prewencyjnego, który to nadzór wskazywany był jako jedna z głównych przeszkód dla nowo powstających stowarzyszeń, a jego likwidacja jako jedno z większych osiągnięć nowelizacji z 2015 r.

Na zakończenie swojego wystąpienia Adam Bodnar zwraca uwagę na sytuację stowarzyszeń ogrodowych. To specjalny rodzaj stowarzyszeń, które mogą powstawać od początku 2014 r., wyodrębniając się z Polskiego Związku Działkowców. Przepisy ich dotyczące (ustawa o Rodzinnych Ogrodach Działkowych z 13 grudnia 2013 r.) miały umożliwić zmianę napiętnowanej przez Trybunał Konstytucyjny sytuacji monopolu PZD na prowadzenie działek.

RPO zwraca uwagę, że procedura wyodrębniania się ze struktur PZD jest bardzo uciążliwa. Przypomina, że stowarzyszenia ogrodowe do czasu wyodrębnienia są słabe organizacyjne i pozbawione majątku. Zebranie, podczas którego działkowcy mają decydować o wyodrębnieniu, zwoływane jest przez Zarząd ogrodu (czyli organ PZD).

"Skarżący podnoszą, że niezwykle trudno jest spełnić określony w art. 70 ust. 2 u.r.o.d. wymóg obecności (na zebraniu, red.) co najmniej połowy liczby działkowców korzystających z działek na terenie rodzinnego ogrodu działkowego" – tłumaczy też Rzecznik.

Adam Bodnar przytacza w swoim piśmie opisany w portalu ngo.pl przypadek stowarzyszenia ze Świdnicy (zobacz: Odcinamy pępowinę – czyli trudny proces usamodzielniania się działkowców).

Rzecznik prosi Adama Lipińskiego o zajęcie stanowiska w sprawie przedstawionych problemów organizacji pozarządowych, zarówno w szerszym kontekście ich kłopotów z KRS, jak i w węższym dotyczącym wybranych grup (jak stowarzyszenia ogrodowe).

RPO pyta również Pełnomocnika o jego ewentualne plany legislacyjne.

"W szczególności proszę o wskazanie, czy w Pana ocenie zasadnym nie byłoby podjęcie działań legislacyjnych mających na celu usprawnienie procedury rejestracji stowarzyszeń, a w konsekwencji lepiej gwarantujących poszanowanie wolności zrzeszania się i wspierających rozwój społeczeństwa obywatelskiego".

Rzecznik w sprawie nieprawidłowości dotyczących rejestracji stowarzyszeń w Krajowym Rejestrze Sądowym, informacja w serwisie brpo.gov.pl

[pełna treść wystąpienia] Wystąpienie do Pełnomocnika SORT w sprawie nieprawidłowości dotyczących rejestracji stowarzyszeń w Krajowym Rejestrze Sądowym.pdf

Jak przestrzegać prawa w NGO, jakie przepisy są ważne dla NGO – dowiesz się w serwisie poradnik.ngo.pl.