Publicystyka - ngo.pl

Okazuje się, że rzeczywistość nie jest, aż tak straszna, jak nam się wydaje. Coraz bardziej popularna w Polsce staje się tzw. „ekonomia społeczna” (ES). Jej fenomen polega na łączeniu tego, co jest pozornie nie do połączenia. Kto by bowiem pomyślał, że można osiągać cele społeczne metodami gospodarczymi? I na odwrót – komu przyszłoby do głowy, że w działania prospołeczne może być wpisany czynnik ekonomiczny?

A jednak – ekonomia społeczna - która w krajach Europy Zachodniej cieszy się powodzeniem już od dawna – zaczęła być u nas w Polsce hasłem nr 1 w działalności wielu instytucji i organizacji związanych z aktywizacją zawodową osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym.

Dla przykładu – dwie organizacje pozarządowe (Dolnośląska Federacja Organizacji Pozarządowych wraz z Fundacją Rozwoju Ekonomii Społecznej) rozpoczęły niedawno realizację projektu „Ekonomia Społeczna szansą na rozwój Dolnego Śląska”- kampania informacyjno promocyjna, który ma za zadanie przekonać Dolny Śląsk do ekonomii społecznej. W tym celu organizacje te podjęły szereg działań – między innymi prowadzą Biuro Informacji, Promocji i Zatrudnienia w Sektorze Ekonomii Społecznej, produkują filmy i spoty reklamowe oraz organizują spotkania informacyjne dla mieszkańców, instytucji i organizacji Dolnego Śląska (źródło danych: www.dfop.org.pl).

Pierwsze takie spotkanie miało miejsce 15 czerwca w Świebodzicach (powiat świdnicki). Kolejne odbyły się 25 czerwca w Świdnicy, 26 czerwca w Bielawie i 7 lipca w Dusznikach Zdroju. Jak mówi koordynator projektu - Maria Lewandowska-Mika (wypowiedź z dnia 20.06.2009r.) - „Zainteresowanie ekonomią społeczną jest duże - świadczy to o ogromnym zapotrzebowaniu na zintegrowany system efektywnej aktywizacji zawodowej osób wykluczonych społecznie”.

A czym jest ta – enigmatycznie jeszcze brzmiąca – „ekonomia społeczna”? Najprościej rzecz ujmując jest to szereg działań, które mają za zadanie – obok celów związanych z osiąganiem zysków – szeroko pojęty rozwój społeczny (rozwój wspólnot lokalnych, zwiększenie integracji społecznej, rozwój edukacji i – przede wszystkim – przeciwdziałanie bezrobociu).

W celach tych zawierają się następujące działania: demokratyczne zarządzanie w ramach poszczególnych przedsiębiorstw, zwiększenie odpowiedzialności przedsiębiorców za pracowników, ich rodziny, otoczenie biznesowe, społeczność lokalną i najbliższe środowisko przyrodnicze (społeczna odpowiedzialność biznesu).

Podmiotami ekonomii społecznej są zarówno przedsiębiorstwa rynkowe, jak i podmioty spółdzielcze (spółdzielnie socjalne, warsztaty terapii zajęciowej, zakłady aktywności zawodowej, towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, banki spółdzielcze itp.), a także organizacje pozarządowe – w tym – organizacje pożytku publicznego.

Wbrew pozorom ekonomia społeczna nie jest zjawiskiem nowym. Jak pisze Piotr Frączak w „Szkicu historii do ekonomii społecznej” - w naszym kraju ekonomia społeczna (oczywiście nie używano wtedy tej nazwy) była znana już w XIX. Wtedy to bowiem zaczęły powstawać przedwojenne tzw. Kasy Stefczyka. Dość popularne były również banki ludowe i towarzystwa pożyczkowe. Jak widać już wtedy Polacy czuli, że razem można więcej, dlatego też gromadzili i organizowali się w kółka rolnicze, towarzystwa kulturalne, bractwa abstynenckie, tajne organizacje. Nierzadko ich działania wspierali lokalni przedsiębiorcy. Ruch spółdzielczy oraz działania filantropijne bardzo dynamicznie rozwijały się także w okresie 20-lecia międzywojennego.

Po II Wojnie Światowej nastąpiło jednak znaczące wyhamowanie rozwoju ekonomii społecznej w Polsce. Lata PRL-u starały się to pojęcie jak najbardziej zmarginalizować, a wszelki czynnik społeczny odstawić na boczny tor. Współdziałanie obywateli zostało ograniczone i często przybierało charakter przymusowy, co znacznie osłabiło oddolne, samoistne działania obywatelskie na rzecz rozwiązywania problemów lokalnych i społecznych.

Na szczęście idee ekonomii społecznej nie zostały całkowicie wyparte z naszej świadomości i współcześnie przeżywamy ich wielkie odrodzenie. I całe szczęście, bo nierzadko tylko dzięki ekonomii społecznej możemy własnymi rękami zmienić otaczającą nas rzeczywistość. Jednym z najpiękniejszych jej działań jest wyciąganie (poprzez aktywizację zawodową) osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym i przywracanie ich społeczeństwu.

Kto należy do grona osób zagrożonych wykluczeniem społecznym? Lista jest długa. Tak, jak to wspominałam na początku – są to osoby niepełnosprawne, długotrwale bezrobotne, uzależnione, karane i wszyscy ci, którzy za jakichś powodów nie uczestniczą w głównym nurcie społeczeństwa – nie mają dostępu do rynku pracy, edukacji, opieki medycznej i zabezpieczenia społecznego (źródło: „Diagnoza społeczna 2005).

Można problem ten sformułować jeszcze inaczej – wykluczenie społeczne to sytuacja uniemożliwiająca lub znacznie utrudniająca jednostce lub grupie, zgodne z prawem pełnienie ról społecznych, korzystanie z dóbr publicznych i infrastruktury społecznej, gromadzenie zasobów i zdobywanie dochodów w godny sposób (wg Narodowej Strategii Integracji Społecznej NSIS).

Wykluczenie społeczne można też sformułować krótko i treściwie - jest to brak lub ograniczenie możliwości uczestnictwa, wpływania i korzystania z podstawowych instytucji publicznych i rynków, które powinny być dostępne dla każdego (na podstawie dokumentów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013).

Jakiejkolwiek by nie definiować wykluczenia społecznego – jest ono zjawiskiem niekorzystnym dla całego społeczeństwa, dlatego też wspierać ekonomię społeczną powinni wszyscy – nie tylko organizacje pozarządowe!

Co to znaczy wspierać i jak to robić? Metod jest wiele. Przede wszystkim – nie szkodzić – dać szansę i pomagać. W jaki sposób? Urzędnicy i politycy mają swoje osobne instrumentarium w tej kwestii. Zwykli podatnicy mogą chociażby korzystać z usług pomiotów ekonomii społecznej (np. spółdzielni socjalnych), kupować ich produkty itp.

Jaki zakres usług oferują podmioty ekonomii społecznej? Na samym tylko obszarze Dolnego Śląska (dane ze strony: www.rcwip.pl) przedsiębiorczość społeczna w wykonaniu tylko spółdzielni socjalnych (a to przecież nie jedyne podmioty ekonomii społecznej) przedstawia się następująco: niektóre spółdzielnie socjalne zajmują się gastronomią i cateringiem (np. Spółdzielnia socjalna „Arkadia” ze Żmigrodu; spółdzielnia - pizzeria „Mona Lisa” z Wałbrzycha) inne agroturystyką, organizowaniem imprez (Spółdzielnia socjalna „Austeria Krokus” z Rzeczki), jeszcze inne świadczą usługi informatyczne, tłumaczeniowe i rachunkowe (Spółdzielnia socjalna „WwwPromotion”). To nie koniec – „Pro-Eko” z Wrocławia projektuje tereny zielone oraz produkuje witraże, „Awans” z Dzierżoniowa dekoruje wnętrza, świadczy usługi z zakresu spawalnictwa, geologii poszukiwawczej oraz rachunkowości. Spółdzielnia socjalna „Tęcza” z Wałbrzycha sprzedaje materiały i narzędzia niezbędne dla budownictwa, a „Pomocna Dłoń” z Bystrzycy Kłodzkiej opiekuje się osobami starszymi i dziećmi oraz wypożycza sprzęt rehabilitacyjny. Spółdzielnia socjalna „01” z Wałbrzycha świadczy usługi remontowo-budowalne oraz administracyjno-księgowe.

Jak widać – jest z czego korzystać - wachlarz usług jest szeroki. Pamiętajmy przy tym, że założycielami, członkami lub pracownikami tych spółdzielni są ludzie z grona osób zagrożonych wykluczeniem społecznym – osób, które mają bardzo marne szanse na (tylko pozornie sprawiedliwym i otwartym dla wszystkich) rynku pracy. Dzięki zatrudnieniu maja oni szansę na pełne funkcjonowanie w społeczeństwie. Wychodzą z domu, zrywają z nałogiem, zaczynają wierzyć we własne umiejętności. Tylko dzięki nam mogą oni w godziwy i uczciwy sposób wyjść z grona zagrożonych wykluczeniem, a potem zacząć „wyciągać” stamtąd kolejne osoby. Jako społeczeństwo korzystamy na tym wszyscy.