Publicystyka - ngo.pl

Regranting to nic innego jak przekazywanie „dotacji na dotacje” – prosty i efektywny mechanizm przekazywania środków nie bezpośrednio przez dotującego, lecz za pośrednictwem organizacji lub instytucji pełniącej rolę operatora. W praktyce wygląda to tak, że darczyńca przekazuje pewną pulę środków operatorowi, który następnie przekazuje środki dalej, najczęściej w formie mniejszych dotacji, bezpośrednim realizatorom programu lub projektu. Regranting pozwala na sprawne zarządzanie środkami, darczyńcę uwalnia od obowiązków związanych z wyborem realizatorów, dystrybucją dotacji i monitorowaniem projektów i najczęściej służy pełniejszej realizacji celów danego programu. Regranting już od wielu lat jest z powodzeniem stosowany przez zagraniczne i krajowe organizacje pozarządowe, na przykład Polsko-Amerykańską Fundację Wolności, Fundację Batorego czy C.S.Mott Foundation. Wieloletnie doświadczenie w regrantingu ma także Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce.

Jednym z najważniejszych programów prowadzonych przez Akademię jest oparty na zasadach regrantingu program „Działaj Lokalnie”. Jest to program Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowany od 2000 roku, którego celem jest aktywizowanie lokalnych społeczności wokół różnych celów o charakterze dobra wspólnego. Realizacji Programu służy organizowanie konkursów grantowych, w ramach których wspierane są projekty inicjujące współpracę mieszkańców z małych miejscowości; program „Działaj Lokalnie” wspiera zwykłych ludzi, którzy chcą wspólnie działać na rzecz swojej społeczności. Pierwsze trzy edycje programu były prowadzone w formie ogólnopolskiego konkursu, w którym dotacje były przyznawane bezpośrednio przez ARFP. Od czwartej edycji Akademia prowadziła równolegle ścieżkę konkursów lokalnych, realizowanych na terenie wybranych gmin przez lokalnych operatorów.

Od 2006 roku, czyli od piątej edycji programu, konkursy realizowane są wyłącznie lokalnie poprzez sieć Ośrodków Działaj Lokalnie (dawniej nazywanych Lokalnymi Organizacjami Grantowymi). Sieć ODL liczy obecnie 53 członków i obejmuje swoim zasięgiem 542 gminy w całej Polsce. ODL co roku ogłaszają według jednakowych zasad konkursy grantowe na realizację inicjatyw społecznych służących dobru wspólnemu mieszkańców gmin i sołectw, jeden konkurs obejmuje zwykle obszar od kilku gmin do kilku powiatów. Akademia przekazuje każdemu ODL środki na granty i obsługę konkursu, które zgodnie z regulaminem programu są powiększane przez ODL o dodatkowe środki finansowe, zebrane lokalnie z przeznaczeniem wyłącznie na granty. Każdy ODL przyznaje średnio 13 dotacji rocznie.

Doświadczenie programu „Działaj Lokalnie” pokazuje, że regranting jest niezwykle skutecznym narzędziem realizacji programów społecznych. Dotujący określa przeznaczenie środków, ale nie jest obciążony organizacją konkursu. Regranting stwarza możliwość rozszerzenia zakresu wsparcia – w konkursie ogólnopolskim Akademia mogła dofinansować co czwarty projekt, średnio było to około 120 projektów rocznie, natomiast w zdecentralizowanych konkursach lokalnych dofinansowany jest co drugi projekt, średnio jest to około 600 projektów rocznie. Regranting to także dodatkowe zasoby, bowiem każda organizacja realizująca konkurs w ramach programu ma także swój wkład finansowy i rzeczowy w dotacje, a także działania związane z prowadzeniem konkursu i monitorowaniem dofinansowanych projektów. W przypadku „Działaj Lokalnie”, dzięki kwotom pozyskanym przez ODL, pula środków programu zwiększa się o około 30%.

Najważniejszą zaletą regrantingu jest jednak to, że lokalni operatorzy znacznie lepiej znają potrzeby i potencjał środowiska i zgodnie z zasadą „z bliska widać lepiej” potrafią o wiele skuteczniej realizować cele programu. Lokalne organizacje prowadzące regranting o wiele sprawniej niż operator ogólnopolski docierają do potencjalnych odbiorców konkursu i wspierają ich w przygotowaniu wniosku. Znając specyfikę swoich społeczności, są także w stanie w ramach określonych przez darczyńcę stworzyć procedury i mechanizmy konkursowe przyjazne dla odbiorców lokalnych.

Korzyści płynące z regrantingu na poziomie lokalnym wyraźnie pokazała ewaluacja programu przeprowadzona na zlecenie ARFP w 2003 roku: „Za największy sukces (…) ewaluatorzy uważają realizację ścieżki C, w której dotacje były rozdawane za pośrednictwem Lokalnych Organizacji Grantowych. Jej oddziaływanie na społeczności lokalne było szczególnie wyraźne dzięki synergii wielu różnych realizowanych na tym samym terenie projektów. Wiele projektów realizowanych równolegle daje również znacznie lepszy wynik wzorotwórczy aniżeli projekty realizowane pojedynczo. W ścieżce C również udało się dotrzeć do wielu małych, niedoświadczonych animatorów społecznych, którzy z pewnością w żaden inny sposób nie uzyskaliby funduszy na swoje wartościowe projekty.” Dlatego też Akademia zdecydowała się prowadzić program „Działaj Lokalnie” wyłącznie w oparciu o zasadę regrantingu, czyli za pośrednictwem operatorów lokalnych.

Regranting nie jest zarezerwowany wyłącznie dla trzeciego sektora. Możliwość stosowania regrantingu przez jednostki samorządu terytorialnego w ramach kontraktowania zadań publicznych organizacjom pozarządowym pojawiła się w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w 2010 roku. Polega ona na tym, że organizacja pozarządowa, która otrzymała dotację na realizację zadania publicznego, może zlecić realizację tego zadania – w sposób zapewniający jawność i uczciwą konkurencję – organizacjom pozarządowym lub podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 ustawy. Sformułowanie dotyczące sposobu wyłonienia wykonawców oznacza, że organizacja pozarządowa może zlecić realizowane przez siebie zadania w oparciu o otwarty konkurs ofert i przekazać w jego wyniku realizację zadania wraz z przeznaczoną na to dotacją, czyli zastosować klasyczny regranting.

Ułomną formą regrantingu jest możliwość zlecenia organizacji pozarządowej obsługi otwartego konkursu ofert ogłaszanego przez samorząd, którą również przewiduje w/w Ustawa. Ułomną, gdyż organizacja pozarządowa otrzymująca takie zlecenie od samorządu ma ograniczone kompetencje, zgodnie z Ustawą nie może na przykład ogłaszać konkursu, powoływać komisji konkursowej, dokonywać wyboru ofert oraz podpisywać umów i wypłacać dotacji. Organizacji pozarządowej może więc zostać zlecona obsługa konkursu, ale jedynie w części administracyjnej, z wyłączeniem wszelkiej decyzyjności odnośnie ogłoszenia i rozstrzygnięcia konkursu.

Z monitoringu wdrażania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie za 2010 rok, oraz ze wstępnego rozpoznania w ramach realizowanego od marca 2012 roku przez ARFP projektu "Regranting jako sposób zwiększenia zakresu, skali i efektywności realizacji zadań publicznych przez organizacje pozarządowe w gminie i powiecie" wynika, że stosunkowo niewiele samorządów lokalnych (około 1%) stosowało mechanizm regrantingu. Z danych ARFP wynika, że niewiele urzędów w ogóle zna i rozumie pojecie regrantingu. Większość samorządów nie widzi potrzeby, lub boi się utraty kontroli nad realizacją projektów, co przede wszystkim wynika z braku wiedzy na temat tego, na czym polega to rozwiązanie i jak je w praktyce zastosować. Z pewnością ograniczeniem jest tu także niewielka liczba lokalnych organizacji posiadających doświadczenie w prowadzeniu konkursów grantowych. Wydaje się, że aby to zmienić potrzebne są przede wszystkim działania informacyjno-edukacyjne skierowane do samorządów lokalnych oraz do organizacji pozarządowych, które będą uświadamiać, jakie korzyści dla organizacji, samorządów, a przede wszystkim mieszkańców wynikają ze stosowania regrantingu.