Publicystyka - ngo.pl

Kamera śledzi młodych ludzi wchodzących w dorosłość, pełnych marzeń o niezależności. Ich droga nie zawsze jest prosta – czasem brakuje wsparcia, czasem pojawia się zwątpienie, a codzienność przynosi wyzwania, których się nie spodziewali. Raport „Start w dorosłość” Fundacji Dobrych Inicjatyw – partnera społecznego filmu, zza kulis podsuwa dramatyczną diagnozę – wielu wychowanków pieczy nie jest gotowych do samodzielnego życia. Natęgotowość wpływa osobista historia, trauma życiowa, osobowość, możliwości intelektualne, warunki w placówce opiekuńczo-wychowawczej, ale też oferta dostępnej pomocy, która bardzo często jest niewystarczająca. To wszystko decyduje, czy dziecko z instytucji wejdzie w życie czy wpadnie w „czarną dziurę”.

Film bardzo obrazowo pokazuje sytuację i wyzwania, z jakimi zmagają się osoby usamodzielniające się oraz zróżnicowane podejście do startu w dorosłość. Na przykładzie historii bohaterów można poznać, a nawet poczuć sytuację, w której znajdują się młodzi dorośli przygotowujący się do samodzielnego życia po doświadczeniu życia w pieczy zastępczej. Bohaterowie filmu mimo trudnych doświadczeń, mają siebie i mogą liczyć na swoje wsparcie. Paweł znajduje siłę w boksie i korzysta ze wsparcia trenera, jego siostra Julia dziedziczy mieszkanie po babci i ma oparcie w bracie. To i tak więcej niż na starcie ma wielu nastolatków opuszczających dom dziecka. Jednak na ich drodze do dorosłości czeka kilka trudnych rund walki o dobrą i bezpieczną przyszłość – mówi Anna Wrzosk-Piechowska,dyrektorka zarządzająca Fundacji Dobrych Inicjatyw.

Raport „Start w dorosłość” pokazuje, że tuż przed opuszczeniem placówki młodzież entuzjastycznie myśli o samodzielnej przyszłości. Połowa badanych wychowanków jest przekonana, że poradzi sobie z codziennymi obowiązkami. Jednocześnie najmniej jest podopiecznych, którzy czują pełen spokój myśląc o najbliższej przyszłości. Niezależnie od podejścia, przed młodymi dorosłymi dążącymi do usamodzielnienia jest wiele walk do wygrania.

Pierwszy gong wybrzmiewa wewnątrz. To nie kibice krzyczą jego imię, tylko echo pytania: czy dam radę? Dzieci wychowujące się w dysfunkcyjnym środowisku rodzinnym, z którego trafiają do pieczy zastępczej, bardzo często doświadczają chronicznego stresu, który prowadzi do przeciążenia układu nerwowego. Długotrwałe napięcie i brak poczucia bezpieczeństwa wpływają na rozwój mózgu – szczególnie tych obszarów, które odpowiadają za regulację emocji, pamięć i funkcje poznawcze. Trudne doświadczenia dzieciństwa mogą skutkować niskim poczuciem własnej wartości i trudności w budowaniu poczucia własnej kompetencji, a także motywacji do działania. To rzeczywistość, w której brak treningu mentalnego może znokautować szybciej niż przeciwnik.

W narożniku pusto. Brak matki, która poda wodę. Brak ojca, który zawiąże rękawice. Tylko trener poklepie po plecach. Wsparciem jest także rodzeństwo. Młodzi ludzie opuszczający dom dziecka są często pozostawieni samym sobie. Tymczasem do pełnego i skutecznego usamodzielnienia potrzeba sieci wsparcia – osób, instytucji i organizacji. Każdy młody wojownik potrzebuje choć jednego kibica – kogoś, kto powie: wierzę w ciebie, nie jesteś sam, możesz na mnie liczyć. Niezależnie od tego, co się wydarzy w życiu Pawła, głównego bohatera filmu „Na własnych zasadach”, liczy się przede wszystkim jego relacja z najbliższą mu osobą – młodszą siostrą Julią. Razem raźniej jest stawiać pierwsze dorosłe kroki.

Są dwa kluczowe czynniki, które wpływają na efekty procesu usamodzielnienia. Pierwszy to potencjał osoby usamodzielniającej się, czyli m.in. gotowość emocjonalna, odporność życiowa i możliwości intelektualne, by chciała i umiała skorzystać z dostępnych opcji. Drugi to oferta pomocy dla młodego dorosłego, czyli dostęp do instytucji i organizacji, które oferują różne formy wsparcia, adekwatnie do potrzeb wychowanków pieczy zastępczej. Nie każdy rodzi się mistrzem. Ale każdy zasługuje na sprawdzenie, czy potrafi samodzielnie ustać na własnych nogach, a w razie upadku móc liczyć na drugą szansę.

To nie trener z gwizdkiem, ale człowiek, który widzi więcej niż statystyki. Mądry dorosły to ten, kto nie krzyczy, że trzeba wygrywać, tylko przypomina, że porażka nie przekreśla człowieka. Główny bohater filmu – chłopak z domu dziecka – miał szczęście. Trafił na kogoś, kto nie oceniał po metryce ani po papierach z placówki. Kto uwierzył, zanim pojawiły się efekty. Taki dorosły to nie sekundant. To tarcza.

– mówi Paweł, główny bohater filmu „Na własnych zasadach”.

Dorosłość nie liczy punktów technicznych. Liczy się to – czy znajdziesz pracę, dach nad głową czy zjesz dziś ciepły obiad, czy wrócisz do pustego mieszkania. Dla wychowanków pieczy zastępczej ta runda często zaczyna się po osiemnastce. I nie ma dogrywki. Jeśli upadną, system już nie poda im ręki. Autorzy Raportu „Start w dorosłość” definiują cztery typy nastolatków opuszczających domy dziecka.

„Płynący z prądem” radzą sobie raz lepiej, raz gorzej. Są pozbawieni wsparcia instytucji, starają się organizować dorosłe życie samodzielnie albo z pomocą znajomych. Podejmują próby budowania relacji z rodziną. Zdarza się, że przepadają na jakiś czas, bo na przykład tracą pracę i wpadają w tarapaty finansowe, ale wracają do pracy i próbują utrzymać się na powierzchni dorosłego życia. „Gotowi do samodzielności” dostali dobre wsparcie i byli gotowi emocjonalnie i intelektualnie, by je wykorzystać. Radzą sobie życiowo i zawodowo, starają się też pomagać innym, np. rodzicom, rodzeństwu czy znajomym z placówki.

Trzecia grupa to „zagrożeni szczególnej uwagi”to wychowankowie z trwałymi i poważnymi problemami zdrowotnymi, z orzeczeniem o niepełnosprawności intelektualnej, młode matki oraz dzieci uchodźców. Osoby z tej grupy są podwójnie obciążone problemami i podwójnie narażeni na marginalizację. Czwarty typ to „potencjalni ryzykanci”po odejściu z pieczy przepadają, bo na przykład wracają do rodziny biologicznej i odtwarzają jej dysfunkcje.

Wg danych GUS na koniec 2024 r. największą grupę wychowanków instytucjonalnej pieczy zastępczej stanowiły dzieci w wieku 14–17 lat (8,3 tys.). Prawie połowa (47,6%) dzieci jest w tym wieku. Spośród 2 tys. wychowanków powyżej 18. roku życia, którzy opuścili placówki, 1,1 tys. założyło własne gospodarstwo domowe, a 720 powróciło do rodziny naturalnej.

Którym typem okaże się Paweł, a którym Julia? Zobaczcie sami podczas 65. Krakowskiego Festiwalu Filmowego podczas premiery filmu „Na własnych zasadach”, w reżyserii Tadeusza Chudego.

26.05 PON| 12:30 | KINO POD BARANAMI S. CZERWONA

30.05 PT | 16:30 | KINO ASP - po projekcji zaplanowano spotkanie z twórcami.

"Paweł i Julka to przyrodnie rodzeństwo wychowujące się w domu dziecka. Ich wspólnym marzeniem jest życie na własnych zasadach. Gdy Paweł odnosi pierwsze sukcesy w karierze bokserskiej, a Julka dziedziczy mieszkanie, droga do niezależności wydaje się łatwa. Życie wystawia ich jednak na próbę, a rodzeństwo musi zmierzyć się z dorosłością. Ich wyobrażenia o samodzielnym życiu konfrontują się z rzeczywistością".

Reżyseria i zdjęcia: Tadeusz Chudy

Montaż: Jakub Rados

Muzyka: Filip Kuncewicz

Producent: Marta Wierzbicka

Wyprodukowane przez: Smart Films Marta Wierzbicka

Partnerzy filmu: Telewizja Polska S.A., DJ Films Dominika Pałka, Polski Instytut Sztuki Filmowej, Fundacja Dobrych Inicjatyw

Kontakt do producenta E‑MAIL: marta.malgorzata.wierzbicka@gmail.com