Kompleksowe rozwiązywanie problemów – zdolność do: identyfikowania, analizowania i znajdowania rozwiązań dla skomplikowanych sytuacji, często w warunkach niepewności - stanowi jedną z najważniejszym kompetencji przyszłości. Rzadko mówi się jednak o tym, że jest to nie tylko poznawcza umiejętność istotna na rynku pracy - jest to także kompetencja wzmacniająca zdrowie psychiczne, a także wspierająca rozwój społeczny dzieci i młodzieży.
Grafika z różnokształtnymi elementami, na jej tle logo Connect For Global Change, Fundacji Owoc Spotkania, Polskiej Pomocy oraz Unii Europejskiej. Na dole napis Konstruktywne Rozwiązywanie Problemów
Autor/źródło: Julian Czurko | Fundacja Owoc SpotkaniaW jaki sposób rozwiązywanie problemów może wpływać na dobrostan psychiczny młodych ludzi?
Wyniki badań i rekomendacje czołowych światowych organizacji zajmujących się zdrowiem są tutaj dosyć jasne. Im skuteczniej jesteśmy w stanie odpowiadać na pojawiające się przed nami wyzwania, tym silniejsza jest nasza odporność na różnego rodzaju kryzysy. Stojąc przed złożonym problemem, zamiast pozostawać w bezradności, podejmujemy działanie. A skuteczne znalezienie rozwiązania, na zasadzie sprzężenia zwrotnego, wzmacnia naszą samoocenę i poczucie własnej wartości.
Dlatego Światowa Organizacja Zdrowia w swoich badaniach Health Behaviour in School-aged Children wskazuje wręcz, że poczucie sprawczości (rozumianej jako skuteczność rozwiązywania problemów i zarządzania swoim działaniem) stanowi jeden z wymiarów zdrowia psychicznego nastolatków. Podobne podejście prezentuje także amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention (CDC), które wśród strategii służących szkolnej profilaktyce zaburzeń zdrowia psychicznego rekomenduje wdrażanie treningów poznawczo-behawioralnych, m.in. opartych na umiejętności rozwiązywania problemów.
W jaki sposób rozwiązywanie problemów może natomiast wpływać na rozwój społeczny młodych ludzi?
Czy nie bardziej istotne są tutaj umiejętności komunikacyjne, empatia? Oczywiście, są istotne. Wiadomo jednak też, że w sytuacjach społecznie trudnych, np. gdy nastolatkowie obserwują w swoim otoczeniu dyskryminację i przemoc - to może nie wystarczyć. Nie wystarczy, kiedy nastolatek po prostu nie wie co może zrobić albo kiedy trudno mu się zdecydować na jakąś reakcję. Umiejętność nazwania problemu, poddania sytuacji analizie z różnych perspektyw i wreszcie rozważenia różnych opcji rozwiązań – może okazać się kluczowa w decyzji o podjęciu reakcji.
Jak zatem wspomóc młodzież w nabywaniu tak istotnej kompetencji?
Pomocą mogą tu służyć proste do zastosowania, ale zachęcające do głębokiej refleksji narzędzia, rekomendowane przez Fundację Owoc Spotkania: gra psychoedukacyjna FortMind stworzona przez zespół Fundacji oraz ćwiczenie reagowania na mowę nienawiści stworzone przez Europejskie Centrum Wergelanda (The European Wergeland Centre).
“FortMind. Gra o rozwiązaniach” została opracowana z myślą o pracy z grupami młodzieży oraz starszych dzieci (klasy V i starsze). Mechanika gry opiera się na schemacie: zdefiniowanie problemu (co w sytuacji przedstawionej na karcie może być problemem dla danej osoby?), przeanalizowanie go z różnych perspektyw (np. emocji lub konfliktu wartości, które dana sytuacja wywołuje) oraz poszukanie rozwiązania (w zależności od przyjętej perspektywy).
W ćwiczeniu proponowanym Centrum Wergelanda sytuacja jest już zdefiniowana - dotyczy ona wybranej historii związanej z mową nienawiści (online lub offline), a zadaniem osób uczestniczących jest rozważenie zalet i wad różnych rozwiązań tej sytuacji. W ten sposób poddają pogłębionej analizie różne sposoby rozwiązywania ważnego społecznie problemu.
Istotnym elementem obu narzędzi jest prowadzenie dialogu z osobami uczestniczącymi. Nie chodzi o wyuczenie młodzieży dochodzenia do właściwych - zdaniem osoby dorosłej – rozwiązań. Chodzi o ćwiczenie refleksyjności, samego procesu dochodzenia do rozwiązania, z uwzględnieniem różnych perspektyw na problem. Wymaga to oczywiście pewnej otwartości i oderwania się osoby prowadzącej od z góry przyjętych oczekiwań dotyczących tego, w jaki sposób młodzi ludzie chcą rozwiązywać istotne dla nich problemy.
Osoby zainteresowane praktycznym zapoznaniem się z zasadami wykorzystania obu narzędzi, będą miały taką okazję podczas realizowanego przez Fundację Owoc Spotkania programu przygotowującego do prowadzenia edukacji globalnej. Zapisy do Kompasu Globalnych Wyzwań trwają już tylko do 30.04.2025 r.
Udział w programie jest nieodpłatny. Projekt Kompas Globalnych Wyzwań jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach programu grantowego Connect for Global Change. Projekt jest współfinansowany w ramach polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.
Niniejsza publikacja jest współfinansowana przez Unię Europejską. Odpowiedzialność za jej treść ponosi wyłącznie Fundacja Owoc Spotkania. Treść ta niekoniecznie odzwierciedla stanowisko Unii Europejskiej. Niniejsza publikacja jest współfinansowana w ramach polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP. Publikacja wyraża wyłącznie poglądy Fundacji Owoc Spotkania i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej.
Źródło: Fundacja Owoc Spotkania
